މިސުއާލުގެ ޖަވާބުގައި ހުއްޓި ބަލާލަން ޖެހެނީ މި ހަދީސަށެވެ. އެއީ ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ އަރިހުން ވާރިދުވެފައިވާ بُنِيَ الإِسْلاَمُ عَلَى خَمْسٍ: شَهَادَةِ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ، وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، وَإِقَامِ الصَّلاَةِ، وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ، وَحَجِّ البَيْتِ، وَصَوْمِ رَمضانَ. (مُتَّفَقٌ عَلَيهِ) މާނައީ: "އިސްލާމްދީން ބިނާވެގެންވަނީ ފަސް ކަމެއްގެ މައްޗަށެވެ. (އެއީ) ހަމަކަށަވަރުން، اللَّهُ މެނުވީ އަޅުކަން ކުރުން ޙައްޤުވެގެންވާ އިލާހަކު ނުވާކަމަށާއި، އަދި ހަމަކަށަވަރުން، މުޙައްމަދުގެފާނީ އެކަލާނގެ ރަސޫލާކަމަށް ހެކިވުމާއި، ނަމާދު ޤާއިމުކުރުމާއި، ޒަކާތްދިނުމާއި، ކަޢުބަތުﷲ ގެ ގެފުޅަށް ޙައްޖުވުމާއި، ރަމަޟާންމަހު ރޯދަހިފުމެވެ." މި ހަދީސު އަހަރުމެންގެ ސަމާލުކަމަށް ގެންނަވަނީ އިސްލާމް ދީން ބިނާވެގެންވާ ފަސްކަމުން އެއްކަމަކީ ޙައްޖު ކަމެވެ. މި އަޅުކަން އަހަރުމެންގެ ޢުމުރުން އެންމެ ފަހަރަކު ކުޅަދާނަވެގެންވާނަމަ ކުރުމުން އެ ރުކުން ފުރިހަމަ ވީއެވެ.
މި އަޅުކަން އަދާކުރުމަށް ކުޅަދާނަވެގެން ނުވާ ކިތައް މިލިއަން މުސްލިމުން ދުނިޔޭގެ ކަންކޮޅުތަކުގައި އެބަ އުޅޭތޯއެވެ؟
އަދި މި އަޅުކަން ކުރެވޭ މީހުންގެ ތެރެއިން ގިނަ މިހުނަކީ ޢުމުރުން ފުރަތަމަ ފަހަރު ހައްޖު ކުރެވޭ މީހުންނެވެ. މި ފަރުޟު އަދާކުރުމަށް މުސްލިމެއްގެ ވަގުތުން މަދު ވަގުތު ކޮޅެއް މެނުވީ ހޭދަ ނުވެއެވެ. އެއީ ގާތްގަނޑަކަށް ދެ ހަފުތާއެވެ.
މި ދީނުގެ މުހިންމު އަސާސު ތަކުގެ ތެރެއިން އެއް އަސާސު ކަމުގައި ޙައްޖު ލެއްވީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟
އެނގޭނެ ފަދައިން ޙައްޖަކީ ބިންމަތިގައިވާ އިންސާނާގެ ޙަޔާތަށް ވަރަށްބޮޑެތި އަސަރުތަކެއް ބަދަލުތަކެއް ގެނަސްދޭ ކަމެކެވެ. ހަމަ އެފަދައިން ޙައްޖު ކުރާ މީހުން ފިޔަވައި ޙައްޖަށް ނުދެވޭ އެހެން މީހުނަށްވެސް ވަރަށް ގިނަ ފާއިދާތަކެއް ޙާޞިލް ކުރެވިދާނެ ކަމެކެވެ.
ޙައްޖު ނުދެވޭ މިހުނަށް ކުރާ ފާއިދާ ތަކުގެ ތެރޭގައި ޙައްޖުވެރިންނާއެކު އެމީހުން ރޫޙާނީގޮތުން ބައިވެރިވުން ހިމެނެއެވެ. އެއީ ހަމަ އެކަނީ މީޑިއާތަކުގެ ޒަރީޢާއިންވެސް ނޫނެވެ. އެއީ ޢަމަލީގޮތުން ޙައްޖުވެރިންނާއި ބައިވެގެންނެވެ. ނިކަން ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ގެ މިޙަދީޘުފުޅަށް ބައްލަވާށެވެ. އިމާމު ބުޚާރީ އިބްނު ޢަބާސު رضي الله عنهما ގެ އަރިހުން ރިވާ ކުރައްވާފައިވެއެވެ. ހަމަ ކަށަވަރުން ރަސޫލުﷲ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. ما مِنْ أَيَّامٍ الْعَمَلُ الصَّالِحُ فِيهَا أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ مِنْ هَذِهِ الأَيَّامِ" يَعْنِي: أَيَّامَ الْعَشْرِ، قَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ وَلاَ الْجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ؟ قَالَ: "وَلاَ الْجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ، إِلاَّ رَجُلٌ خَرَجَ بِنَفْسِهِ، وَمَالِهِ فَلَم يَرْجِعْ مِنْ ذَلِكَ بِشَيءٍ. މާނައީ: "މި ދުވަސްތަކަށްވުރެ، އެބަހީ: ޛުލްޙިއްޖާމަހުގެ ފުރަތަމަ ދިހަ ދުވަހަށްވުރެ ހެޔޮ ޢަމަލުކުރުމަށް اللَّهُގެ ޙަޟުރަތުގައި ލޮބުވެތިކަންބޮޑު އެހެން ދުވަސްތަކެއް ނުވެއެވެ. (އަޞްޙާބުން) ދެންނެވޫއެވެ. އޭ اللَّهُގެ ރަސޫލާއެވެ. اللَّهُގެ މަގުގައި ޖިހާދުކުރުމަށްވުރެވެސް ތޯއެވެ؟ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. اللَّهُގެ މަގުގައި ޖިހާދުކުރުމަށްވުރެ ވެސް ބޮޑަށެވެ. އެކަމަކު އޭނާގެ މުދަލާއި އަމިއްލަ ނަފުސާއިގެން (اللَّهُގެ މަގުގައި ޖިހާދުކުރުމަށްޓަކައި) ނުކުމެ، އެއިން އެއްޗަކާއިގެން އެނބުރިނާދެވުނު މީހާމެނުވީއެވެ. (އެބަހީ: އޭނާގެ އަމިއްލަނަފުސާއި މުދަލާއިގެން، ޖިހާދުކުރުމަށްނުކުމެ، اللَّهُގެ މަގުގައި ޝަހީދުވެދިޔަ މީހަކު މެނުވީ އެހެން ކޮންމެ ހެޔޮ ޢަމަލެއް އެ ދުވަސްތަކުގައި އިތުރުކަން ބޮޑުވެގެންވެއެވެ."
މި ދިހަ ދުވަސްތަކުގެ ފުރުޞަތު ބިންމަތީގައިވާ ކޮންމެ މުސްލިމަކަށް ވަނީ ލިބިގެންނެވެ. މުސްލިމުންގެ މައްޗަށް ވާޖިބުވެގެންވަނީ މި ދުވަސްތައް ހެޔޮގޮތުގައި ބޭނުން ކުރުމެވެ. އެއީ ޙައްޖު ކުރިމީހެކޭ އެއްފަދަ ވުމުގެ ގޮތުންނެވެ.
އަޅުގަނޑު މި ފަށަނީ ޙައްޖަށް ނުދެވި ތިބި މީހުނަށް ގިނަ އަޖުރާއި ޘަވާބު ލިބެނިވި ބައެއް ޢަމަލުތައް ބަޔާން ކުރެވޭތޯއެވެ. ޘަވާބާއި ދަރުމަ ދެއްވާނީ ﷲއެވެ. އަޅުތަކުން ޘަވާބާއި ދަރުމަ އެދި ކުރާނީ ޢަމަލެވެ.
ރޯދަ ހިފުން
ޙައްޖަށް ނުދެވި ވާ މީހާއަށް ލިބޭ ފައިދާއަށް ބަލާއިރު އެންމެ ފުރަތަމަވެސް ހިތަށް ގެނެވެނީ ރޯދައެވެ. އެއީ ޙައްޖުމަހުގު ފުރަތަމަ ނުވަވަނަދުވަހު ހިފާ ރޯދައެވެ. އެއީ ޢަރަފާތް ދުވަހުގެ ރޯދައެވެ. އެހެނީ ނުވަވަނަ ދުވަހުގެ ރޯދައަކީ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ގެ ޙަދީޘުގައިވާފަދައިން ފާއިތުވެދިޔަ އަހަރާއި، އަންނަން އޮތް އަހަރުގެ (ކުދި) ފާފަތައް ފުއްސެވޭނެ ކަމެކެވެ. ހަމަ އެފަދައިން އަހަރުމެނަށް އެނގެން ވާޖިބުވަނީ އެދުވަހު ޢަރަފާތް ބިމުގައި ޙައްޖުގެއަޅުކަމުގައިވާ ހުރިހާ އެންމެންގެ ފާފާ ފުއްސަވާނޭ ކަމެވެ. މިކަމަށް އިޝާރާތް ކުރައްވައި ރަސޫލުﷲ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘުކުރައްވާފައިވާކަމަށް ޢާއިޝާ ގެ ރިވާޔަތެއް އިމާމު މުސްލިމްގެ ޙަދީޘުފުޅެއްގައި ވެއެވެ. مَا مِنْ يَوْمٍ أَكْثَرَ مِنْ أَنْ يَعْتِقَ اللَّهُ فِيهِ عَبْدًا مِنَ النَّارِ مِنْ يَوْمِ عَرَفَةَ މާނައީ: "ޢަރަފާތު ދުވަހަށްވުރެ ގިނައިން اللَّهُ ތަޢާލާ އެކަލާނގެ އަޅުން ނަރަކައިން މުއްތިކުރައްވާ އެހެން ދުވަހެއް ނުވެއެވެ."
ހައްޖު ދުވަހު، ޢަރަފާތް ބިމުގައިވާ ޙައްޖުވެރިންގެ ފާފަ ﷲ ފުއްސަވައި ދެއްވައެވެ. ހަމަ އެފަދައިން ޙައްޖުގެ އަޅުކަން އަދާ ނުކުރެވޭ ރޯދަވެރިންގެ ފާފަވެސް އެ މީހުން އެމީހުންގެ ރަށުގައި ރޯދަ ހިފާގެން ވަނިކޮށް ފުއްސަވައެވެ. މިޔަށްވުރެ ބޮޑު ނިޢުމަތެއް ފަޟުލު ވަންތަކަމެއް އޮންނާނެ ތޯއެވެ. ؟
އެންމެ މާތް އަޅުކަމުގެ ތެރޭގައި ރޯދަ ހިމެނޭކަމަށް ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم އެކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ ޙަޟުރަތުން ރިވާކުރެއްވި ޤުދުސިއްޔަ ޙަދީޘެއްގައި ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. (قالَ اللَّهُ: كُلُّ عَمَلِ ابْنِ آدَمَ له، إلَّا الصِّيَامَ، فإنَّه لي وأَنَا أجْزِي به) މާނައީ {މާތް اللَّهُ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. "އާދަމުގެދަރިޔާގެ ކޮންމެ ޢަމަލަކީ އޭނާއަށްޓަކައިވާ ކަމެކެވެ. ރޯދަމެނުވީއެވެ. ފަހެ ހަމަކަށަވަރުން، އެއީ (އެބަހީ: ރޯދައަކީ) ތިމަންރަސްކަލާނގެއަށްޓަކައިވާ ކަމެކެވެ. އަދި އެކަމަށް ދަރުމަދެއްވާނީ ތިމަންރަސްކަލާނގެއެވެ."
2- ޖަމާޢަތުގެ ނަމާދު
ފިރިހެނުން ޖަމާޢަތުގެ ނަމާދަށް ރައްކާތެރިވުމާއި އަންހެނުންނަށް ނަމާދު ފުރަތަމަ ވަގުތުގައި ކުރުމަށް ސަމާލުކަން ދޭން ޖެހެއެވެ. މިގޮތަށް ޢަމަލުތައް ބެހެއްޓުމަކީ ކޮންމެ މުސްލިމެއްގެ މައްޗަށް ވާޖިބެކެވެ. އެކަމަކު ޝައިޠަނާ ބައެއްފަހަރު އާދަމުގެ ދަރިޔާގެ މައްޗަށް ގަދަވެގަނެ ވަރަށް ގިނަ އަޖުރާއި ޘަވާބުން މަޙްރޫމް ކުރެއެވެ. ﷲގެ މިއުއްމަތަށް ފަޟުލުވަންތަވެ ވޮޑިގެން މުއުމިނުން އެ އަޅުކަންތަކަށް ޝައުޤުވެރި ކުރުވާގޮތަށް މޫސުމްތަކެއްވަނީ ލައްވާފައެވެ. މިސާލަކަށް: ރޯދަ މަސް ޙައްޖުމަހުގެ ފުރަތަމަ ދިހަ ދުވަސް ހިމެނެއެވެ. ހަމ ކަށަވަރުން މިއީ ޘަވާބައި ދަރުމަ ލިބިގަތުމަށްވާ އަގުބޮޑު ވަގުތު ތަކެވެ. ހަމަ އެފަދައިން މިއީ މުޅިއަހަރު ކިއެއްތަ މުޅި ޢުމުރު މެދުނުކެނޑި ހެޔޮކަންތައް ކުރުމަށް ދެވޭ ތަމްރީނެއްވެސް މެއެވެ. ފަތިސް ނަމާދަކީ ކޮންމެ ދުވަހަކު މުސްލިމުން ރައްކާތެރިވާންޖެހޭ މުހިންމު އަޅުކަމެކެވެ. ޚާއްޞަ ކޮށް މި ބަރަކާތްތެރި ދުވަސްތަކުގައެވެ.
ރަސޫލުﷲ صلى الله عليه وسلم ޢާއްމުކުށް ޖަމާޢާތުގެ ނަމާދާ ބެހޭގޮތުން ޙަދީޘު ކުރައްވާފައިވަނީ مَنْ غَدَا إِلَى الْمَسْجِدِ أَوْ رَاحَ، أَعَدَّ اللَّهُ لَهُ فِي الْجَنَّةِ نُزُلاً كُلَّمَا غَدَا أَوْ رَاحَ (مُتَّفَقٌ عَلَيهِ) މާނައީ : "މީހަކު ނަމާދުކުރުމަށް މިސްކިތަށް އަވަހަށްގޮސް، އަދި (ނަމާދުން ނިމިގެން މިސްކިތުން) ލަހުން އަންނަކަމުގައި ވަނީނަމަ، މާތް اللَّهُ ސުވަރުގޭގައި އެ މީހަކަށްޓަކައި، ރިޒުޤު( މެހުމާނުންނަށްޓަކައި ތައްޔާރުކުރެވޭ ކޮންމެ ތައްޔާރީއަކަށް[އައްނުޒުލު] މާނަ އައިސްފައިވެއެވެ.) ތަނަވަސްކޮށްދެއްވާ ހުއްޓެވެ. އެއީ އެ މީހަކު މިސްކިތަށް އަވަހަށްދިޔަ، އަދި މިސްކިތުން ލަހުންއައި ކޮންމެ ފަހަރަކަށްޓަކައެވެ."
ލޮބުވެތި އަޚާއެވެ! މިޔައްވުރެ ގިނައިން ބޭނުވަނީ ކޮން ކަމެއްތޯއެވެ. ؟ ހަމަ ކަށަވަރުން މިއީ ރަނުގެ ފުރުޞަތެކެވެ. ﷲ ޙައްޖުވެރިންނަށް ކުރައްވާފައިވާ ވަޢުދފުޅަކީ "އަދި މަބުރޫރު ޙައްޖަކަށް ސުވަރުގެނޫން އެހެން ޖަޒާއެއް ނުވެއެވެ."
އަހަރުމެނަށް އަހަރުމެންގެ ގޭގައި ރަށުގައި ތިބެގެން ވަރަށް ފުރިހަމަ ފުރުޞަތްތަކެއް އެބަ ލިބެއެވެ. ކޮންމެ އަހަރަކު ޙައްޖަށް ނުދެވުނަސް ކޮންމެ ދުވަހަކު ފަސްނަމާދަށް މިސްކިތައް ދެވޭ ނުންތޯއެވެ؟ އެކަލޭގެފާނުގެ ޙަދީޘުފުޅެއްގައިވާ ފަދައިން މީހަކު ނަމާދުކުރުމަށް މިސްކިތަށް އަވަހަށްގޮސް، އަދި (ނަމާދުން ނިމިގެން މިސްކިތުން) ލަހުން އަންނަކަމުގައި ވަނީނަމަ، މާތް اللَّهُ ސުވަރުގޭގައި އެ މީހަކަށްޓަކައި، ރިޒުޤު ތަނަވަސްކޮށްދެއްވާ ހުއްޓެވެ. އެއީ އެ މީހަކު މިސްކިތަށް އަވަހަށްދިޔަ، އަދި މިސްކިތުން ލަހުންއައި ކޮންމެ ފަހަރަކަށްޓަކައެވެ.
3- ގިނައިން ނަފުލު ސުންނަތް ނަމާދު ކުރުން
ޙައްޖުވެރިންނަށް ޝައްކެއްނެތް ގޮތުގައި ޙަރަމްފުޅުގައި އަދި މަސްޖިދުއްނަބަވީގައި ނަމާދު ކުރުމުގެ އަގުބޮޑު ފުރުޞަތު ވަނީ ދެއްވާފައެވެ. ހަމަ އެފަދައިން އަހަރުމެން ޙައްޖަށް ނުދެވި ގޭގައި ތިބޭ މީހުންވެސް އެމީހުން ހެޔޮކަންތައް އިތުރު ކުރުމުން މަޙްރޫމު ނުކުރައްވައެވެ. ހަމަ ކަށަވަރުން އެއީ ގިނައިން ނަފުލު ނަމާދު ކުރުމެވެ. އިޙްސާސް ކުރަންވީ ޙައްޖުވެރިން މައްކާގައި ހެޔޮ ކަމުގެ ފުރުޞަތު ގެއްލުވާ ނުލާގޮތަށް އަހަރުމެންވެސް ހެޔޮކަންތަށް ގެއްލުވާ ނުލުމަށެވެ. އަހަރުމެނަށްވެސް މިދުވަސްވަރު ހެޔޮކަންތަކުގެ ޢަދަދު ނުކުރެވޭހާ ގިނަ ދޮރުތަކެއްވަނީ ހުޅުވިފައެވެ. އޭގެ ތެރެއިން
ހ- ރޭ އަޅުކަން
ރޭ އަޅުކަމަކީ ހައްދަވައި ގެންގުޅުއްވާ އިލާހުއާ ކުއްތަންވުމުގެ ގޮތުން އަޅާ ކުރާ އެންމެ ބޮޑު އަޅުކަމެވެ. ޚާއްޞަކޮށް މިރޭތައް ޚާއްޞަވެ އަދި ޚާއްޞަ އަޖުރުތަކެއް ހިމެނެއެވެ. ތަފްސީރު ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވާގޮތުގައި ﷲ ގަންދެއްވައި ވަޙީކުރައްވާފައިވާ ބަސްފުޅުގެ((والفجر وليــالٍ عشر ފަތިސް ގަންދެއްވަމެވެ އަދި ދިހަ ރޭ ގަންދެއްވަމެވެ..)) މުރާދަކީ ޙައްޖުމަހުގުގެ ފުރަތަމަ ދިހަ ރޭތަކެވެ. އަވަހަށް ތެދުވާށެވެ. ވީ މިންވަރަކުން އެރޭތަކުގައި އަޅުކަން އިތުރު ކުރާށެވެ. އަދި ﷲގެ ފަޟުލުވަންތަކަމުން އެދޭށެވެ. ބޭނުން ކަމަކަށް އެދޭށެވެ. أبو هريرة رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެންވާ ޙަދީޘެއްގައިވެއެވެ.
يَنْزِلُ رَبُّنا تَبارَكَ وتَعالَى كُلَّ لَيْلةٍ إلى السَّماءِ الدُّنْيا حِينَ يَبْقَى ثُلُثُ اللَّيْلِ الآخِرُ، يقولُ: مَن يَدْعُونِي، فأسْتَجِيبَ له؟ مَن يَسْأَلُنِي فأُعْطِيَهُ؟ مَن يَستَغْفِرُني فأغْفِرَ له؟ މާނައީ: "ކޮންމެ ރެއެއްގެ ތިންވަނަބައިގައި ﷲ އައްޒަ ވަޖައްލަ ދުނިޔޭގެ އުޑަށް ފައިބައިވޮޑިގެން ވަހީ ކުރައްވައެވެ. ކަމަކަށް އެދި ދަންނަވާނެ މީހަކު ވޭހެއްޔެވެ. ތިމަން އިލާހު އެމީހަކަށް ފުއްދަވާދެއްވާނަމެވެ. އެއްޗަކަށް އެދޭނެ މީހަކު ވޭހެއްޔެވެ؟ ތިމަން އިލާހު އެމީހަކަށް އެއެއްޗެއް ދެއްވާނަމެވެ. ފާފަ ފުއްސެވުމަށް އެދޭނެ މީހަކު ވޭހެއްޔެވެ؟ ތިމަން އިލާހު އެމީހެއްގެ ފާފަ ފުއްސަވާނަމެވެ."
ސުބުޙާނަﷲ އަޅާ ބޭނުންވަނީ މިއަށްވުރެ ބޮޑު ކޮން ކަމެއްތޯއެވެ؟
އަޅާ ﷲގެ ޙަޟްރަތައް އެދި ގިނަގިނައިން ދެންނެވުމަކި ﷲ ލޯބި ކުރައްވާ ކަމެކެވެ. އެދި ދެންނެވުމުން އެދޭ ކަމެއް ﷲ ފުއްދަވާނެ ކަމުގެ ވަޢުދުވެސް ވަނީ ވޮޑިގެންފައެވެ. أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ ތިމަންރަސްކަލާނގެ ޙަޟުރަތަށް ދުޢާ ކޮށްފިނަމަ ދުޢާ ކުރި މީހާގެ ދުޢާ ތިމަންރަސްކަލާނގެ އިޖާބަ ކުރައްވަމެވެ." އަހަރުމެނަށް އެނގިފައިވާ ގޮތުން ޙައްޖުވެރިންގެ ފާފަ ﷲ ފުއްސަވައެވެ. އަހަރުމެނަށްވެސް މިވަނީ އެ ފުރުޞަތު ދެއްވާފައެވެ. އަވަހަށް ރޭގަނޑު ފަހު ދަންފަޅީގައި ތެދުވާށެވެ. ﷲގެ ޙަޟުރަތުން ފާފަ ފުއްސެވުމަށް އެދޭށެވެ. ހަމަ ކަށަވަރުން ﷲ އި ފާފަ ފުއްސަވާ ރަޙީމްވަންތަ ﷲ އެވެ.
ޙައްޖަށް ޚަރަދު ކޮށްފައި ނުދެވުނަސް ﷲގެ ދަރުމަ ލިބެން އެބައޮތެވެ. މުސްލިމު އަޅާގެ ނިޔަތް ރަނގަޅު ކަމުގައިވާނަ ރަސޫލާގެ މި ޙަދީޘުފުޅުގައިވާ ފަދައިން ޙައްޖު ކުރުމުގެ ޘަވާބު ލިބުމަކީ ދުރުގައިވާ ކަމެއް ނޫނެވެ. އެކަލޭގެފާނު ތަބޫކު ހަނގުރާމަ ނިންމަވާ ލެއްވުމަށްފަހު މަދީނާއަށްވަޑައިގެން ޙަދީޘުކުރައްވާފައިވަނީ ހަމަ ކަށަވަރުން މަދީނާގައި ޤައުމެއްގެ ބަޔަކު ވެއެވެ. އެމީހުންނީ އަޞްޙާބުންނާއެކު ހަނގުރާމައަށް ނުގޮސް ވާދީއެއްގައި ދަތުރު ނުކޮށް އެ ހަނގުރާމާގައި ބައިވެރިވެ ލެއްވި އަޞްޙާބުންނާ އެއްވަރަށް އަޖުރު ލިބިގެންވާ މީހުންނެވެ. އަޞްޙާބުން ދެއްނެވިއެވެ. އޭ ﷲގެ ރަސޫލާއެވެ. އެމީހުން މަދީނާގައި ވަނިކޮށް އެފަދަ އަޖުރެއް ލިބެނީތޯއެވެ. ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. އެމީހުންނީ ހަނގުރާމައަށް ދާން ބޭނުން ވެފައިވީ މީހުންނެވެ. ނަމަވެސް އެމީހުން ބަލިވުމުގެ ސަބުން ވަނީ ހިފެހެއްޓިފައެވެ. " އާދެ ! އެމީހުންގެ ނިޔަތް ރަނގަޅުވުމުގެ ސަބަބުން ﷲ އެމީހުނަށް ފުރިހަމަ އަޖުރު ލިޔުއްވީއެވެ.
ށ- ރަވާތިބު ސުންނަތްތައް
އިމާމު މުސްލިމު އުއްމު ޙަބީބާ رضي الله عنها ގެ އަރިހުން ރިވާ ކުރައްވާފައިވއެވެ. އެކަމަނާ ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘު ކުރެއްވި އަޑު އެއްސެވީމެވެ. مَا مِنْ عَبْدٍ مُسْلِمٍ يُصَلِّي لِلَّهِ تَعَالَى كُلَّ يَوْمٍ ثِنْتَيْ عَشْرَةَ رَكْعَةً تَطَوُّعًا غَيْرَ الْفَرِيضَةِ، إِلاَّ بَنَى اللَّهُ لَهُ بَيْتًا فِي الْجَنَّةِ، أَوْ: إِلاَّ بُنِيَ لَهُ بَيْتٌ فِي الْجنَّةِ މާނައީ: "މުސްލިމަކު، ކޮންމެ ރެޔަކާއި ދުވާލު ފަރުޟު ނަމާދުގެ އިތުރަށް ސުންނަތް ނަމާދުގެ ބާރަ ރަކުޢަތް اللَّهُ އަށްޓަކައި ކުރާނަމަ اللَّهُތަޢާލާ އޭނާއަށްޓަކައި ސުވަރުގޭގައި ގެއެއް ބިނާކޮށް ނުދެއްވައި ނުދާހުއްޓެވެ." ނުވަތަ އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘްކުރެއްވީ، {ސުވަރުގޭގައި އޭނާއަށްޓަކައި ގެއެއް ބިނާ ނުކުރެވި ނުދާހުއްޓެވެ.} އެ ބާރަ ރަކުޢަތަކީ ފަތިސްނަމާދުގެ ކުރިން ދެ ރަކުޢަތާއި އަދި މެންދުރު ނަމާދުގެ ކުރިން ހަތަރު ރަކުޢަތާއި އަދި މެންދުރު ނަމާދުގެފަހުން ދެ ރަކުޢަތާއި މަޢްރިބު ނަމާދުގެ ފަހުން ދެ ރަކުޢަތާއި ޢިޝާ ނަމާދުގެ ފަހުން ދެ ރަކުޢަތެވެ. މިއީ ކިހާ މަތިވެރިކަމެއް ހެއްޔެވެ؟ ވިސްނަވާށެވެ. ރަސްކަލަކު ވަޢުދުވަނީ ރީތި ފުރިހަމަ ތަނަވަސް ރީތި ސަރަޙައްދެއްގައިވާ ގެޔެއް ތިބާއަށް ދިނުމަށެވެ. ނަމަވެސް ޝަރުޠަކީ ކޮންމެ ދުވަހަކު ބައިގަޑިއެއް ހާއިރު ރަސްގެފާނާ އެކު ހޭދަ ކުރުމެވެ. ތިބާ ރަސްގެފާނު އެ ބޭނުންވެ ލެއްވިގޮތައް ނުދާނަން ތޯއެވެ؟ ފުންކޮށް ފިކުރުކޮށް ވިސްނަވާށެވެ. ހެއްދެވި ފާރަތުން ވަޢުދުވެ ވޮޑިގެންވަނީ ސުވަރުގެއިން ތިބާއަށް ގަނޑުވަރެއް ދިނުމަށެވެ. އެގަނޑުވަރުގެ ސިފަ ބަޔާން ކުރައްވަމުން ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا كَعَرْضِ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ މާނައީ: އެތާނގެ ތަނަވަސްކަން އުޑާއި ބިމުގެ ތަނަވަސްކަންފަދަ ސުވަރުގެޔަށް ތިޔަބައިމީހުން ކުރިއަރައިދާށެވެ! އަޅުގަނޑަށް ބުނެވެން އޮތީ މި ގިނަ ގުނަ ޘަވާބާއި ދަރުމަ ލިބެން އޮތީ އަޅާގެ އީމާންކަމުގެ މައްޗަށް ބިނާވެފައެވެ. ﷲ އަށް ފުރިހަމައަށް އީމާންވެ ﷲގެ ޙަޟުރަތުން ޘަވާބާއި ދަރުމަ އެދޭ އެއްވެސް މީހަކު މި ފަދަ ކަންތައް ނުކޮށް ދޫކޮށް ނުލާނެއެވެ. ފަރުޟު ތަކާއި ސުންނަތް ކަންތައް ގިނަ ކުރާނެއެވެ. އެ ސުންނަތް ތަކުގެ ތެރޭގައި ޟުޙާ ނަމާދާއި އިސްތިޚާރާ ނަމާދުފަދަ ނަމާދު ތައް ހިމެނެއެވެ. މި ދިހަ ދުވަހުގެ ބޭނުން ހެޔޮގޮތުގައި ހިފުމަށް އަވަސް ވެގަންނާށެވެ.
4- ޛިކުރު ކުރުން
ﷲ އަށް ޛިކުރު ކުރުމަކީ މިދުވަސް ތަކުގައި ޚާއްޞަ ސަމާލު ކަމެއް ދޭން ޖެހޭ ދުވަސް ތަކެވެ. ﷲ ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ (وَاذْكُرُوا اللَّهَ فِي أَيَّامٍ مَّعْدُودَاتٍ) މާނައީ: "ޢަދަދު ކަނޑައެޅިގެންވާ ދުވަސްތަކެއްގައި اللَّه ހަނދުމަކޮށް (ތަކުބީރު ކިޔައި) އުޅޭށެވެ!" މުރާދަކީ މި ދިހަ ދުވަހެވެ. އިބްނު ޢައްބާސު ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. ﷲގެ ވަޙީ ބަސްފުޅު (وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَّعْلُومَاتٍ) އަދި ކަނޑައެޅި އެނގިގެންވާ ދުވަސްތަކެއްގައި، އެއުރެން اللَّه ގެ އިސްމުފުޅު ހަނދުމަކޮށް އުޅުމަށެވެ ) މުރާދަކީ ޙައްޖުމަހުގެ ފުރަތަ ދިހަ ދުވަހެވެ.
ޙައްޖުމަހުގެ ފުރަތަމަ ދިހަ ދުވަސްތެރޭ ކޮންމެ ޛިކުރަކީ ބޭނުންތެރި ޛިކުރެވެ. އެކަމަކު މި ދިހަ ދުވަހު ބައެއް ޛިކުރުތައް ޚާއްޞަވެގެން ވެއެވެ. އޭގެތެރެއިން ތަހުލީލު( ލާއިލާހަ އިއްލަ اللَّهُ، މިހެން ކިޔުން) ތަޙްމީދު (އެބަހީ: އަލްޙަމްދު ލި اللَّهِ މިހެން ކިޔުން) ތަކުބީރު (اللَّهُ އަކްބަރު، މިހެން ކިޔުން) ހިމެއެވެ. އެހެނީ އިމާމު އަޙްމަދު އިބްނު ޢުމަރު ގެ އަރިހުން ރިވާ ކުރެއްވި ޙަދީޘެއްގައިވެއެވެ. މި ދިހަ ދުވަހަށްވުރެ ޢަމަލު ކުރުމަށް ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم އަންގަވާގޮތް ބަޔާންކުރައްވައި އިބްނު ޢުމަރުގެ ރިވާޔަތެއް އިމާމު އަޙްމަދު ރިވާކުރައްވާފައިވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ ޙަދީޘުފުޅުގެ މާނާގައިވެއެވެ. މި ދުވަހަކީ އެންމެ މާތް އަދި އެންމެ ގިނަ ޢަމަލު ކުރުމަށް ﷲ ލޯބިވެ ވޮޑިގެންވާ ޙައްޖުމަހުގެ ފުރަތަމަ ދިހަ ދުވަހެވެ. ވީމާ އެދުވަސްތަކުގައި ތަހްލީލު އަދި ތަކުބީރު އަދި ތަޙްމީދު ކިޔުން ގިނަ ކުރާށެވެ.
ހަމަ އެފަދައިން މި ދުވަސް ތެރޭގައި ގިނަގިނައިން އިސްތިޢްފާރު ކިޔުމަކީވެސް މަތިވެރި ދަރަޖަ ލިބިގެންވާ ކަމެކެވެ.
އާދެ، މި ދުވަސްވަރަކީ ﷲ އަޅުތަކުންގެ ފާފަ ފުއްސެވުމާއި ރަޙްމަތާއި ތައުބާ ވުމާއި މަޢްފިރަތުގެ ދުވަސް ވަރެވެ. އަބަދުވެސް ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ގެ މިބަސްފުޅު ހިތުގައި ބާއްވާށެވެ. "އަބަދާއިއަބަދު اللَّهُ ހަނދުމަ ކުރުމުގައި ތިބާގެ ދޫ ތެންމާފައި ބާއްވާށެވެ."
5- ދުޢާ ކުރުން
ހަމަ ކަށަވަރުން ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ވަނީ ދުޢާގެ މަތިވެރިކަން ވަރަށް ގިނައިން ބަޔާން ކުރައްވާފައެވެ. ޙަދީޘު ކުރެއްވިއެވެ. {އަބަދާއިއަބަދު اللَّهُ ހަނދުމަ ކުރުމުގައި ތިބާގެ ދޫ ތެންމާފައި ބާއްވާށެވެ.} ﷲ ވަޙީކުރައްވާފައިވނީ (وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ) މާނައީ: "ތިޔަބައިމީހުން ތިމަންރަސްކަލާނގެއަށް ދުޢާ ކުރާށެވެ! ތިމަންރަސްކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުންގެ ދުޢާ އިޖާބަކުރައްވާހުށީމެވެ."
ޙައްޖުވެރިޔާއަށް ދުޢާ ޤަބޫލު ކުރައްވާނެ ގިނަ ފުރުޞަތްތަކެއް ވަނީ ލައްވާފައެވެ. މައްކާގައެވެ. ޠަވާފު ކުރާ އިރުއެވެ. ހިލަ އުކާ އިރު އެވެ. މިފަދަ އެތައް ފުރުޞަތްތަކެއް ޙައްޖުވެރިންނަށް ވެއެވެ. ހަމަ އެގޮތަށް ޙައްޖަށް ދިއުމުގެ ނަޞީބު ލިބިފައި ނުވާ ގޭގައި ތިބޭ މީހުނަށް ދެއްވާފައިވާ ފުރުޞަތު މަދެއް ނޫނެވެ. އޭގެ ތެރެއިން ރޭގަނޑު ފަހު ދަންފަޅީގައި އަދި ސަޖިދާގައި އޮންނަ ޙާލަތުގައި ކުރެވޭ ދުޢާ ﷲ ޤަބުލުކުރައްވައެވެ. ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘުކުރައްވާފައިވަނީ أَقْرَبُ مَا يَكُونُ العَبْدُ مِن رَبِّهِ وَهُوَ سَاجِدٌ، فَأَكْثِرُوا الدُّعَاءَ. (رَوَاهُ مُسْلِمٌ) މާނައީ: "އަޅާ އޭނާގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ ޙަޟުރަތަށް އެންމެ ކުއްތަންވެގެންވާ ވަގުތަކީ، އޭނާ ސަޖިދައިގައި އޮންނަ ވަގުތެވެ. ފަހެ، ތިޔަބައިމީހުން (ސަޖިދައިގައި) ގިނަގިނައިން ދުޢާކުރާށެވެ."
ކޮންމެ ޙާލަތެއްގައިވެސް ދުޢާ ކުރެވޭނެއެވެ. ނަމަވެސް ޙައްޖު މަހުގެ ފުރަތަމަ ދިހަ ދުވަހުގެ ދުޢާކީ ޚާއްޞަ ބަރަކާތްތަކެއް ލެއްވިގެންވާ ދުވަސްތަކެވެ. ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘުކުރައްވާފައިވަނީ ޢަރަފާތް ދުވަހުގެ ދުޢާއަކީ އެންމެ ހެޔޮ ދުޢާއެވެ. ތިމަން ކަލޭގެފާނާއި ތިމަންކަލޭގެ ފާނަށްވުރެ ކުރީގެ ނަބިއްޔުންގެ ދުޢާއަކީ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ، وَلَهُ الْحَمْدُ، وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ މިދުޢާގެ މާނައީ: ﷲ ފިޔަވައި ޙައްޤުގޮތުގައި އެއްވެސް އަޅުކަމެއްވެވޭ އެހެން އިލާހަކުނުވާ އެއްކައުވަންތަ އިލާހެވެ. ﷲއަށް ބައިވެރިޔަކު ނުވެއެވެ. ވެރިކަންވަނީ ﷲ އަށެވެ. ޙަމްދުހުރީ ﷲ އަށެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، ކޮންމެ ކަމެއްގެ މައްޗަށް اللَّه ކުޅަދުންވަންތަވެވޮޑިގެންވެއެވެ.
6– ޤުރުއާން ކިޔެވުން
ﷲ އަހަރުމެން ޤުރުއާން ކިޔަވާ ހިތް ޖައްސުވައި ޤުރުއާން ކިޔަވާ ކަމަށްވާނަމަ އެ ދެއްވީ ބޮޑު ނިޢުމަތެކެވެ. ޤުރުއާން ކިޔެވުމުގައި ވަރަށްބޮޑު ދަރުމައާއި ފަޟުލުވަންތަކަން ވެއެވެ. ޤުރުއާން ކިޔަވާށެވެ. ކިޔަވާ ކޮންމެ ޙަރުފަކަށް ހެޔޮކަމެއް ވެއެވެ. އެ ހެޔޮކަން ދިހަ ހެޔޮކަމަށް ބަދަލުވެއެވެ. ކޮންމެ ދިހަ ދުވަހަކުން ޤުރުއާނެއް ޙަތިމް ކުރުމަކީ އުނދަގޫ ކަމެކެވެ. ނަމަވެސް އެއީ މުސްތަޙީލުކަމެއް ނޫނެވެ. ހިތަށް ގެންނަވާ ތިބާ ޙައްޖު ކުރާނެއެވެ. ތިބާ އެކަމުގައި އެންމެ މަދުވެގެން ދެ ހަފުތާ ހޭދަ ކުރާނެއެވެ. ކޮންމެ ދުވަހަކު ދެ ގަޑި އިރު ޤުރުއާން ހޭދަ ކޮށްލުން ކީއް ހެއްޔެވެ. ޙައްޖު މަހުގެ ފުރަތަމަ ދުވަހުން ފެށިގެން ޤުރުއާން ފަށާފިނަމަ އެ ދިހަ ނިމޭއިރު ﷲގެ އިރާދަފުޅުން މުޅި ޤުރުއާން ކިޔަވައި ނިމުނީއެވެ.
ޤުރުއާން ކިޔެވުމާއި ބެހޭގޮތުން ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ގެ އަރިހުން ވާރިދުވެފައިވެއެވެ.(الصِّيامُ والقرآنُ يَشْفَعَانِ للعبدِ ( يقولُ الصِّيامُ: ربِّ إنِّي مَنَعْتُهُ الطَّعَامَ والشَّرَابَ بِالنَّهارِ؛ فَشَفِّعْنِي فيهِ، ويقولُ القُرْآن: ربِّ مَنَعْتُهُ النَّوْمَ بِالليلِ؛ فَشَفِّعْنِي فيهِ، فيشَفَّعَانِ) ރޯދައާއި ކީރިތިޤުރްއާން ޤިޔާމަތްދުވަހުގައި އަޅާގެ މައްޗަށް ޝަފާޢަތްތެރިވާނެއެވެ. ރޯދަ ބުނާނެއެވެ. ހައްދަވާ ބޮޑުކުރެއްވި ރަސްކަލާކޮ! އޭނާ ކެއިންބުއިމުން ދުވާލުގެ ވަގުތު އަހަރެން އޭނާ މަނާ ކުރީމެވެ. އެހެންވެ އޭނާއަށް ރޯދައިގެ ޝަފާޢަތް ދެއްވާނދޭވެ! ކީރިތިޤުރްއާން ﷲގެ ޙަޟްރަތުގައި ދަންނަވާނެއެވެ. އަހަރެން ރޭގަނޑުގެ ނިދިން އޭނާ މަނާ ކުރީމެވެ. އެހެންވީމާ ޤުރްއާނުގެ ޝަފާޢަތް އޭނާއަށް ދެއްވާނދޭވެ! ދެން ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީ ކުރައްވާނެތެވެ. ތިމަން ﷲ އޭނާއަށް ރޯދައާއި ކީރިތި ޤުރްއާނުގެ ޝަފާޢަތް ލައްވައިފީމެވެ."
7- މުސްލިމުންގެ އެއްބައިވަންތަކަން ޤާއިމު ކުރުން
ޙައްޖަށް ނުދެވޭ މިހުނަށް ލިބޭ ޙައްޖުގެ އެންމެ މުހިންމު ފާއިދާ ތަކުގެ ތެރެއިން އުއްމަތުގެ އެއްބައިވަންތަކަން އިޙްސާސް ކުރެވުން ހިމެނެއެވެ. އެއީ ޙައްޖުގެ ދުވަސްތަކުން ފެންނަ މަންޒަރުތަކުން ދައްކާ ޙަޤީޤަތެވެ. ޙައްޖު މަހުގެ ފުރަތަމަ ދިހަ ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ޙައްޖަށް ނުދެވި ތިބިމީހުން މި ފުރުޞަތުގެ ބޭނުން ހިފައި އެއްބަޔަކު އަނެއްބަޔަކަށް އެކަތިގަނޑަކަށް ވުމަށް މަސައްކަތް ކުރުމަކީ ޙައްޖުގެ ފާއިދާތަކުގެ ތެރެއިން އަހަރުމެން ލިބިގަންނަ ފާއިދާއެވެ.
މި ފާއިދާ ތަކުގެތެރެއިން
1- މައިންބަފައިންނަށް ހެޔޮކޮށް ހިތުން ހިމެނެއެވެ.
މައިންބަފައިންނަށް ހެޔޮކޮށް ހިތައި އެދެ މީހުނަށް ކިޔަމަންތެރިވުމަކީ އެހެން ހުރިހާ ކަމަކަށްވުރެ އިސްކުރަން ޖެހޭ ކަމެކެވެ. އެ ދެ މީހުން އުރެދުމަކަށް އަމުރު ނުކުރާހާ ހިނދަކު އެދެމިހުނަށް ކިޔަމަންތެރިވާން ޖެހެއެވެ. ތިބާ ޙައްޖަށް ދަނީ ސުވަރުގެ ވަދެވޭނެ ކަމުގެ އުއްމީދުގައެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ތިބާގެ މައިންބަފައިން ތިބާ ސުވަރުގެ ވެއްދި ދެއެވެ.
2- ރަޙިމުގެ ގުޅުން
ތިބާ ރަޙިމުގެ ގުޅުން އުފައްދާގެން މެނުވީ ﷲއާ ގުޅުން ނުއުފުއްދޭނެއެވެ. ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ މި ބަސްފުޅު ހަނދާން ކުރާށެވެ. لَيْسَ الْوَاصِلُ بِالْمُكَافِئِ، وَلَكِنَّ الْوَاصِلَ الَّذِي إِذَا قَطَعَتْ رَحِمُهُ وَصَلَهَا. (رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ) މާނައީ: "ގާތްތިމާގެ ކަމުގެ ގުޅުން (އެންމެ ފުރިހަމަގޮތުގައި) ދަމަހައްޓާ މީހަކީ، މީހަކު ކޮށްދޭ ހެޔޮކަމެއްގެ ބަދަލުގައި ހެޔޮކަމެއްކޮށްދޭ މީހެއް ނޫނެވެ. އެހެނެއްކަމަކު (ޙަޤީޤަތުގައި) އެ ގުޅުން ދަމަހައްޓާ މީހާއަކީ، އޭނާއާ ރަޙިމުގެގުޅުންހުރި މީހަކު، އެ ގުޅުން ކަނޑައިލާ ހިނދު އެ ގުޅުން (ކެނޑުނަނުދީ) ދަމައްހައްޓާ މީހާއެވެ."
3- އެކުވެރިންނާއި އަވައްޓެރިން އަދި އޭނާ ވަށައިގެންވާ މުޖުތަމަޢު
އަބަދުވެސް ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ގެ މިބަސްފުޅު ހަނދާނުގައި ބައްޓާށެވެ. مَنْ عَادَ مَرِيضًا أَوْ زَارَ أَخًا لَهُ فِي اللَّهِ، نَادَاهُ مُنَادٍ: بِأَنْ طِبْتَ، وَطَابَ مَمْشَاكَ، وَتَبَوَّأْتَ مِنَ الْجَنَّةِ منزلاً. (رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ) މާނައީ: {ބަލިމީހަކަށް ގޮވައިލަން ހިނގައްޖެ މީހާ، ނުވަތަ اللَّهُއަށްޓަކައި އޭނާގެ އަޚަކަށް ޒިޔާރަތްކޮށްފި މީހާ (ދަންނާށެވެ! اللَّهُގެ ޙަޟުރަތުން) ގޮވާމީހަކު (އެބަހީ: މަލާއިކަތަކު) އޭނާއަށް ގޮވައިލައްވާނެތެވެ. ތިބާއަށްޓަކައި اللَّهُގެ ޙަޟުރަތުގައިވާ ގިނަގުނަ ދަރުމައަށްޓަކައި އުފާކުރާށެވެ! ތިބާގެ ތިޔަ ހިނގުމަކީ، އެކަމުގެ ސަބަބުން ޘަވާބު އިތުރުވެގެންވާ ހިނގުމެކެވެ. އަދި އެކަމުގެ ސަބަބުން ސުވަރުގެއިން ތިބާއަށްޓަކައި ގަނޑުވަރެއް ލިބިގެންފީމުއެވެ."
4– އެކަކު އަނެކަކަށް ގުޅުން ބަދަހި ކުރުން
ތިބާގެ އެކުވެރިންގެ ތެރޭގައި ނޫނީ އަވަށްޓެރިންގެ ތެރޭގައި ނޫނީ ޢާއިލާގެ ތެރޭގައި ގުލުންކެނޑިފައިވާ މީހެއްނަމަ އޭނާއާއި ޞުލްޙަވުމަށް މަސައްކަތް ކުރާށެވެ. ހަމަ އެފަދައިން އެއްމުސްލިމަކު އަނެއް މުސްލިމަކަށްވެސް ގުޅުން ކެނޑިފައިވާނަމަ އެ ގުޅުން ބަދަހިކުރަން މަސަކަތް ކުރާށެވެ. މި ޙަދީޘުފުޅު ހަނދާނުގައި އަބަދު ބަހައްޓާށެވެ. تُفْتَحُ أَبْوَابُ الْجَنَّةِ يَوْمَ الاثْنَيْنِ وَيَوْمَ الْخَمِيسِ، فَيُغْفَرُ لِكُلِّ عَبْدٍ لاَ يُشْرِكُ بِاللَّهِ شَيئًا، إِلاَّ رَجُلاً كَانَتْ بَيْنَهُ وَبَيْنَ أَخِيهِ شَحْنَاءُ، فَيُقَالُ: أَنْظِرُوا هَذَيْنِ حَتَّى يَصْطَلِحَا، أَنْظِرُوا هَذَيْنِ حَتَّى يَصْطَلِحَا، (رَوَاهُ مُسْلِمٌ) މާނައީ: "ސުވަރުގޭގެ ދޮރުކޮޅުތައް ކޮންމެ ހޯމަދުވަހަކާއި ބުރާސްފަތިދުވަހު ހުޅުއްވެވޭ ހުއްޓެވެ. ފަހެ، اللَّهُ އާއެކު އެކައްޗެއް ވެސް ޝަރީކުނުކުރާ ކޮންމެ މީހެއްގެ ފާފަ ފުއްސެވޭހުއްޓެވެ. ނަމަވެސް އެ މީހަކާއި އޭނާގެ (މުސްލިމު) އަޚާއާދެމެދު ދުޝްމަނުކަމެއްވާ ބަޔަކަށްމެނުވީއެވެ. ފަހެ، ބުނެވޭހުއްޓެވެ. އެ ދެމީހުން ޞުލްޙަވުމަށްޓަކައި އެބައިމީހުންނަށް މުހުލަތުދޭށެވެ! އެ ދެމީހުން ޞުލްޙަވުމަށްޓަކައި އެބައިމީހުންނަށް މުހުލަތުދޭށެވެ!"
8- ޞަދަޤާތް ދިނުން
ޙައްޖު މަހުގެ ބަރަކާތުން ފުރިގެންވާ ފުރަތަމަ ދިހަ ދުވަސްތެރޭ ޞަދަޤާތް ދިނުން އިތުރު ކުރާށެވެ. އެކަމުގައި ގިނައަޖުރާއި ދަރުމަ ހިމެނެއެވެ. ﷲ ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ : (وَمَا تُنفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَلِأَنفُسِكُمْ ۚ وَمَا تُنفِقُونَ إِلَّا ابْتِغَاءَ وَجْهِ اللَّهِ ۚ وَمَا تُنفِقُوا مِنْ خَيْرٍ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنتُمْ لَا تُظْلَمُونَ) މާނައީ: "އަދި، ތިޔަބައިމީހުން މުދަލުގެ ތެރެއިން ހޭދަކުރާ އެއްޗެއް (ގެ ސަވާބު) ލިބޭހުށީ، ހަމަ ތިޔަބައިމީހުންގެ އަމިއްލަ نفس ތަކަށެވެ. އަދި، اللَّه ގެ ވަޖުހުފުޅު އެދިގެން މެނުވީ، ތިޔަބައިމީހުން ހޭދައެއް ނުކުރަމުއެވެ. އަދި، މުދަލުން ތިޔަބައިމީހުން ހޭދަކުރާ އެއްޗެއް (ގެ ސަވާބު އާއި ދަރުމަ) ފުރިހަމައަށް ތިޔަބައި މީހުންނަށް ލިބޭނެތެވެ. އަދި، ތިޔަބައިމީހުންނަށް ބޭއިންސާފެއް ނުކުރައްވާ ހުށްޓެވެ."
މިއީ އުފާވެރިކަމުން ފުރިގެންވާ ދުވަސްތަކެވެ. މުސްލިމުންގެތެރެއިން ފަޤީރުންވަނީ އުފާވެރިކަމާއި ބާއްޖަވެރިކަމަށް ބޭނުން ވެފައެވެ. ވީމާ ޞަދަޤާތް ދޭށެވެ. އަދި އޭގެ ފުރިހަމަ އަޖުރު ﷲގެ ޙަޟުރަތުން ލިބިގަންނާށެވެ. ޝައްކެތް ނެތް ގޮތުގައި މިއީ އަޖުރު ދެ ގުނައަށް ދެއްވާ ދުވަސްވަރެވެ. ހަނދާނަށް ގެނައުން ކީއްތޯއެވެ. ޙައްޖުވެރިން މިދުވަސްވަރު ވަރަށްގިނަ ހޭދަތައް ކުރެއެވެ. އަހަރުމެނަށް ޙައްޖަށް ނުދެވުނަސް ހޭދަ ކުރެވެން އެބައޮތެވެ. ޘަވާބާއި އަޖުރު ލިބި ގަންނާށެވެ. ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘުކުރައްވާފައިވަނީ اتَّقُوا النَّارَ وَلَوْ بِشِقِّ تَمْرَةٍ". (مُتَّفَقٌ عَلَيهِ) މާނައީ: "ތިޔަބައިމީހުން ކަދުރުފަޅިވަރަކުން (ޞަދަޤާތްދީގެން) ވިޔަސް، ނަރަކައިން ސަލާމަތްވާހުށި ކަމެވެ."
9- ޙައްޖުވެރިންނާ އެކުވުމަށް މަސައްކަތް ކުރުން
އަހަރުމެން ޙައްޖުގެ ދަރުސްތަކުން ގޭގައި ތިބެގެންވެސް ފިލާވަޅު ލިބި ގަނެވިދާނެއެވެ ހަމަ ކަށަވަރުން ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ވަނީ ހައްޖަށް ނުދެވޭ މުސްލިމުންނަށް އެ އިޙްސާސްތައް ކުރުމަށް އިޝާރާތް ކުރައްވައި ޙަދީޘު ކުރައްވާފައެވެ. مَنْ كَانَ لَهُ ذِبْحٌ يَذْبَحُهُ، فَإِذَا أُهِلَّ هِلاَلُ ذِي الْحِجَّةِ، فَلاَ يَأْخُذَنَّ مِنْ شَعْرِهِ، وَلاَ مِنْ أَظْفَارِهِ شَيْئًا حَتَّى يُضَحِّيَ". (رَوَاهُ مُسْلِمٌ) މާނައީ: "އެމީހެއްގެ އަތުގައި ޤުރުބާންކުރާނެ ޖަނަވާރެއް އޮވެ، އެ ޤުރުބާންކުރުމަށް އެދޭ މީހާ (ދަންނާށެވެ!) ފަހެ، ޛުލްޙިއްޖާމަހަށް ހަނދުބެލުމަށްފަހު، ޤުރުބާންކުރުމުގެ ކުރީގައި އޭނާ ހަށިގަނޑުން އިސްތަށި ފިލުވައިނުލާހުށިކަމެވެ. އަދި ނިޔަފަތި ވެސް ނުކަނޑާހުށިކަމެވެ."
10- އުޟްޙީޔާ ކަތިލުން
އުޟްޙިޔާ ކަތިލުމަކީ ކީރިތި ޤުރުއާނާއި ސުންނަތާއި އިޖުމާޢުން ޘާބިތުވެފައިވާ އަޅުކަމެކެވެ.
ﷲ އާ ކުއްތަންވުމުގެ ކުރެވޭ ކަންތަކުގެ ތެރޭގައި އުޟްޙީޔާ ކަތިލުން ހިމެނެއެވެ. މިކަމަށް އިޝާރާތް ކުރައްވައި ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ހަދީޘު ކުރައްވާފައިވަނީ (ثَلَاثٌ هُنَّ عَلَيَّ فَرَائِضُ وَهُنَّ لَكُمْ تَطَوُّعٌ الْوَتْرُ وَالنَّحْرُ وَصَلَاةُ الضُّحَى) – "ތިންކަމެއް ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ މައްޗަށް ފަރްޟު ކުރެއްވިގެން ވިޔަސް އެއީ ތިޔަބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ތަޠައްވުޢީ ކަންތައްތަކެކެވެ. އެއީ، ވިތުރިއާއި ، އުޟްޙިޔާއާއި، ޟުޙާ ނަމާދެވެ."
ގިނަގިނައިން ތަކުބީރު ކިޔަމުން އަޟްޙާ ޢީދަށް އިސްތިޤްބާލު ކުރާށެވެ.
– الله أكبر الله أكبر الله أكبر كبيرا.
– الله أكبر الله أكبر لا إله إلا الله.. الله أكبر الله أكبر ولله الحمد.
– الله أكبر , الله أكبر , الله أكبر , لا إله إلا الله , الله أكبر , الله أكبر و لله الحمد ,
الله أكبر كبيراً و الحمد لله كثيراً و سبحان الله بكرة و اصيلاً , لا إله إلا الله , وحده صدق وعده و نصر عبده و أعز جنده و هزم الاحزاب وحده ,لا إله إلا الله , و لا نعبد إلا إياه مخلصين له الدين و لو كره الكافرون , اللهم صل على سيدنا محمد و على ال سيدنا محمد و على اصحاب سيدنا محمد و على أنصار سيدنا محمد و على أزواج سيدنا محمد و على ذريه سيدنا محمد و سلم تسليماً كثيرا
އެންމެފަހުން އަޅުގަނޑު ބުނެލަން އޮތީ އޭ ޙައްޖު ނުކުރެވި ވާ މިހުންނެވެ! ދެރަ ނުވާށެވެ. އޭގެ ބަދަލު ﷲ ތިބާއަށް ދެއްވާނެއެވެ. ﷲ އެއްވެސް މީހަކަށް އެމީހަކަށް ކުޅަދާނަވެގެން ނުވާ ވަރުގެ ތަކުލީފެއް ނުޖައްސަވާނެއެވެ. ތިބާގެ ވަގުތު ބޭކާރު ގޮތުގައި ނަގާ ނުލާށެވެ. ހަމަ ކަށަވަރުން ސުވަރުގޭގެ ދޮރުކޮޅުތައްވަނީ ތިބާއަށްޓަކައި ހުޅުވިފައެވެ. ހެޔޮ ޢަމަލުތައް ހުސްނުވެއެވެ. ﷲގެ ރަޙުމަތް ވަނީ ތަނަވަސް ވެގެންނެވެ.
ކޮންމެ މީހަކުވެސް އެމީހެއްގެ ހިތުގައި ޢަރަފާތުގެ ފަރުބަދަ ބަހައްޓާށެވެ. ބޭނުން ވަގުތަކު ދުޢާ ކުރާށެވެ. އަބަދުވެސް ޝައިޠާނާ ރަޖަމް ކުރާށެވެ. ދުނިޔެއަކީ އަގެއް ނެތް އެއްޗަކަށް ހަދާށެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ﷲ ތިބާއަށް ތައްޔާރު ކުރައްވާފައިވާ ސުވަރުގޭގެ އަގު މާބޮޑެވެ. ދާއިމެވެ. ޢުމުރުން ފާއިތުވެފައިވާ ދުވަސް ތަކަށްވުރެ ބާކީ ނުނިމި އޮތް ދުވަސްތައް ވަރަށް މަދެވެ. އެކަކު އަނެކަކަށް ގުޅުން ބަދަހިކުރާށެވެ. ގުޅުން ކަނޑާ ނުލާށެވެ. އެކަކު އަނެކަކަށް މަޢާފުކުރާށެވެ. ތިމާގެ މުސްލިމު އަޚުންނަށް ހެޔޮ އެދޭށެވެ. ނިންމާލަމުން ދުޢާއަކީ ﷲ އަހަރުމެންގެ ފާފަ ފުއްސަވައި ތަނަވަސް ރަހުމަތުގައި ލެއްވުމެވެ.
