"ހެދުން" މިއީ ދިވެހި ބަހުގައި މީހުން ލައިއުޅޭ ފޭރާމަށް ކިޔާ ނަމެކެވެ. ރަދީފުގައިވާގޮތުން ހެދުމަކީ "އަންނައުނު" އެވެ. އަންނައުނަކީ އަންނަލާތަކެއްޗެވެ. އެއީ އަނުމަށް ނުވަތަ ގަޔަށްލާން ނުވަތަ ގަޔަށްމަހަން ބޭނުންކުރާ ތަކެތިކަމުގައި ރަދީފުގައި ލިޔެފައިވެއެވެ. އަދި ރަދީފުގައިވާ ގޮތުން ފޭރާން ނުވަތަ އުނުފޭރާމަކީ ވެސް އަންނައުނެވެ. މިސާލަކަށް ތުނިފޭރާމާއި ބޯފޭރާމެވެ. ތުނިފޭރާމަކީ އެތެރެ އެނގޭކަހަލަ ފޭރާމެވެ. ބޯފޭރާމަކީ ކިއްތާނިފަދަ އެތެރެ ނުފެންނަ ވައްތަރު ފޮތީގެ ފޭރާމެވެ. ހެދުމަށް އަރަބި ބަހުގައި ކަޔަނީ "لِبَاسْ" އެވެ. ފޭރާމަށް ކިޔަނީ "ثَوْبُ" މިހެންނެވެ. މިދެބަސް ކީރިތިޤުރްއާނުގައި އެތައްފަހަރަކު ވާރިދުވެފައިވެއެވެ. لِبَاس ގެ މިސާލަކީ {هُنَّ لِبَاسٌ لَكُمْ وَأَنْتُمْ لِبَاسٌ لَهُنَّ} البقرة : 187 މާނައީ "އެކަނބަލުންނީ ތިޔަބައިމީހުންނަށް ފޭރާމެކެވެ. އަދި ތިޔަބައިމީހުންނީ އެކަނބަލުންނަށް ފޭރާމެކެވެ." ثَوْبُ ނުވަތަ ثياب ގެ މިސާލަކީ {عَالِيَهُمْ ثِيَابُ سُنْدُسٍ خُضْرٌ وَإسْتَبْرَقٌ} الإنسان : 21. – "ފެހިކުލައިގެ ސުންދުސު ފޭރާމާއި، އިސްތަބްރަޤު ފޭރާމުން އެއުރެންގައި ފޭރާން ލައްވާނެތެވެ." މިދެ އާޔަތުންވެސް އިންސާނުންނަކީ ހެދުމާއި ފޭރާން ލާންޖެހޭބައެއްކަން ދޭހަވެއެވެ. ހެދުން ނުވަތަ ފޭރާންވަނީ ދެވައްތަރަކަށެވެ. އެއީ މަޢުނަވީ ފޭރާމާއި ޙިއްސީފޭރާމެވެ. މަޢުނަވީ ފޭރާމަކީ ތަޤްވާވެރިކަމުގެ ފޭރާމެވެ. މިސާލަކަށް لِبَاسُ التَّقوَى – އެއީ އީމާންކަމާއި ލަދުވެތިކަމާއި ހެޔޮލަފާ ޞާލިޙު ޢަމަލެވެ. ޙިއްސީ ފޭރާމަކީ ދުނިޔޭގައި އިންސާނާ އަޅާކޮންމެ ހެދުމެކެވެ. ޢައުރަ ނިވާކުރުމަށް ލާހެދުމާއި ފިންޏާއި ހޫނުން ސަލާމަތްވުމަށް ބެނުންކުރާ ހެދުމެވެ. އަދި ތަފާތު މުނާސަބަތުގައި މީހުންލައިއުޅޭ ތަފާތު ހެދުންތަކެވެ. މިސާލަކަށް ކެހެރި ފޭރާމާއި ޖުއްބާއާއި މުންޑާއި ގަމީހާއި ފާސްކުރިހެދުމެވެ. ފަޓުލޫނާއި ގަމީހާއި ހަވީރީ ހެދުމެވެ.
އިންސާނާ ދުނިޔޭގައި ފައިތިލަ ސާބިތުކުރީއްސުރެ އޭނާ ހެދުން އަޅައި ނޫޅޭ ދުވަހެއް ތާރީޚުން ފެންނާކަށްނެތެވެ. މީހުން އެކިޒަމާނުގައި އަޅާފައިވަނީ އެކިވައްތަރުގެ ހެދުމެވެ. ހެދުމުގެ ގޮތުގައި ގަސްގަހުގެ ފަތާއި ތޮށްޓާއި ޖަނަވާރުތަކުގެ ހަމާއި ކެހެރި ބޭނުންކޮށްފައިވެއެވެ. ވީމާ ހެދުން އަޅައި ޢައުރަ ނިވާކުރުމަކީ އިންސާނާގެ ފިޠުރަތުގައިވާ ކަމެއްކަން އެނގެއެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ އިންސާނުން ކަމުގައިވި އާދަމުގެފާނާއި ޙައްވާގެފާނު ވަނީ ސުވަރުގެއާއި ދުނިޔޭގައި ވެސް ހެދުން ތުރުކުރައްވާފައެވެ. ޢައުރަ ނިވާކުރެއްވުމުގެ ބޭނުމުގައެވެ. ސުވަރުގޭގޭގައި އެދެކަނބަލުން ހެދުން ތުރުކުރެއްވިކަން ކީރިތިޤުރްއާނުން އެނގެއެވެ. މާތް اللَّه ވަޙީކުރައްވަނީ {يَا بَنِي آدَمَ لَا يَفْتِنَنَّكُمُ الشَّيْطَانُ كَمَا أَخْرَجَ أَبَوَيْكُمْ مِنَ الْجَنَّةِ يَنْزِعُ عَنْهُمَا لِبَاسَهُمَا لِيُرِيَهُمَا سَوْآتِهِمَا} الاعراف : 27. މާނައީ "އޭ އާދަމުގެ ދަރިންނޭވެ! ތިޔަބައިމީހުންގެ މައިންބަފައިން ކަމުގައިވި (އާދަމުގެފާނާއި ޙައްވާގެފާނާއި) ދެކަނބަލުންގެ ޢައުރަ އެ ދެކަނބަލުންނަށް ދެއްކުމަށްޓަކައި، އެ ދެކަނބަލުންގެ ފޭރާން ބާލައި، އެ ދެކަނބަލުން ސުވަރުގެއިން ނެރެލިފަދައިން، ޝައިޠާނާ ތިޔަބައިމީހުން ހެއްލުންތެރިކުރިޔަ ނުދޭހުށިކަމެވެ!" އެދެކަނބަލުންނާއި އެނޫން އިންސާނުން ދުނިޔޭގައި ތުރުކުރެއްވުމަށް ފޭރަން ބާވައިލައްވާފައިވާ ކަމަށް އެހެން އާޔަތެއްގައި އައިސްވެއެވެ. މާތް اللَّه ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ {يَا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنَا عَلَيْكُمْ لِبَاسًا يُوَارِي سَوْآتِكُمْ وَرِيشًا وَلِبَاسُ التَّقْوَى ذَلِكَ خَيْرٌ ذَلِكَ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ} الأعراف : 26. މާނައީ "އޭ އާދަމުގެ ދަރިންނޭވެ! ތިޔަބައިމީހުންގެ ޢައުރަތައް ނިވައިކުރަނިވި ލިބާހާއި، ޒީނަތްތެރި ފޭރާން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުންނަށް ދެއްވީމެވެ. އަދި ތަޤުވާގެ ލިބާސް މާހެޔޮކަން ބޮޑެވެ. އެކަންތައްތައްވަނީ، اللَّه ގެ އާޔަތްތަކުގެ ތެރެއިންނެވެ. (އެއީ) އެއުރެން ހަނދުމަ ކުރުމަށްޓަކައެވެ."
ކޮންމެ ޒަމާނެއްގައިވެސް ހެދުމާއިބެހޭ ވާހަކަތަކަކީ ވަރަށް ތަފާތު ގޮތްގޮތަށް ދެކެވި، ދެކެވެމުންދާ ވާހަކަތަކެކެވެ. އެވާހަކަ އެންމެ ގަދައަށް ދެކެވޭ އެއްމުޖްތަމަޢަކީ މުސްލިމު މުޖްތަމަޢެވެ. މުސްލިމުންނަށް ހެޔޮނޭދޭ އެމީހުންގެ ޢަދުއްވުންގެ ވިސްނުމާއި ފިކުރުގެ އަލީގައެވެ. އަދި އެމީހުންގެ ފަރާތުން ލިބޭ މަދަދާއި އެހީއާއި އެކުގައެވެ. މިނިވަންކަމުގެ ދަޅަ ދައްކަމުންނެވެ. މުސްލިމުންގެ ރީތި އަޚްލާޤާއި އާދަކާދަ ނައްތާލުމުގެ ގޮތުންނެވެ. އެކަމަކު އެއިން އެއްވެސް ބައެއްގެ ވާހަކަ އަނެއް ބައެއްގެ ވާހަކައާއި އެއްގޮތް ވެފައިނުވާކަމީ އެވާހަކަތަކުގައި ޙަޤީޤަތެއް ނުވާކަމުގެ ހެއްކެވެ. ބައެއްމީހުން ހެދުމުގެ ވާހަކައިގައި މާބޮޑަށް ހަރުކަށިވާ އިރު އަނެއްބަޔަކު ވަރަށް ލުއިކޮށްލާފައި، ހެދުމަކީ އެބައެއްގެ އިޚްތިޔާރީ އެއްޗަކަށް ހަދައެވެ. ގިނަ މީހުން އެވާހަކަ ދައްކަނީ އެއްވެސް ވަރަކަށް ވިސްނުމަކާއިނުލައިކަން، އެމީހުން ދައްކާ ވާހަކައާއި ލިޔާލިއުންތަކުން އެނގެއެވެ. ކަލަކު ވޮޑިގެންވާކަން ގަބޫލުނުކުރާ މީހުން ތިބޭފަދައިން އިންސާނާ ހެދުންލުމުގައި ދީނީ ހައިސިއްޔަތެއް ވާކަމަށް ގަބޫލުނުކުރާ މީހުންވެސް މަދެއްނޫނެވެ. ވީމާ، މުސްލިމުން ހެދުން އެޅުމުގައިވާ ރަގަޅުގޮތް ހޯދާ އެގޮތަށް މުޖްތަމަޢު ބައްޓަންކުރުމަކީ އެފަދަ ކޮންމެ ވަގުތެއްގައި ކުރަންޖެހިފައިވާ މުހިއްމު ކަމެކެވެ. އެކަމުގައި އެންމެރަގަޅުކަން ބޮޑީ އިސްލާމީ ޝަރީޢަތަށް ރުޖޫޢަވެ އެބައެއްގެ އާދަކާދާގައިވާ ގޮތްތަކަށް ނަޡަރު ހިންގައި ޝަރީޢަތާއި އާދަކާދައަށް ފެތޭގޮތަށް ޢަމަލުކުރުންކަމުގައި ނޫނީ ނުވާނެކަން ކަށަވަރެވެ.
އެންމެހާ އަންހެންތަކުންނާއި ފިރިހެންނތަކުންނީ ކަނޑައެޅިފައިވާ ވަކިގޮތަކަށް ހެދުން އަޅަންޖެހޭ ބައެއްކަމުގައި އިސްލާމްދީން ކަނޑައަޅާފައިނުވެއެވެ. ވޭތިވެދިޔަ ޒަމާންތަކާއި ތަފާތު މާޙައުލުތަކުގައިވެސް ކަންއޮތީ އެގޮތުގައެވެ. އެހެނަސް އިސްލާމްދީން ވަނީ ހެދުންލުމުގައި އަންހެނާއާއި ފިރިހެނާއަށްވެސް ވަކި ޝަރުޠުތަކެއް ކަނޑައަޅާ އެގޮތުގައި ހިފެހެއްޓުމަށް އަންގަވައި އަމުރުކުރައްވާފައެވެ. އެޝަރުޠުތަކާއިއެކު އޭނާ އިޚްތިޔާރުކުރާ ހެދުމެއް، ބޭނުން ޑިޒައިނެއްގައި ތައްޔާރުކޮށް ލުމަކީ ހުއްދަކަމެކެވެ.
އަންހެނުން ހެދުން އެޅުމުގައި ބަލަންޖެހެނީ އެހެދުމަކީ ޢައުރަ ނިވާވާ ހެދުމެއްކަމުގައި ވުމާއިއެކު ކީރިތިޤުރްއާނުގައި އިސްތިސްނާކޮށްފައިވާ ގުނަވަންތައް ({إِلاَّ مَا ظَهَرَ مِنْهَا} – މޫނާއި ދެއަތްތިލަ) ފިޔަވައި މުޅިހަށިގަޑު ފޮރުވިފައިވާ ލިބާހެއްކަމުގައިވުމެވެ. (މޫނާއި ދެއަތްތިލަގެ މައްސަލައަކީ އިޚްތިލާފީ ވަކިމައްސަލައެކެވެ.) އަދި ފިރިހެނުން އެމީހުން ލުން ޙަރާންވެގެންވާ ފަށުވިފޭރާން ލުމުން އެއްކިބާވެ އެމީހުންގެ ޢައުރަ ނިވާވާ ގޮތަށް ފަހާފައި ހުންނަ ހެދުންތައް ލުމަކީ ހުއްދަކަމެކެވެ. ވީމާ އަންހެނާއާއި ފިރިހެނާއަށް އެންމެ މުނާސަބު ޑިޒައިނެއްގެ ހެދުމެއް ބޭނުންކުރުމަކީ އެމީހުންގެ އިޚްތިޔާރުގައިވާ ކަމެއްކަމުގައި އިސްލާމްދީން ކަނޑައަޅާފައިވާކަން އެނގެއެވެ. އެކަމަކު އެކަންވާހުށީ އިސްލާމްދީން ކަނޑައަޅާފައިވާ މިނިވަންކަމާއި ހުދޫދުގެ ތެރޭގައެވެ.
އަންހެނާއާއި ފިރިހެނާގެ ހަށިގަނޑުގެ ކުލައާއި ގުނަވަންތައް ހާމަވެފެންނަ ހެދުމެއްކަމުގައިވާނަމަ އެފަދަ ހެދުމެއް ލުމަކީ ހުއްދަކަމެއް ނޫނެވެ. ފަހެ، އަންހެނަކަށް ވިޔަސް އަދި ފިރިހެނަކަށް ވިޔަސް މީހާގެ ހަމުގެކުލަ ފެންނަ ތުނިފޮތީގެ ހެދުމެއް ކަމުގައިވާނަމަ އެހެދުމެއް ހުއްދަނުވާހުއްޓެވެ. – ވީމާ ހެދުން ފަހާފައިވަނީ ހަށިގަޑަށް ކިތަންމެ ދޫކޮށް ނަމަވެސް އެތެރެ ފެންނަނަމަ އެހެދުން އިސްލާމްދީނުގައި ހުއްދަނުވާ ހުއްޓެވެ. އަދި ކިއެއްތަ، އެހެދުން ވާހުށީ ބޭކާރު، އަދި އެހެދުން ލުން ޙަރާމް ހެދުމަކަށެވެ.
ދެޖިންސުންކުރެ އެއްވެސް ޖިންސެއްގެ މީހެއްގެ ހަށިގަޑުގެ ވަނާތައް ފާޅުވާ ޒާތުގެ ހެދުން ލައިގެންނުވާނެއެވެ. ފަހެ، ހެދުން ހަށިގަޑަށް ބާރުވެ ގުނަވަންތަކާއި ވަނާތައް ފާޅުވުމުގެ ސަބަބުން މީހުންގެ ނަޡަރު އެމީހަކާއި ދިމާއަށް ހުއްޓޭގޮތް ވުމަކީ ފާފައަކަށް ވުމުގެ އިތުރުން އަޚްލާޤީގޮތުން ދަށްދަރަޖައިގެ ހުތުރުކަމެކެވެ. – ވީމާ ބޯ ފޮއްޗަކުންވިޔަސް ގަޔަށް ބާރުކޮށް ފަހާފައިވާ ހެދުމެއްކަމުގައި ވާނަމަ އެހެދުން އިސްލާމްދީނުގައި ހުއްދަނުވާ ހުއްޓެވެ.
އަންހެނުންލާ ހެދުމަކީ ފިރިހެނުންނަށް ޚާއްޞަ ހެދުމެއްކަމުގައިވާނަމަ އަދި ފިރިހެނުންލަނީ އަންހެނުންނަށް ޚާއްޞަ ހެދުމެއްކަމުގައިވާނަމަ އެފަދަ ހެދުންތައް އެއިން އެއްވެސް ބަޔަކަށް ހުއްދައެއްނޫނެވެ. ފަހެ، ފިރިހެނުންނަށް ވަކި ޚާއްޞަ ވައްތަރެއްގެ ހެދުމެއް ކަނޑައެޅިފައިވާ ފަދައިން އަންހެނުންނަށްވެސް ޚާއްޞަ ވަކިހެދުމެއް ކަނޑައެޅިފައިވެއެވެ. ފިރިހެނުން ލުމަށް ވަކިވައްތަރެއްގެ ހެދުމެއް ޚާއްޞަކުރެވިފައިވާނަމަ އެހެދުން އަންހެނުން ލައިގެން ނުވާނެއެވެ. ހަމައެފަދައިން އަންހެނުންނަށް ޚާއްޞަކުރެވިފައިވާ ހެދުން ފިރިހެނުން ވެސް ލައިގެން ނުވާނެއެވެ. އަދި ކިއެއްތަ، އެކަންވާހުށީ ޙަރާމްވެގެންވާ ކަމެއްކަމުގައެވެ. އެހެނީ ކީރިތިރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ވަނީ އަންހެނުންނާއި އެއްގޮތަށް އުޅޭ ފިރިހެނުންނަށާއި ފިރިހެނުންނާއި އެއްގޮތަށް އުޅޭ އަންހެނުންނަށް ލަޢުނަތް ލައްވާފައެވެ. އެފަދަ މީހުންނަށް ކީރިތިރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ލަޢުނަތް ލައްވާފައިވާ ކަމަށް ބުޚާރީގައި އައިސްފައިވަނީ މިފަދައިންނެވެ. (لَعَنَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ اَلْمُتَشَبِّهِيْنَ مِنَ الرِّجَالِ بِالنِّسَاءِ، وَالْمُتَشَبِّهَاتِ مِنَ النِّسَاءِ بِالرِّجَالِ) رواه البخارى. – މާނައީ "ފިރިހެނުންގެ ތެރެއިން އަންހެނުންނާއި އެއްގޮތްވެގެން އުޅޭ ފިރިހެނުންނާއި އަންހެނުންގެ ތެރެއިން ފިރިހެނުންނާއި އެއްގޮތްވެގެން އުޅޭ އަންހެނުންނަށް ކީރިތިރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ލަޢުނަތް ލެއްވިއެވެ." އަންހެނުން ފިރިހެން ހެދުން އެޅުމަކީ އަންހެނުން ފިރިހެނުންނާއި އެއްގޮތްވުމެވެ. އަދި ފިރިހެނުން އަންހެން ހެދުން އެޅުމަކީ ފިރިހެނުން އަންހެނުންނާއި އެއްގޮތްވުމެވެ. އަދި މީގެ އިތުރުން ވެސް އެދެބައިމީހުން އެއްބަޔަކު އަނެއްބަޔަކަށް އެއްގޮތްވުމުގައި ކުރާ ކަންތައް ހުރެއެވެ. ވީމާ އަންހެންގެ ހެދުން ފިރިހެނުން ލުމާއި ފިރިހެނުންގެ ހެދުން އަންހެނުން ލުން އިސްލާމްދީނުގައި ހުއްދަނުވާ ހުއްޓެވެ.
މުޖްތަމަޢުގެ އެހެން މީހުންނާއި ތަފާތުވުމުގެ ގޮތުންނާއި ފަޚުރުވެރިވެ މަޝްހޫރުވުމުގެ ގޮތުން ހެދުންއެޅުމަކީ އިސްލާމްދީނުގައި ހުއްދަކަމެއްނޫނެވެ. އެފަދަ ހެދުންތަކުގައި ހުރި ނުބައިކަން ކީތިރިރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ވަނީ އުއްމަތަށް އަންގަވާ އިންޒާރު ދެއްވާފައެވެ. (مَنْ لَبِسَ لِبَاسَ شُهْرَةٍ فِي الدّنْيَا ألْبَسهُ اللهُ ثَوْبَ مُذِلّةٍ يَوْمَ الْقِيَامَةِ). رواه رواه أحمد وابوداؤد. "ދުނިޔޭގައި ޝުހުރަތުގެ ގޮތުން ލިބާސް ލާމީހާއަށް ޤިޔާމަތްދުވަހުގައި މާތް الله ނިކަމެތިކަމުގެ ލިބާސް ލައްވާ ހުއްޓެވެ." شيخ الإسلام ابن تيمية رحمه الله ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. "މަޝްހޫރުކަން ހޯދުމުގެ ގޮތުން ހެދުންއެޅުމަކީ ރުހެވޭކަމެއް ނޫނެވެ. އެއީ އާދަކާދަ ފޫއަޅުވާ ބޮޑާވެގަތުމާއި، އާދަކާދަތަކާއި ޚިލާފުވެ ނިކަމެތިވެގަތުމެވެ. އުއްމަތުގެ އިސްވެދިޔަ މާތް ސަލަފުއްޞާލިހު ބޭކަލުން އެދެކަންތަކަށްވެސް ނަފުރަތު ކުރައްވަތެވެ." ވީމާ އިސްލާމްދީނުގެ ހުރިހާ ކަމެއްގައިވެސް މެދުމިން ވާފަދައިން ހެދުންއެޅުމުގައިވެސް މެދުމިން ގެންގުޅެން ޖެހޭކަން މިބަސްފުޅުން އެނގެއެވެ. ޝުހުރަތުގެ ހެދުމަކީ އަންހެނާ ނުވަތަ ފިރިހެނާ، އެމުޖްތަމަޢެއްގެ ޢާއްމުނާއި ތަފާތުގޮތަކަށް ލައިއުޅުމަށް ބޭނުންކުރާ ހެދުމެވެ. އެހެންމީހުންގެ ލޮލުގައި އަޅައިގަންނަ ގޮތަށް ތައްޔާރު ކުރެވިފައިވާ ހެދުމެވެ. އޭގެކުލައާއި ޑިޒައިނާއި ވައްތަރު ތަފާތު މޮޅުގޮތްގޮތަށް ހަދައިގެންނެވެ. އެފަދަ ހެދުމަކީ ފަޚުރުވެރިވުމުގެ ގޮތުން ލައިއުޅޭ ހެދުމަކަށް ވާނަމަ އެހެދުން ހުއްދަނުވާހުއްޓެވެ. އެހެނީ އިސްލާމްދީން ވަނީ އެއްބަޔަކު އަނެއްބަޔަކަށް ބޮޑާވެ ފަޚުރުވެރިވުން ނަހީކޮށް މަނާކުރައްވާފައެވެ. ބޮޑާކަމެއްނެތް ސާދާ ދިރިއުޅުމާއި ސާފުތާހިރުކަމަށް ގޮވާލުމާއިއެކުއެވެ. ސާފުތާހިރުވެ މީރުވަސްދުވާ ތަކެތި ބޭނުންކުރުމަކީވެސް އިސްލާމްދީން، އީމާންކަމުގެ އަހުލުވެރިންނަށް ބާރުއަޅާކަމެކެވެ. ކީރިތިރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ގެ ޙަދީޘުފުޅެއްގައިވެއެވެ. (اَلطَّهُوْرُشَطْرُ الْاِيْمَانِ) رواه مسلم. މާނައީ "ސާފުތާހިރުކަމަކީ އީމާންކަމުގެ ބައެކެވެ."
އިސްލާމްދީން ހެދުމުގައި ހުންނަންޖެހޭ ވަކިކުލައެއް ކަނޑައަޅާފައިނުވެއެވެ. ވަކި ކުލައެއްފިޔަވައި އަނެއްކުލައެއްގެ ހެދުންލުމަށް ހިތްވަރުދީ، ތަރުޖީޙުދީފައި ވެސް ނުވެއެވެ. އަދި އަންހެނުން ކަޅުކުލައިގެ ހެދުންއެޅުމަކީ އެހެން ކުލަތަކުގެ ހެދުމަށްވުރެ ރަގަނޅު ކަމެއްކަމުގައި އިސްލާމްދީނުގައި ކަނޑައަޅާފައި ނުވެއެވެ. އަދި ކުލައަލި ފޮތީގެ ހެދުމަށްވުރެ ކުލަގަދަ ފޮތީގެ ހެދުމަކީ މޮޅުއިތުރު ކަމެއްކަމުގައިވެސް އިސްލާމްދިން ނުދެކެއެވެ. އަންހެނާގެ ހެދުމުގެ ކުލައަކަށް ވާންޖެހެނީ އޭނާ އުޅޭ ރަށެއްގެ ޢާއްމު އާދަކާދައާއި ޢުރުފާއި ވައްޓަފާޅިއަށް ފެތޭ ކުލައެކެވެ. އެހެން އަންހެނުންގެ ހެދުމުގެ ކުލަތަކާއި ތަފާތުނުވާ، މީހުންގެ ނަޡަރު އެއަށް ދަމައި ނުގަންނަ ކުލައަކަށްވުމެވެ. އަދި ހަމައެގޮތަށް ޢާއްމު ޢުރުފާއި ޚިލާފުނުވާ ކުލައަކަށް ވުމެވެ.
ހެދުން ފެހުމާއި ގަތުމުގައި އަނދިރި ނުވަތަ ކަޅު ކުލައެއްކަމުގައި ވިޔަސް އަދި އަލި ނުވަތަ ގަދަކުލައެއް ކަމުގައިވިޔަސް މައްސަލައެއްނެތެވެ. މުހިއްމު ވަނީ އެމުޖްތަމަޢެއްގެ މީހުންގެ މެދުގައި ތަޢާރަފުވެފައިވާ ކުލަތަކާއި ތަފާތު ނުވުމާއި އަދި އެމުޖްތަމަޢެއްގެ ޢާއްމު ޢުރުފާއި އާދަކާދައާއި ޚިލާފުނުވާ ކުލައަކަށްވުމެވެ. ހެދުން އެޅުމުގައި މީހާގެ ފުދުންތެރިކަމާއި ތަނަވަސްކަމާއި އެއްވަރަށް ހެދުން އެޅުމަކީ އިސްލާމްދީން ބާރުއަޅާކަމެކެވެ. އުނުއޮރިޔާން ނިވާކުރުމުގައި އެމީހެއްގެ ފުދުންތެރިކަމާއި މުއްސަނދިކަމުގެ އަސަރު އޭނާގެ ހެދުމުން ފެންނަންޖެހެއެވެ. ނަސާއީ ރިވާކުރައްވާފައިވާ ޙަދިޘެއްގައިވެއެވެ. (وَقَدْ دَخَلَ صَحَابِيٌّ عَلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَرَآهُ سَيِّئُ الْهَيْئَةِ ، فَقَالَ هَلْ لَّكَ مِنْ شَيْءٍ؟ قَالَ نَعَمْ مِنْ كُلِّ الْمَالِ قَدْ آتَانِيَ اللهُ ، فَقَالَ إذَا كاَنَ لَكَ مَالٌ فَلْيَرَ عَلَيْكَ) رواه النسائي. މާނައީ 'ހަމަކަށަވަރުން ޞަޙާބީބޭކަލަކު ކީތިރިރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ގެ އަރިހަށް ވަޑައިގަތެވެ. ފަހެ، އެޞަޙާބީގެ ހައިއަތު ރަގަޅުނޫންގޮތަކަށް (ބައުވެ ވީދިފައިވާ ލިބާހެއްލައިގެން) ދެކެވަޑައިގެން ކީތިރިރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. ތިބާގެއަތުގައި އެއްވެސް އެއްޗެއް (މުދަލެއް) ވޭހެއްޔެވެ؟ އެހިނދު އޭނާ ދެންނެވިއެވެ. އާދޭހެވެ. މާތް اللهُ ތިމަންނާއަށް ހުރިހާ ވައްތަރެއްގެ މުދަލެއް ދެއްވާފައިވެއެވެ. ފަހެ، ކީތިރިރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. ވީމާ ތިބާ އަތުގައި މުދާހުރިނަމަ އެމުދަލުގެ އަސަރު ތިބާގެ ކިބައިން ދައްކާށެވެ.' އާދެ، ތަނަވަސްކަމާއި ފުދުންތެރިކަމާއި އެކަށީގެންވާ ގޮތަށް ދިރިއުޅުން ބިނާކޮށް ކެއިންބުއިމުގެ ކަންތައް ހަމަޖެއްސުމާއި ހެދުންލައި އުޅުމަކީ ކޮންމެ މީހެއްގެ މައްޗަށް ލާޒިމުކަމެކެވެ. މާތް الله އެމީހަކަށް ދެއްވާފައިވާ މުދަލުގެ ބޭނުން ރަގަޅުގޮތުގައި ހިފަންޖެހެއެވެ. ތިރުމިޒީގެ ޙަދީޘެއްގައި އައިސްފައިވެއެވެ. (إنَّ اللهَ يُحِبُّ أنْ يَرَى أثَرَ نِعْمَتِهِ عَلَى عَبْدِهِ) رواه الترمذي. މާނައީ 'ހަމަކަށަވަރުން މާތް اللهُ ، އެކަލާނގެ ނިޢުމަތުގެ އަސަރު އެކަލާނގެ އަޅާގެ ކިބައިން ދެކެވޮޑިގަތުމަށް ލޮބުވެތިވެ ވޮޑިގެންވެއެވެ.' ވީމާ ވީދިފައި ނުވަތަ ވީދާފައި ހުންނަ ހަރުވާޅާއި ލިބާސް ނުވަތަ އެނޫންވެސް އެފަދަ އެއްޗެހި ލައިއުޅޭ މީހުން ތިމާގެ ތަނަވަސްކަމާއި ފުދުންތެރިކަމާއިމެދު ވިސްނަންޖެހެއެވެ. ފުދުންތެރިކަމުގެ ހާލަތުގައި ފަޤީރުކަން އޭނާގެ ކިބައިން ފެނުމަކީ ދެރަކަމެކެވެ. ރަގަޅު ބުއްދިވެރި މީހުންގެ ނަޡަރުގައި ނިކަމެތިކަމެކެވެ. އެފަދަ މީހުންވާހުށީ މާތް اللهُ އެމީހަކަށް ދެއްވި ނިޢުމަތަށް ޝުކުރުނުކުރާ މީހުންކަމުގައެވެ. މާތް اللهُ ގެ ނިޢުމަތަށް ޝުކުރުނުކުރާ މީހުންގެ ޢަޒާބު ގަފަދަވެގެންވާކަން ދީނުގައި ވަނީ އަންގަވާފައެވެ. ނިޢުމަތްތަކަށް ޝުކުރުކުރާ މީހުންނާއި ޝުކުރުނުކުރާ މީހުންގެ ތަފާތު ކީރތިޤުރްއާނުގައި ބަޔާންވެގެންވަނީ މިފަދައިންނެވެ. {وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِن شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ ۖ وَلَئِن كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ} ابراهيم : 7. މާނައީ "އަދި ތިޔަބައިމީހުންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ އެންގެވިހިނދު ހަނދުމަކުރާށެވެ! ހަމަކަށަވަރުން، ތިޔަބައިމީހުންޝުކުރު ކޮށްފިނަމަ، ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުންނަށް އިތުރުކޮށްދެއްވާހުށީމެވެ. އަދި ތިޔަބައިމީހުން (ޝުކުރު ނުކޮށް) ކާފިރު ވެއްޖެނަމަ (ދަންނާށެވެ!) ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ޢަޛާބު ގަދަފަދަވެގެންވާކަން ކަށަވަރެވެ."
ޖާހިލިއްޔަ ޒަމާނުގައި މީހުން ހެދުން ލައި އުޅުނުގޮތަށް، އެހެންމީހުންގެ ޝައުޤުވެރިކަން ދަމައިގަތުމުގެ ގޮތުންނާއި އެމީހުން ހިތްޖެއްސުމުގެ ގޮތުން އަންހެނާ ޒީނަތްތެރިވެ ދެއްކުންތެރިކަން ފާޅުކުރުމަކީ ޙަރާމްވެގެންވާކަމެކެވެ. ޒީނަތްތެރިކަމާއި ހެދުމުގެ ޒަރީޢާއިން ތަބައްރުޖުގެ އަސަރު ފާޅުކަމަށްޓަކައެވެ. ތަބައްރުޖު ވުމުގައިވާ ފިތުނައިގެ ބޮޑުކަމާއި ޚިޔާލުތަކުގެ ނުބައިކަމާހުރެ، މާތް الله ވަނީ އެކަން ޙަރާމްކުރައްވާފައެވެ. ލަދުވެތިކަމާއި ޢިއްފަތްތެރިކަމަކީ އަންހެނާގެ ގަދަރުއުފުލި ދަރަޖަމަރިވެރިވާ ކަމެކެވެ. ތަބައްރުޖުގެ ނުބައި ސިފަތަކުން ދުރުކޮށް ޙަރާމްކަންތަކުން އެއްކިބާކުރާކަމެކެވެ. އިސްލާމްދީން ވަނީ އަންހެނާގެ ހެދުމާއި ޒީނަތްތެރިކަމަށް ޚާއްޞަ ޢިނާޔަތްތެރިކަމެއް ބަހައްޓާ އެމީހުންނަކީ ކޮންބައެއްކަން ނޭގޭގޮތަށް ހެދުން އެޅުމަށް އަމުރުކުރައްވާފައެވެ. މުއުމިނު އަންހެނުންގެ ހެދުން ހުންނަންވާ ގޮތް މާތް الله ވަނީ އެކަލާނގެ ނަބީއާ صلى الله عليه وسلم މެދުވެރިކުރައްވާ އިސްލާމީ އުއްމަތަށް އަންގަވާފައެވެ. އެކަނބަލުންގެ ހެދުންތަކަކީ މުޅިހަށިގަޑާއި އައުރަ ނިވާވާކަހަލަ ހެދުމަކަށް ވާންޖެހެއެވެ. ތަނަވަސް ފުޅާ ހެދުމަކަށް ވާންޖެހެއެވެ. قال الله تعالى {يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى أَنْ يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا} الأحزاب : 59. މާނައީ "އޭ ނަބިއްޔާއެވެ! ކަލޭގެފާނުގެ އަނބިއަނބިކަނބަލުންނާއި، ކަލޭގެފާނުގެ ދަރިދަރިކަނބަލުންނާއި، މުއުމިނުންގެ އަންހެނުން، އެކަނބަލުންގެ ފޭރާންތަކުން ނިވައިވެތިބުމަށް ކަލޭގެފާނު އެކަނބަލުންނަށް ވިދާޅުވާށެވެ! އެކަނބަލުން އެނގިގެން ވުމަށާއި، އެކަނބަލުންނަށް އުނދަގޫ ނުލިބުމަށް އެގޮތް މާގާތްކަން ބޮޑެވެ. اللَّه އީ، ގިނަގިނައިން ފާފަފުއްސަވާ، ރަޙީމުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ކަމުގައި ވޮޑިގެންވެއެވެ." މިފަދައިން އަމުރުކުރެވި ހެދުމުގެ ޙައްދު ކަނޑައެޅިފައިވާއިރު މުއުމިނާގެ "ޗޮއިސްއެއް" އޮންނާނެކަމަށާއި މާތް اللَّه ގެ އަޅަކަށްވެހުރެ، އެއަޅުވެތިކަމުން ބޭރުވެ އަމިއްލަ މިނިވަންކަމަށް ދަޢުވާ ކުރުމީ މުއުމިނަކަށް ލިބިގެންވާ ޙައްޤެއްކަމުގައި ނުވެއެވެ. އަދި އެފަދަ ދަޢުވާ ކުރުމަކީ މުއުމިނާއަށް އެކަށީގެންވާ ކަމެއްވެސް ނޫނެވެ. އެފަދަ ޙައްޤެއް އެއްވެސް މުއުމިނަނަށް ނުވާކަން މާތް اللَّه ކީރިތިޤުރްއާނުގައި ވަރަށް ތަފްސީލުކޮށް އަންގަވާފައެވެ. {وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَة إِذَا قَضَى اللَّه وَرَسُوله أَمْرًا أَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَة مِنْ أَمْرهمْ وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا مُبِينًا} الاحزاب : 36 މާނައީ " އަދި اللَّه އާއި، އެކަލާނގެ ރަސޫލާ ކަމަކަށް ނިޔާކުރައްވައިފިހިނދު، މުއުމިނު ފިރިހެނަކަށްވެސް، އަދި މުއުމިނު އަންހެނަކަށްވެސް، އެއުރެންގެ އެކަމުގައި އެއުރެންނަށް އިޚްތިޔާރު އޮތުމަކީ ނެތްކަމެކެވެ. އަދި اللَّه އަށާއި، އެކަލާނގެ ރަސޫލާއަށް އުރެދިއްޖެ މީހާ (ދަންނާށެވެ!) ފަހެ، ފާޅުވެގެންވާ މަގުފުރެދުމަކުން އެމީހަކު ފުރެދިއްޖެކަން ކަށަވަރެވެ." ޒީނަތްތެރިކަން ފާޅުނުވާގޮތަށް މުސްކުޅި އަންހެނުން ހެދުން އެޅުމުގައި ލުއިގޮތްވެސް ދީނުގައި ކަނޑައަޅާފައިވެއެވެ. {وَالْقَوَاعِدُ مِنَ النِّسَاءِ اللَّاتِي لَا يَرْجُونَ نِكَاحًا فَلَيْسَ عَلَيْهِنَّ جُنَاحٌ أَنْ يَضَعْنَ ثِيَابَهُنَّ غَيْرَ مُتَبَرِّجَاتٍ بِزِينَةٍ وَأَنْ يَسْتَعْفِفْنَ خَيْرٌ لَهُنَّ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ} النور: 60. މާނައީ "ކާވެންޏަކަށް އެދުންނުވާ، މުސްކުޅި އަންހެނުން، ޒީނަތްތެރިކަން ފާޅުނުކުރާގޮތުގައި، އެކަނބަލުންގެ ފޭރާން ލުއިކޮށްލުމަކުން، އެކަނބަލުންގެ މައްޗަކަށް ކުށެއް ނެތެވެ. (ނަމަވެސް) އެކަނބަލުން ޢިއްފަތްތެރިވުން އެކަނބަލުންނަށް ހެޔޮކަން ބޮޑެވެ. اللَّه އީ، މޮޅަށް އައްސަވާވޮޑިގެންވާ، މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ."
ޖާހިލިއްޔަ ޒަމާނުން ފެށިގެން މިއަދާއި ހަމައަށްވެސް އެހެންމީހުންގެ ޝައުޤުވެރިކަން ދަމައިގަތުމުގެ ގޮތުންނާއި އެހެންމީހުން ހިތްޖެއްސުމުގެ ގޮތުން އަންހެނާ ޒީނަތްތެރިވެ ދެއްކުންތެރިކަން ފާޅުކުރުން އެމީހުންގެ ކިބައިން ފެންނަމުންދާކަމީ ޙަޤީޤަތެކެވެ. އެފަދަކަމެއް ފެންނަ ކޮންމެ ހިނދެއްގައި ނަޞޭޙަތްތެރިވެ އެމީހުން ހެޔޮމަގަށް އެޅުވުމަކީ މުސްލިމު ކޮންމެ ފަރުދެއްގެ ޒިއްމާއެކެވެ. އުއްމަތުގެ އެންމެންގެ މައްޗަށްވާ ވާޖިބެކެވެ. މިއުއްމަތުގެ މީހުން އެންމެމާތް އުއްމަތްކަމުގައިވީ އެފަދަ ކަންތަކުގައި ދެމިތިބޭތީއެވެ. އެކަމަކީ ވަކި ބައެއްގެ ޒިއްމާއެއްކަމުގައި ދެކެ އަނެއްބަޔަކު މަޑުންތިބެގެން ނުވާނެއެވެ. އަމުދުން ވަރިހަމަ ކޮށްލުމަކީ ހިތާމަހުރި ކަމެކެވެ. އެހެނަސް ކޮންމެ ފަންނެއްގެ އަހުލުވެރިންނަކީ ވެސް އެފަންނެއްގައި މުހިއްމު ބަޔަކަށްވީ ހިނދު، ދީނީކަންކަމުގައި ދީނުގެ ދަންނަބޭކަލުންގެ ވާހަކަފުޅު ބޮޑަށް މުހިއްމުވާކަން ހަނދާން ނައްތާލައިގެންވެސް ނުވާނެއެވެ. މިއުއްމަތުގެ މީހުންނާއި އަދި އޭގެ ކުރީގެ އުއްމަތްތަކުގެ މީހުންނާއި ބެހޭގޮތުން އައިސްވަނީ މިފަދައިންނެވެ. {كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَوْ آمَنَ أَهْلُ الْكِتَابِ لَكَانَ خَيْرًا لَهُمْ مِنْهُمُ الْمُؤْمِنُونَ وَأَكْثَرُهُمُ الْفَاسِقُونَ} آل عمران : 110. މީސްތަކުންނަށްޓަކައި ނެރުއްވި، އެންމެ ހެޔޮ އުއްމަތް ކަމުގައި ތިޔަބައިމީހުން ވީމުއެވެ. (އެހެނީ) ތިޔަބައިމީހުން ހެޔޮކަންތަކަށް އަމުރު ކުރަމުއެވެ. އަދި، ނުބައިކަންތައް ނަހީކުރަމުއެވެ. އަދި، ތިޔަބައިމީހުން اللَّه އަށް އީމާންވަމުއެވެ. ފޮތުގެ އަހުލުވެރިން އީމާންވީނަމަ، އެއުރެންނަށް އެގޮތް ހެޔޮކަން ބޮޑުވީސްކަން ކަށަވަރެވެ. އެއުރެންގެ ތެރެއިން އީމަންވެގެންތިބި މީހުންވެއެވެ. އަދި، އޭގެތެރެއިން ގިނަމީހުންނީ ފާސިޤުންނެވެ."
މާބޮޑު ވިސްނުމަކާއިނުލައި ކުރެވޭ ކުޑަކަމަކުންވެސް ތަބައްރުޖުގެ ހުކުމުގައި ހިމެނޭ ކަމެއް ވުމަކީ ދުރުގައިވާ ކަމެއްނޫނެވެ. މުސްލިމުންގެ ހެދުމުގައި ހުންނަންޖެހޭ ހުރިހާ ޝަރުޠެއް އެކުލެވޭ ހެދުމެއް ލައިގެން މީހުންގެ ލޮލުގައި އަޅައިގަންނަ ގޮތަށް އަންހެނާގެ އުޅުން އާދަކޮށްފިނަމަ އެއީވެސް ތަބައްރުޖުވުން ފިޔަވައި އެހެންކަމަކަށް މެނުވީ ނުވާނެއެވެ. ހަށިގަޑުން ބައެއް ފެންނަގޮތަށް ނުވަތަ ބޮލުގެ އިސްތަށިގަޑުން ބައެއް ވިހުރުވާލައިގެން އުޅުމަކީވެސް ތަބައްރުޖެވެ. ހަމައެގޮތަށް ކުރުހެދުންތަކާއި އާދަކާދާގައި ނުހިމެނޭ ތޮފިފަދަ އެއްޗެހި ބޮލުގައި އަޅާ ނުވަތަ ކަރާއި ކަނދުރާ ހާމަކޮށް ހަމައެކަނި ބޮލުގައި ފޮތިގަނޑެއް އޮޅާލައިގެން އުޅުމަކީވެސް ތަބައްރުޖެވެ. ނުވަތަ ގުނަވަންތައް ކަޝްފުވާފަދަ ގަޔަށްބާރު ލިބާހާއި ހަރުވާޅުލުމާއި، އަދި ހަމައެގޮތަށް ހަށިގަޑުން ބައެއް ނިވާނުވާ ކުރުލިބާސް ލުމަކީވެސް ތަބައްރުޖެވެ. މިހުރިހާ ތަބައްރުޖަކީވެސް އިސްލާމީ އުއްމަތަށް މަނާކުރެވިގެންވާ ކަންތަކެވެ. އެކަން ޙަރާމްކުރައްވައި މާތް الله ވަޙީކުރައްވަނީ {وَلا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الأولَى} الأحزاب : 33. މާނައީ "އިހުގެ ޖާހިލީ ޒަމާނުގެ ޒީނަތުން ތިޔަކަނބަލުން ޒީނަތްތެރި ނުވާހުށިކަމެވެ!"
މުސްލިމު އަންހެނުނަކީ ތަބައްރުޖުގެ ނުބައި އާދައިން ސަލާމަތްވެގެންވާ ހެޔޮލަފާ ޞާލިޙު ބައެއްކަމުގައި ލައްވާށިއެވެ. އަދި އެކަނަބަލުންނަށް އެހީތެރިވެ މަގުދައްކާ ބައެއްގެ ގޮތުގައި ވުމުގެ ހެޔޮތައުފީޤު މުސްލިމު ފިރިހެނުން މާތް الله ދެއްވާށިއެވެ.