ދިރޭ ކޮންމެ އެއްޗަކަށް، ނިންޖަކީ ކޮންމެހެން ބޭނުން އެއްޗެކެވެ. ފަހެ، ބުޅާތައް، ބޯޅައެއްހެން، އެކަތި އަނެކައްޗަށް އޮޅުލައިގެންތިބެ ނިދައެވެ. އިރު އޮއްސުމުން ދޫނިތައްވެސް، އެ ސޮރުމެންގެ ހާލިތަކަށް ވަދެ، ނިދައެވެ. އަދި ނިންޖަކީ، އިންސާނާގެ ދިރިއުޅުމަށް ކޮންމެހެން ބޭނުން އެއްޗެކެވެ. މިއާ ޚިލާފަށް، ﷲ ތަޢާލާ ވަނީ، ނިދުމުގެ ސިފަ، އެ އިލާހުގެ ޛާތުފުޅަށް ނަފީ ކުރައްވާފައެވެ؛ އެހެންކަމުން އެ އިލާހު ނިންޖަށް ބޭނުންޖެހިވޮޑިއެއް ނުގަންނަވައެވެ. އެ އިލާހު ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ ۚ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ ۚ ﴿٢٥٥﴾ -البقرة- މާނައީ: " ﷲ އީ، އެ އިލާހު ފިޔަވައި ޙައްޤުވެގެން އަޅުކަމެއް ވެވޭ އިލާހަކު ނުވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ. ދިރި ދެމިވޮޑިގެންވާ، ދާއިމަށް ޤާއިމުވެ ވޮޑިގެންވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ. އަވަހާރަފުލު އައުމެއް، އަވަހާރަފުޅު ލެއްޕެވުމެއް، އެއިލާހަކަށް ނުވެއެވެ."
ހަށިގަނޑު ނިދިން މަޙްރޫމުވުމަކީ، ވަރަށް ގިނަ ނުރައްކާތަކަށް މަގު ފަހިކުރާ ކަމެކެވެ. އަދި އެބައެއްގެ ނިދުމުގެ ގަޑިތައް މަދުވާ މީހުންގެތެރެއިން ގިނަ މީހުންނަށް އެގޮތް މެދުވެރިވަނީ، ޒަމާނީ ދިރިއުޅުމުގެ ވައްޓަފާޅިއަށް އައި ބަދަލުގެ ދެ ނަތީޖާ ކަމުގައިވާ، ވަރުބަލިކަމާއި، ހަމަހިމޭންކަން ގެއްލުމުގެ ސަބަބުންނެވެ. ފަހެ، ވަރުބަލިކަމަށްފަހު، ނިދި ހަށިގަނޑަށް އަރާމުގެ ފުރުޞަތު ލިއްބައިދެއެވެ. މީހާ ނިދުމުން އޭނާގެ ހުރިހާ ޙަރަކާތްތަކެއް ދަށަށް ހިނގައިދެއެވެ. އަދި މަސްލްސްތައް ރިލެކްސް ވެދެއެވެ. އަދި ހިތުގެ ވިންދާއި ނޭވާލުން ލަސްވެދެއެވެ. އަދި މުހިއްމުކަމުގެ ގޮތުން ބަލާއިރު ނިދި އެންމެ ގިނައިން އަދާކުރާ ވަޒީފާތަކުގެތެރޭގައި، ހޭލާ ހުންނަ ވަގުތުގައި ނަރވަސް ސިސްޓަމަށް ލިބޭ ލޮޑުކަމަށްފަހު، އޭގެ ޙަރަކާތްތަކަށް އެނބުރި ރުޖޫޢަވުން ހިމެނެއެވެ.
ނިދާފައި އޮންނަ މީހާއަށް -ގިނަފަރަށް- އޭނާ ބޭނުންވާ ގޮތުގެމައްޗަށް އޭނާގެ ކަންތައް ކޮންޓްރޯލްކުރުމުގެ ބާރު ގެއްލިގެންދެއެވެ. އެހެންކަމުން، އޭނާގެ އަމިއްލަ ނަފްސު ވުމަށް އޭނާ ނޭދޭ ޙާލަތެއްގައި ވާންޖެހުން އެކަށީގެން ވެއެވެ. އަދި އޭނާ ފާޅުކުރަން ނޭދޭ ކަމެއްގެ ވާހަކަ ދެއްކޭގޮތްވުން ވެސް އެކަށީގެން ވެއެވެ. އަދި ހުވަފެނުގެތެރެއިން އޭނާގެ ހިތްއެދޭ ހުވަފެނާއި ހިތް ނޭދޭ ހުވަފެން ފެނުންވެސް އެކަށީގެންވެއެވެ. އެހެންކަމުން، ހޭލުމަށްފަހު އަތް ދޮންނަން އަމުރު އައިސްފައި ވެއެވެ. އެއީ، ރަސޫލު ﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ އަންނަނިވި ޙަދީޘްގައި ވާފަދައިންނެވެ. "إِذا اسْتَيْقَظَ أحَدُكُمْ مِنْ نَوْمِه فَلْيَغْسِلْ يَدَهُ قَبْلَ أنْ يُدْخِلَهَا فِي وَضُوئِهِ فانَّ أحَدَكُمْ لاَ يَدْرِي أيْنَ بَاتَتْ يدُهُ" (البخاري) މާނައީ: "ތިޔަބައިމީހުންގެތެރެއިން މީހަކު ނިދިން ހޭލައިފިނަމަ، ފެން އަޅާފައިވާ ކަންވާރުގެތެރެއަށް އަތް ބޭނުމުގެކުރިން އަތް ދޮންނާށެވެ! އެހެނީ ތިޔަބައި މީހުންގެ ތެރެއިން އެކަކަށްވެސް، އޭނާގެ އަތް ރޭކުރީ ކޮންތާނކު ކަމެއް ނޭނގޭހުށްޓެވެ." އެހެންކަމުން ނިދުމަކީ ވުޟޫ ގެއްލޭ ކަމެކެވެ. މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވާފައިވާފަދައިން، ނިންޖަކީ ޙަޤީޤަތުގައިވެސް ވައްތަރެއްގެ މަރެކެވެ. އެ އިލާހު ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ. وَهُوَ الَّذِي يَتَوَفَّاكُم بِاللَّيْلِ ﴿٦٠﴾ -الأنعام- މާނައީ: " އަދި ރޭގަނޑަށް ތިޔަބައިމީހުންގެ ފުރާނަ ހިއްޕަވަނީ (އެބަހީ: ނިދޭގޮތް މެދުވެރި ކުރައްވަނީ) އެ އިލާހެވެ." އަދި އިންސާނާ ނިދިން ހޭލައިފިނަމަ، އަލުން އާ ޙަޔާތަކަށް އާދެވުނުކަމަށްޓަކާ ﷲ ތަޢާލާއަށް ޙަމްދުކުރެއެވެ. އެއީ ރަސޫލު ﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ގެ އަންނަނިވި އިރްޝާދުގައިވާ ފަދައިންނެވެ. "الحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِيْ أَحْيَانَا بَعْدَ مَا أَمَاتَنَا وَإِلَيْهِ النُّشُورُ" -صحيح مسلم- މާނައީ: "އަޅަމެން މަރުގެންނެވުމަށްފަހު، އަޅަމެން ދިރުއްވެވި ﷲ އަށް ޙަމްދު ހުށްޓެވެ. އަދި އަލުން ދިރުއްވައި ފޮނުއްވުން ވަނީ، އެ ކަލާނގެ ޙަޟްރަތަށެވެ."
ހަށިގަނޑަށް އެންމެ ފައިދާ ކުރަނީ ރޭގަނޑުގެ ނިންޖެވެ. އަދި ރޭގަނޑުގެ ފަހުބައިގެ ނިދުމަށްވުރެ ރަނގަޅީ، ކުރީބައިގެ ނިދުމެވެ. އެހެންކަމުން، މާތް ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢާލައިހި ވަސައްލަމަ، ރޭގަނޑުގެ ފުރަތަމަ ބައިގައި އަވަހާރަ ލެއްޕެވުމަށްފަހު، ފަހު ބައިގައި، ރޭ އަޅުކަމުގައި ޤާއިމުވެ ހުންނަވާކަމުގައި ވިއެވެ. އަދި އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިއަހުން ވާރިދުވެގެންވާގޮތުގައި، ޢިޝާނަމާދުގެ ކުރިން، ނިދުމަށާއި، އޭގެ ފަހުން ވާހަކަ ދައްކަން ތިބުމަކަށް ރުހިވަޑައެއް ނުގަންނަވައެވެ. އަދި އިހު ޒަމާނުގައިވެސް، މި ޒަމާނުގައިވެސް، ޞާލިޙު އަޅުން ރޭ އަޅުކަން ކުރައްވަން ތިއްބަވަނީ ރޭގަނޑުގެ ފަހު ބައިގައެވެ. ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރައްވާފައި ވެއެވެ. كَانُوا قَلِيلًا مِّنَ اللَّيْلِ مَا يَهْجَعُونَ ﴿١٧﴾ -الذاريات- މާނައީ: "އެއުރެން ނިދައި އުޅޭކަމުގައިވީ، ރޭގަނޑުން ވަރަށް ކުޑަ ވަގުތުކޮޅެއްގައެވެ."ﷲ ތަޢާލާ، ދުވާ ލައްވާފައި ވަނީ މަޢީޝަތަށް އެދިގެން މަސައްކަތް ކުރުމަށެވެ. އަދި ރޭ ލައްވާފައިވަނީ އަރާމު ލިބިގަތުމަށާއި ނިވައި ވުމަށެވެ. ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރައްވާފައި ވެއެވެ. وَجَعَلْنَا نَوْمَكُمْ سُبَاتًا ﴿٩﴾ وَجَعَلْنَا اللَّيْلَ لِبَاسًا ﴿١٠﴾ وَجَعَلْنَا النَّهَارَ مَعَاشًا ﴿١١﴾ -النّبأ- މާނައީ: " އަދި ތިމަން ރަސްކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުންގެ ނިދި، އަރާމެއް ކަމުގައި ލެއްވީމެވެ. އަދި ފޭރާމެއް ކަމުގައި ރޭގަނޑު ލެއްވީމެވެ. އަދި ދިރިއުޅުމަށް މަސައްކަތްކުރުމުގެ ވަގުތެއް ކަމުގައި، ދުވާލުގެ ވަގުތު ލެއްވީމެވެ."
މި ޒަމާނުގެ ބައެއް ޒުވާނުން ވަނީ، ނިދުމުގައި ފިޠްރަތުން ލައްވާފައިވާ ގޮތް ބަދަލުކޮށްލާފައެވެ. އެ މީހުން ދުވާލު ތިބެނީ ނިދާފައެވެ. ރޭގަނޑު ތިބެނީ ހޭލައެވެ. އެހެންކަމުން، އެމީހުންގެ އުފެއްދުންތެރިކަން ވަނީ މަދުވެފައެވެ. އަދި އޭގެތެރެއިން ގިނަ ބައެއްގެ ކިބައިން، މަސައްކަތުގެ ބަރަކާތް ވަނީ ކެނޑިފައެވެ. އެހެނީ މަސައްކަތުގެ ބަރަކާތް ވަނީ، ދުވާލުގެ ފެށުމުގައެވެ. އެއީ، ކީރިތި ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ އަންނަނިވި ބަސްފުޅުގައި ވާފަދައިންނެވެ. "اللَّهُمَّ بَارِكْ لِأُمَّتِيْ فِيْ بُكُوْرِهَا" –سنن الترمذي- މާނައީ: "އޭ، ހައްދަވައިގެންގުޅުއްވާ އިލާހެވެ! ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ އުއްމަތަށްو ހެނދުނުގެ ވަގުތުގައި ބަރަކާތް ލައްވާނދޭވެ!" އަދި ފުރާވަރު ޢުމުރުގެ ކުދިން، މެންދުރު ވަންދެން ނިދަން ތިބޭކަމުގެ ޝަކުވާ ބައެއް ބައްޕަމެން ކުރެއެވެ. އަދި ޚާއްޞަކޮށް ހަފްތާ ބަންދުގައި މިކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ.
ގިނަ މީހުންނަށް ކޮންމެ ރެއަކު ހަތް ގަޑި ނުވަތަ އަށް ގަޑި އިރުގެ ނިދި ބޭނުންވެއެވެ. ހަށިގަނޑުގެ ޠަބީޢަތާއި ޢުމުރުގެ ގޮތުން މި ޢަދަދު އުނި އިތުރު ވެއެވެ. މިގޮތުން ބަލާއިރު ޢުމުރުން 17 އަހަރާއި 25 އަހަރާ ދެމެދުގެ މީހުންނަށް، މި ޢަދަދަށްވުރެ ކުޑަ ތަންކޮޅެއް ގިނައިން ބޭނުންވެއެވެ. އަދި ކުޑަކުދިންނަށް މިއަށްވުރެ މާ ގިނަވަގުތު ބޭނުންވެއެވެ. އަދި ވަރަށް ގިނަ ބަޔަކު އެ މީހުނަށް ބޭނުންވާ ވަރަށްވުރެ މާ ކުޑަ ވަގުތުކޮޅަކު ނިދާކަންވެސް ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ. އަދި ހަމަ އެހެންމެ ވަރަށް ގިނަމީހުން، އެ މީހުންނަށް ބޭނުންވާ ވަރަށްވުރެ ގިނަވަގުތު ނިދައެވެ. އަދި އެބައެއްގެ މަސައްކަތް އެކި ގަޑިތަކަށް ބަދަލުވާ މީހުންނާއި ޅަދަރިމައިން، ފުރިހަމަ ނިދިން މަޙްރޫމުވާކަންވެސް ފާހަގަކުރެވެއެވެ.
ގަދަ ނިދީގެ ތެރެއަށް ގެނބިގެންދިއުން އެކި މީހުންގެ ހުންނަނީ ތަފާތު މިންވަރުތަކަށެވެ. އެހެންކަމުން ޢުމުރުން ދޮށީ މީހުން، ރޭގަނޑު އެތައް ފަހަރެއްގެ މަތީން ހޭލެވޭކަން އެމީހުން ފާހަގަކުރެއެވެ. އަދި ފާހަގަކުރެވޭ ގޮތުގައި މީގެތެރެއިން ގިނަ މީހުން މިއަދު މިމައްސަލައިގެ ސަބަބުން ޝަކުވާ ކުރެއެވެ: މި މީހުން ނިދިން މަޙްރޫމުވުމުގެ ސަބަބުން ޢާއިލީ މައްސަލަތަކާއި ޒަވާޖީ މައްސަލަތައް ކުރިމަތިވާގޮތްވެސް މެދުވެރިވެއެވެ. އެހެނީ އަބަދާ އަބަދު އިންސާނާގެ ނިދި މަދުވަމުން ދާނަމަ، ކުރިމަތިވާ ކަންކަމުގައި ހަމައިން ނައްޓައިގެން ދިއުން އަވަސް ވާނެއެވެ. އަދި އެހެން މީހުންނާ ގުޅިގެން އުޅުން އުނދަގޫ ވާނެއެވެ.
ނިދީގައިވާ ކުޅަދުންވަންތަކަމުގެ ހެކިތަކުގެތެރެއިން ބައެއް ހެކި:
1. ޕައިނީލް ގްލޭންޑް (Pineal Gland)
އެންމެ ފަހުގެ ހޯދުންތަކުން ދައްކާގޮތުން އިންސާނާގެ ނިދީގެ ހުރިހާކަމެއް އިންތިޒާމްކޮށް ބެލެހެއްޓުމަށް މާތް ﷲ ލައްވާފައިވާ އެންމެ މުހިއްމު ގުނަވަނަކީ އޭނާގެ ސިކުނޑީގައިވާ ޚާއްޞަ ގްލޭންޑެކެވެ. މި ގްލޭންޑްގެ ނަމަކީ "ޕައިނީލް ގްލޭންޑް] (Pineal gland) އެވެ. މިއީ, މީގެ ބޭނުންތެރިކަމާ އަޅައި ބަލާއިރު، ޙައިރާންވެ އަންތަރީސްވާހާ ކުޑަ ގްލޭންޑެކެވެ. މީގެ ދިގުމިނެއްކަމުގައި ބެލެވެނީ ގާތްގަނޑަކަށް 5 މިލިމީޓަރާއި 9 މިލިމީޓަރާއި ދެމެދުގެ މިންވަރެކެވެ. ފުޅާ މިނަކީ ގާތްގަނޑަކަށް 3 މިލިމީޓަރާއި 6 މިލިމީޓަރާއި ދެމެދުގެ މިންވަރެކެވެ. ބޯމިނަކީ ގާތްގަނޑަކަށް 3 މިލިމީޓަރާއި 5 މިލިމީޓަރާއި ދެމެދުގެ މިންވަރެކެވެ. މީގެ ބަރުމިން 120 މިލި ގްރާމަށްވުރެ ބަރެއް ނުވާނެއެވެ.
2. ބަޔޮލޮޖިކަލް ކްލޮކް (Biological Clock)
އަދިހަމަ އެހެންމެ އިންސާނާގެ ހަށިގަނޑުގެ ހުރިހާ މަސައްކަތެއް ވަކިގޮތަކަށް އިންތިޒާމުކޮށް ހަމަޖެއްސުމުގައި އެންމެ މުހިއްމު ދައުރެއް އަދާކުރަނީ އެކަމަށްޓަކައި ކީރިތި ﷲ އިންސާނާގެ ހަށިގަނޑުގައި ލައްވާފައިވާ ޚާއްޞަ ނިޒާމެކެވެ. މި ނިޒާމަށް ދެވިފައިވާ ސައެންޓިފިކް ނަމަކީ "ބަޔޮލޮޖިކަލް ކްލޮކް" (biological clock) އެވެ. މި ދެންނެވި ބަޔޮލޮޖިކަލް ކްލޮކް، ނުވަތަ ގަޑިއާ، އިންސާނާގެ ވަށައިގެންވާ ވެށި އޮންނަނީ، ވަރަށް މުނާސިބުގޮތެއްގައި ގުޅި ލާމެހިފައެވެ. މިސާލެއްގެ ގޮތުން ދަންނަވާނަމަ، ދުވާލުގެ އަލި ހަށިގަނޑަށް އިޙްސާސްވުމާގުޅިގެން ހަށިގަނޑު މަސައްކަތްކުރާގޮތް، ރޭގަނޑުގެ އަނދިރިކަން ވެރިވުމުން ބަދަލުވެގެންދަނީ، ވަރަށް ފުރިހަމަ އިންތިޒާމެއްގެ ދަށުންނެވެ. މިދެންނެވި އަނދިރިކަމާ ގުޅިގެން އެންމެ މުހިއްމު ވަޒީފާއެއް އަދާކުރަންފަށަނީ، ކުރީގައި ދެންނެވުނު ކުޑަކުޑަ "ޕައިނީލް ގްލޭންޑް" އެވެ. ރޭގަނޑުގެ އަނދިރިކަމާއެކު މި ދެންނެވި ގްލޭންޑުން ވަރަށް ބޭނުންތެރި ހޯމޯނެއް އުފައްދަން ފަށައެވެ. މި ހޯމޯން މަޝްހޫރުވެފައިވަނީ "ނިދުމުގެ ހޯމޯން" ގެ ނަމުންނެވެ. ނަމަވެސް މީގެ ސައެންޓިފިކް ނަމަކީ "މެލަޓޮނިން" ( Melatonin) އެވެ. މި އުފެދޭ ހޯމޯންތައް މާތް ﷲގެ އަމުރުފުޅާއެކު، ވަގުތުންލޭގެތެރެއަށް ދަތުރުކޮށް، ލެއާ އެކުވެއެވެ. ނަތީޖާއަކަށްވަނީ ނިދިޖެހެން ފެށުމެވެ. އަދި އާދަވެގެން ރޭގަނޑު 10:00 އާއި 11:00 އާދެމެދު މި ހޯމޯން އުފައްދާ މިންވަރު އިތުރުވާން ފަށައެވެ. އަދި މި އިތުރުވުން، ފަތިސްވެ އަލިވިލުމާ ހަމައަށް ދެމިގެން ދެއެވެ. އެއަށްފަހު ދުވާލުގެ އަލިކަން އިތުރުވަމުންދާވަރަކަށް، މި އުފެދޭ މިންވަރު ދަށްވަމުންގޮސް، ކުއްލިއަކަށް ދަށަށްދެއެވެ. އަދި ދުވާލުގެ ވަގުތާ އަޅާކިޔާއިރު، ރޭގަނޑު ނިދާފައި އޮންނަ ވަގުތު، ހޯމޯން އުފައްދާ މިންވަރު، 10 ގުނައިން ފެށިގެން 20 ގުނައާދެމެދު އިތުރުވެގެން ދާކަމަށް ބެލެވެއެވެ. އަދި މި ހޯމޯންގެ ސަބަބުން ހަށިގަނޑަށް އަންނަ އެހެނިހެން ބަދަލުތަކަކީވެސް ވަގުތާއި ޙާލަތަށް ބިނާވެގެން އަންނަ، ވަރަށް މުނާސިބު ބަދަލުތަކެކެވެ. މިގޮތުން އަންނަ އެންމެ މުހިއްމު ބަދަލަކީ، މިދެންނެވި ހޯމޯން ލޭގެ ތެރޭގައި ގިނަވާވަރަކަށް، ހަށިގަނޑުގެ ފިނިހޫނުމިނާއި ބްލަޑްޕްރެޝަރ ދަށަށް ދިއުމެވެ. އަދި ހޯމޯން މަދުވާ ވަރަކަށް، ހަށިގަނޑުގެ ފިނި ހޫނު މިނާއި ބްލަޑްޕްރެޝަރ މަތިވުމެވެ.
ނިދުމުގެ ހޯމޯން އުފެދުމުގެ މިންވަރު މައްޗަށް ދިއުމާއި ދަށަށް ދިއުމުގެ އެންމެ މުހިއްމު އަސާސީ ދައުރެއް އަދާކުރާ ބަހާއަކީ އަލިކަމެވެ. މިގޮތުން ބަލާއިރު، ގަދަ އަލީގެ ތެރެއަށް އިންސާނާގެ ހަށިގަނޑު ހުށައެޅުމުން ނިދުމުގެ ހޯމޯންގެ ދަރަޖަ، ލޭގައި ސުމަކަށް ތިރިވެގެން ދެއެވެ.
އިސްވެދިޔަ ޢިލްމީ ޙަޤީޤަތްތަކާމެދު ވިސްނާލާ ކޮންމެ ފަރުދަކު އިޢްތިރާފްވާން ޖެހެނީ، ޚާލިޤުވަންތަ މާތް ﷲގެ މަތިވެރިކަމާއި، އެ އިލާހުގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމުގެ ހެކިތަކުގެ މަތިވެރިކަމަށެވެ. އަދި އެ އިލާހު އިންސާނިއްޔަތަށް މިންވަރުކުރައްވާފައިވާ މިފަދަ ކޮންމެ ނިޢްމަތަކީ، އޭގެ ބޭނުން ހެޔޮގޮތުގައި ހިފަންޖެހޭ ނިޢްމަތެއްކަމެވެ. އަދި އެ ނިޢްމަތުގެ ބޭނުން ހެޔޮގޮތުގައި ނުހިފެވޭނަމަ އޭގެ ގެއްލުން ލިބޭނީވެސް ހަމަ އެމީހަކަށްކަމެވެ.
މި ލިޔުން ނިންމާލުމުގެ ކުރިން، ނިދީގެ އަރާމު އެންމެ ފުރިހަމައަށް ލިބިގަންނަން ބޭނުންވާ މީހަކު ސަމާލުކަން ދޭންޖެހޭ ކަމަށް ޑޮކްޓަރުން ފާހަގަކުރައްވާފައިވާ ބައެއްކަންކަން ހުށައަޅާލަމެވެ.
1. ނިދުމަށްޓަކާ، އަޑުމަޑު، އަނދިރި ތަނެއް އިޚްތިޔާރުކުރުން؛
2. އަރާމު ތަންމައްޗެއްގައި ނިދުން؛
3. ނިދުމާއި ހޭލުމުގެގަޑި، އަބަދުވެސް އެއްގަޑިއަކަށް އިންތިޒާމުކޮށް، ހަފްތާ ޗުއްޓީގައިވެސް، އެ ހަމަޖައްސާފައި އޮންނަ އިންތިޒާމާ އެއްގޮތަށް ނިދައިހޭލުން؛ މީގެ ބޭނުމަކީ، ނިދައިހޭލުމުގައި ހަށިގަނޑު އެއްގޮތަކަށް ހޭނުވުމެވެ.
4. ނިދަން އޮށޯތުމުގެ ކުރިން، ނިދިޖެހޭފަދަ ބުއިމެއް ބޮއެލުން؛ މިގޮތުން، ތާފެނާ ކިރުތައްޓެއް ބޮއިލެވިދާނެއެވެ.