الحمد لله نحمده، ونستعين به، ونسترشده، ونعوذ به من شرور أنفسنا وسيئات أعمالنا، من يهده الله فلا مضل له، ومن يضلل فلن تجد له ولياً مرشداً، وأشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له،
ﷲ އިންސާނާ ދުނިޔޭގައިލެއްވީ އިމްތިޙާނު ކުރެއްވުމަށެވެ.
ލޮބުވެތި އަޚުންނާއި އުޚްތުންނޭވެ! އަހަރުމެން ދިރިއުޅެމުންދާ ދުނިޔޭގެ ޙަޤީޤަތްތަކެއް ވެއެވެ.
ޙަޤީޤަތަކީ ދުނިޔަކީ އިމްތިޙާނުގެ ގެ އެކެވެ. ހަމަޖެހިގެން އުޅެވޭނެ ތަނެއް ނޫނެވެ.
ހިތާމަތަކުން ފުރިގެންވާ މަންޒިލެކެވެ. އުފަލުގެ މަންޒިލެއް ނޫނެވެ. މި ދުނިޔޭގެ ޙަޤީޤަތް އެނގޭ މީހަކު ދުނިޔެއިން ލިބޭ ތަނަވަސްކަމަށް އުފާ ނުކުރާނެއެވެ. ދިމާވާ އަބާއްޖަވެރިކަމަށް ހިތާމަ ނުކުރާނެއެވެ. ﷲ މިދުނިޔެ ލެއްވީ މުޞީބާތްތަކާއި ކާރިޘާތަކުގެ ގެއެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އާޚިރަތް ލެއްވީ ރިވެތިވެގެންވާ އުފާވެރި ތަނެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ދުނިޔޭގައި މުޞީބާތްތަކާއި ބަލާތައް ލެއްވީ އާޚިރަތުގައި އޭގެހެޔޮ ބަދަލު ދެއްވުމުގެ ގޮތުގައެވެ. ދުނިޔެއިން ހިއްޕަވަނީ ދެއްވުމަށްޓަކައެވެ. އިމްތިޙާނު ކުރައްވަނީ އޭގެ ޖަޒާ ދެއްވުމަށްޓަކައެވެ. ދުނިޔޭއަކީ އުނދަގުލާއި ދަތިތަކުން ފުރިގެންވާ ތަނެއްކަމާއި ހަމަޖެހިގެން އުޅެވޭނެ ތަނެއް ނޫންކަމާއި ދުނިޔެއަކީ ﷲ އަޅުން އިމްތިޙާނު ކުރައްވާ ތަނެއްކަން އެނގޭހިނދު އަހަރުމެން ދުޢާކުރަންވީ ދިމާވާ ދަތިތަކުންނާއި ހިތާމަތަކުންނާއި ކުރެވޭ އިމްތިޙާނު ތަކުން ފާސްވެ ސާބިތުކަން ދެއްވާތޯއެވެ. ހަމަޖެހުންވަނީ އިމްތިޙާނަކަށް ފަހު އާޚިރަތުގައެވެ.
މި ދުނިޔޭގައި އިންސާނާ ތަފާތު މަރުޙަލާތަކެއް ކަޑައްތު ކުރެއެވެ.
ދުނިޔޭގައި އިންސާނާ ކުރަންޖެހޭ ކަމެއް ނުކުރެވުމުގެ ސަބަބުން އޭގެ އަދަބު ދެވެއެވެ. ބައެއް މުޞީބާތްތައް އޭނާއަށް ކުރިމަތި ވަނީ ﷲ އާ ވީފަރާތަށް ގެންދެވުމަށެވެ. ﷲ ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ ﴿ فَأَرَدْنَا أَن يُبْدِلَهُمَا رَبُّهُمَا خَيْرًا مِّنْهُ زَكَاةً وَأَقْرَبَ رُحْمًا ﴾ (سورة الكهف: 81) މާނައީ: ފަހެ، ތިމަންކަލޭގެފާނު އެދިވަޑައިގަތީ، އެ ދެމީހުންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ، އެކުއްޖާއަށްވުރެ ހެޔޮވެގެންވާ ޞާލިޙު، އަދި އޯގާތެރިކަންބޮޑު ކުއްޖަކު އޭނާގެ ބަދަލުގައި އެދެމީހުންނަށް ދެއްވުމަށެވެ.
އަޅާ ސީދާ މަގުގައި ވާނަމަ ބައެއް މުޞީބާތްތައް އޭނާގެ އިމްތިހާނަށްޓަކައި ކުރިމަތި ވެއެވެ. އެ އިމްތިޙާނަށް ކެތްތެރިވެއްޖެ ކަމަށްވާނަމަ އޭނާގެ ޙަޔާތް މަތިވެރިވެދެއެވެ.
ތިބާވަނީ ދުނިޔަވީ މުޞީބާތްތަކުން އިމްތިޙާނުތަކާއި ކުރިމަތި ކުރުވިފައެވެ. ކޮންމެ މުއުމިނަކުވެސް ޤަބޫލުކުރަން ޖެހެނީ އޭނާ އިމްތިޙާނު ކުރެވޭނެ ކަމެވެ. އެ އިމްތިޙާނުތަކަށް ކެތްތެރިވެ ކާމިޔާބު ހޯދަންޖެހޭކަމެވެ. ދިމާވާ ކަންކަމަށް ކެތްތެރިވުމަކީ ޔަޤީނުގެ އެންމެ މަތީ ދަރަޖެވެ. ޤަބޫލު ކުރަން ޖެހެނީ މާތް ﷲ، އެއިލާހުގެ އަޅަކަށް އޭނާގެ ޢަމަލުތަކުގެ ރަނގަޅު ކަމާހުރެ ހެޔޮގޮތް އިރާދަކުރައްވާ ހިނދު، އޭނާ ކޮށްފައިވާ ފާފަތަކުގެ ޢުޤޫބާތް ދުނިޔޭގައި ލިބޭނެގޮތް މިންވަރު ކުރައްވާނެކަމެވެ. އެ މީހަކަށް މުސީބާތްތަކާއި އުނދަގޫތައް މެދުވެރިކުރައްވައި، އިމްތިޙާނު ކުރައްވައެވެ. އޭގެ ސަބަބުން، އޭނާ އެކަންކަމަށް ކެތްތެރިވެއްޖެނަމަ، އޭނާގެ ފާފަތަކުގެ ކައްފާރާއެއް ކަމުގައި އެކަންކަން ލައްވައެވެ. އަދި ﷲ އޭނާ ޚިޔާރު ކުރައްވައެވެ. އަދި އޭނާއަށް ފުދުންތެރިކަން ދެއްވައެވެ.
ދުނިޔެއަކީ ވަކި މުއްދަތެއް ކަނޑައެޅިގެންވާ ތަނެކެވެ. އާޚިރަތަކީ މުއްދަތެއް ނިމުމެއް ނެތި ދެމިތިބޭނޭ ތަނެވެ.
ދުނިޔޭގައި ﷲ ބައެއް އިންސާނުން އިމްތިޙާނު ނުކުރައްވައި ބޭނުންގޮތަކަށް އުޅެން ދޫކޮށްލައްވާފައިވެއެވެ. ﷲ ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ ﴿ فَلَمَّا نَسُوا مَا ذُكِّرُوا بِهِ فَتَحْنَا عَلَيْهِمْ أَبْوَابَ كُلِّ شَيْءٍ حَتَّىٰ إِذَا فَرِحُوا بِمَا أُوتُوا أَخَذْنَاهُم بَغْتَةً فَإِذَا هُم مُّبْلِسُونَ ﴾ (سورة الأنعام: 44) މާނައީ: ދެން އެއުރެންނަށް ހަނދާންކޮށްދެއްވި ކަންތައް، އެއުރެން ހަނދާންނައްތައިފި ހިނދު (އިމްތިޙާނެއްގެ ގޮތުން) ހުރިހާކަމެއްގެ ދޮރުތައް ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެއުރެންނަށް ހުޅުއްވައިދެއްވީމެވެ. (އެބަހީ: ހުރިހާ ގޮތަކުން ތަނަވަސްކަމާއި ތިޔާގިކަން ދެއްވީމެވެ.) ދެން އެއުރެންނަށް ދެއްވި ކަންތަކާމެދު އެއުރެން އުފަލުގައި ތިއްބާ ކުއްލިއަކަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެއުރެން ހިއްޕެވީމެވެ. އެހިނދު އުއްމީދު ކެނޑިފައިތިބި ބަޔަކު ކަމުގައި އެއުރެންވިއެވެ.
ދަތިތަކާއި އުނދަގޫތަކާއި ތަފާތު އިމްތިޙާނުތައްވަނީ ދުނިޔޭގައެވެ. ދުނިޔެއަކީ ހިތާމަތަކުގެ ގެއެވެ. ޒަމާނަކީ ދުނިޔޭގައި އަހަރުމެން އުޅޭ ހިނދުކޮޅެވެ. ތަނަކީ އިންސާނާ ދުނިޔޭގައި އުޅޭ ތަނެވެ. ދުނިޔެއަށް ޒަމާނާއި ތަން ވާކަމީ ޙަޤީޤަތެވެ. ޙަޤީޤަތުގައި އަހަރުމެން މިއުޅެނީ އިމްތިޙާނުގެ ގެއެއްގައެވެ. ދުނިޔޭގައި އަހަރުމެންނަށް ދެއްވާފައިވާ ޢުމުރު ކިތަންމެ ދިގުވީ ކަމުގައި ވީނަމަވެސް އަބަދީ ޙަޔާތައް ބަލާއިރު އެއީ ސުމެކެވެ. ދުނިޔެވަނީ ވަކި ޒަމާނަކަށް ކަނޑަ އެޅިފައެވެ. އާޚީރަތަށް ވަކި ކަނޑައެޅޭ ވަކި ޒަމާނެއް ނެތެވެ.
ﷲ ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ ﴿ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَداً ﴾ (سورة الطلاق: 11) އެ ސުވަރުގެތަކުގައި، އެއުރެން، އަބަދަށް ދެމިތިބެނިވި ގޮތުގައެވެ.
ދުނިޔޭގައި ނަޞީބު ބެހިފައިވުމީ އިމްތިޙާނުވެސް ބެހިފައިވުމެވެ.
ލޮބުވެތި އަޚުންނާއި އުޚްތުންނޭވެ! އަހަރުމެން އިމްތިޙާނު ކުރެވެނީ ތަފާތު ޙާދިޘާތައް މެދުވެރި ކުރައްވައެވެ. ބައެއް ފަހަރު މުދަލުން ނެވެ. އަނެއްބައި ފަހަރު ދުނިޔޭގެ ޒީނަތްތެރިކަމުންނެވެ. ހުރިހާ ނިޢުމަތެއް ﷲ ދެއްވީ އިމްތިޙާނަކަށެވެ. އިމްތިޙާނުގެ ދެ މާއްދާއެއްވެއެވެ. ފުރަތަމަ މާއްދާއަކީ ﷲ ތިބާއަށްދެއްވި އެއްޗެކެވެ. ދެވަނަ މާއްދާއަކީ ﷲ ތިބާއަށް ނުދެއްވައި ހިފެހެއްޓެވި އެއްޗެކެވެ. މިސާލަކަށް ތިބާއަށް ފިރިހެން ކުއްޖަކު ނުދެއްވީ އިމްތިޙާނަކަށެވެ. ނޫނީ އެއްގޮތަކަށްވެސް ކުއްޖަކު ނުދެއްވީ އިމްތިޙާނަކަށެވެ. ތިބާއަށް އަންހެންކުދިންނާއި ފިރިހެން ކުދިން ދެއްވީ އިމްތިޙާނަކަށެވެ. މުއްސަނދިކަން ދެއްވީ އިމްތިޙާނަކަށެވެ. ތިބާ ފަޤީރެއްގެ ގޮތުގައި ލެއްވީ އިމްތިޙާނަކަށެވެ. ތިބާއަށް މަތީ މަޤާމް ދެއްވީ އިމްތިޙާނަކަށެވެ. ތިބާއަށް ހިޔާވަހިކަން ދެއްވީ އމްތިޙާނަކަށެވެ. ތިބާ އަށް ﷲ ދެއްވި ކޮންމެ އެއްޗެކީ ﷲ ތިބާ އިމްތިޙާނުކުރައްވާ މާއްދާއެކެވެ. ރަސޫލުﷲ صلى الله عليه وسلمގެ އަރިހުން ވާރިދުވެފައިވާ މިދުޢާ އަށް ވިސްނާލައްވަމާ ހިނގާށެވެ. اللَّهمَّ ما رزقتَني ممَّا أحبُّ فاجعلهُ قوَّةً لي فيما تحبُّ اللَّهمَّ ! ما زويتَ عنِّي ممَّا أحبُّ، فاجعَله فراغًا لي فيما تُحِبُّ އޭ ﷲ ތިޔަ އިލާހު މައަޅާއަށް ދެވާފައިވާ ޞީއްޙަތާއި ބާރު ވެރިކަމާއި އަދި ދުނޭގެ އަރާމާއި ދަރިންނާއި ދެއްވާފައިވާ ހުސްވަގުތަކީ މިއަޅާއަށް ތިޔާއިލާހުގެ ރުހިވޮޑިގަތުން ލިބިގަތުމަށް ވާ އެހީއަކާއި ބާރެއްކަމުގައި ލައްވައި މިއަޅާގެ ބަހާއި ޢަމަލުން ތިޔައިލާހު ރުހުވޮޑިގެންވާ ގޮތަށް އުޅުމަށް މަގު ފަހިކޮށް ދެއްވާނދޭވެ. އޭ ހައްދަވާ ގެންގުޅުއްވާ އިލާހު! ތިޔަ އިލާހު މިއަޅާއަށް މިންވަރުކުރައްވާފައި ނުވާ މުދަލާއި ދަރިންނާއި ދުނިޔަވީ އުފާތަކަކީ ތިޔައިލާހަށް އަޅުކަން ކުރުމާއި ކިޔަމަންތެރިކަން އަދާކުރުމަށް ދެއްވާ ހުސްވަގުތެއް ކަމުގައި ވާ ސަބަބަކަށް ލައްވާނދޭވެ. އަދި އެކަންތަކަކީ މިއަޅާގެ ހިތް އެކަމެއްގައި ވިސްނާ ފިކުރުކުރުމުގައި ތިޔަ އިލާހުގެ ޛިކުރުން ދުރުކުރާ ކަމެއް ކަމުގައި ނުލައްވާނދޭވެ! މިދުޢާއިން އަޅާ އެދެނީ ހުރިހާ ޙާލެއްގައިވެސް ﷲ ގެ ތައުފީޤެވެ. ﷲގެ ލޯތްބެވެ.
މިޙަދީޘުގައި އެކުލެވިގެން މިވަނީ ލޯބީގެ މަޤާމެވެ. ތައުޙީދުގެ މަޤާމެވެ. ކެތްތެރިވުމުގެ މަޤާމެވެ. ޝުކުރު ކުރުމުގެ މަޤާމެވެ. ރުހުމުގެ މަޤާމެވެ. ކިޔަމަންތެރިކަމުގެ މަޤާމެވެ. ދީލަތި ކަމުގެ މަޤާމެވެ. މުނިއަވަސް ކަމުގެ މަޤާމެވެ. މިހުރިހާކަމެއް ޝާމިލުވާ ކުރު ޙަދީޘެއް މަދުވާނެއެވެ. ﷲ ވަޙީކުރައްވާފައި ވަނީ ﴿ وَابْتَغِ فِيمَا آَتَاكَ اللَّهُ الدَّارَ الْآَخِرَةَ ﴾ އަދި ތިބާޔަށް اللَّه ދެއްވި ތަކެތިން (ހެޔޮގޮތުގައި ހޭދަކުރުމުން) އާޚިރަތުގެ ގޮވައްޗަށް އެދޭށެވެ! (އެބަހީ: އާޚިރަތުގެ ދިންނެވުމާއި، ރަޙުމަތާއި، ޘަވާބަށް އެދޭށެވެ!)
ދުނިޔޭގެ ޒީނަތުން އިންސާނާ އިމްތިޙާނު ކުރެއްވުން
ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި އާޔަތެއް ވެއެވެ. އެއީ ﴿ إِنَّا جَعَلْنَا مَا عَلَى الْأَرْضِ زِينَةً لَهَا ﴾ (سورة الكهف: 7) މާނައީ ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ، ބިންމަތީގައިވާހާ ތަކެއްޗެއް، އެ ބިމުގެ ޒީނަތެއްކަމުގައި ލެއްވީމެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، ދުނިޔެއަކީ ފޮނިކަމާއި ފެހިކަން އެކުލެވިގެންވާ (އެބަހީ: އެ މައްޗަށް މީހުންގެ ހިތްތައް ލެނބޭފަދަ ރީތި ކުލަތަކާއި ކަންތައްތައް އެކުލެވޭ) ތަނެކެވެ. އެތަނުގައި އަންހެނުން ވެއެވެ. ގެތައް ވެއެވެ. މުދާ ވެއެވެ. ސަވާރީތައް ވެއެވެ. ތަފާތު މީރު ކާނާތައް ވެއެވެ. އުފަލާއި ލައްޒަތު ވެއެވެ. ތަފާތު ޕާޓީތައް ބޭއްވެއެވެ. މަންޞަބާއި ޖާހު ވެއެވެ. މިހުރިހައި ކަންތަކީ ދުނިޔޭގެ އިމްތިޙާނެވެ. ﷲ ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ ﴿ إِنَّا جَعَلْنَا مَا عَلَى الْأَرْضِ زِينَةً لَهَا لِنَبْلُوَهُمْ أَيُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا ﴾ (سورة الكهف: 7) މާނައީ: ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ، ބިންމަތީގައިވާހާ ތަކެއްޗެއް، އެ ބިމުގެ ޒީނަތެއްކަމުގައި ލެއްވީމެވެ. (އެއީ) އެއުރެންކުރެ އެންމެ ޢަމަލު ރަނގަޅީ ކާކުތޯ އިމްތިޙާނު ކުރެއްވުމަށެވެ.
ﷲ ތިބާ މުއްސަނދި މީހެއްގެ ގޮތުގައި ލެއްވިއެވެ. އެ މުއްސަނދިކަމުން ތިބާގެ ވަށައިގެންވާ ފަޤީރުންގެ މަތިން ހަނދާކުރިންތޯއެވެ؟ އެ ފަޤީރުން ބުނާނެއެވެ. އޭ ހައްދަވައި ގެންގުޅުއްވާ އިލާހު! ތިޔަ އިލާހު އޭނާ މުއްސަނދި ކުރެއްވުމުން އޭނާ އަހަރުމެންގެ ޙައްޤަށް އުނިކަން ގެނައެވެ. ތިޔާ އިލާހު އޭނާ ބާރުވެރި ކުރެއްވުމުން އެއްވެސް މީހެއްގެ ޙައްޤު އަދާ ނުކުރިއެވެ. އަދި ނުބައިކަންތައް މަނާވެސް ނުކުރިއެވެ. ތިބާއަށް ﷲ ބާރު ދެއްވުމުން އެބާރުވެރިކަން ޙައްޤެއް ޤާއިމުކުރަން ބޭނުން ކުރިންތޯއެވެ؟ ތިބާއަށް މަތީ މަޤާމު ދެއްވުމުން އަނިޔާ ލިބިގެންވާ މީހުނަށް އެމީހުންގެ ޙައްޤު ހޯދައި ދިނިންތޯއެވެ؟ ނޫނީ ތިބާ އެބާރު ބޭނުންކުރީ އަނިޔާވެރިންގެ ލޯބި ހޯދަންތޯއެވެ؟ ފަސޭހަ ދުލެއް ދެއްވުމުން ތިބާ އެ ދުލުގެ ބޭނުންކުރީ ޙައްޤު ބަޔާން ކޮށްދިނުމުގައިތޯއެވެ؟ ނޫނީ ބާޠިލު ގޮތް ފެތުރުމުގައިތޯއެވެ؟ އަހަރުމެން މިވަނީ އިމްތިޙާނުގެ ގެއެއްގައެވެ. ހަމަ ޔަޤީނުންވެސް އަހަރުމެން އިމްތިޙާނު ނުކުރެވޭ އެންމެ ހިދނުކޮޅެއްވެސް ނުދެއެވެ.
އަހަރުމެން މިވަނީ އިމްތިޙާނު ކުރެވޭ ގޮވައްޗެއްގައެވެ.
ލޮބުވެތި އަޚުންނާއި އުޚްތުންނޭވެ! އަހަރުމެނަށް މުދާ ދެއްވައި އިމްތިޙާނުކުރެވެއެވެ. ދުނިޔޭގެ ޒީނަތުން އިމްތިޙާނު ކުރެވެއެވެ. ޞިއްޙަތާއި ބަލިން އިމްތިޙާނު ކުރެވެއެވެ. ނިކަމެތިކަމާއި ބާރުވެރިކަމުން އިމްތިޙާނު ކުރެވެއެވެ. ﷲ ތިބާ ފުރިހަމަ ޞިއްޙަތެއްގައި ލެއްވިއެވެ. ﷲ އަށް ކިޔަމަންގަތުމުގައި އެ ޞިއްޙަތުގެ ބޭނުން ހިފުނުތޯއެވެ؟ ނޫނީ އެ ބޭނުންކުރީ އުރެދުމާއި ފާފަކުރުން މަތީގައިތޯއެވެ؟ ﷲ ތިބާއަށް ބާރު ދެއްވައި އިމްތިޙާނުކުރެއްވިއެވެ. އެބާރު ބޭނުންކުރީ ޙައްޤު ގޮތުގައިތޯއެވެ؟ ނޫނީ ބާޠިލުގޮތުގައިތޯއެވެ؟ ﷲ ތިބާ ނިކަމެތިކަމާއި ބަލިމަޑުކަމުން އިމްތިޙާނު ކުރެއްވިއެވެ. ކެތްތެރިވެވުނުތޯއެވެ؟ ބާއްޖަވެރިކަން ދެއްވައި އެކަމުން އިމްތިޙާނު ކުރެއްވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ރަސޫލުﷲ صلى الله عليه وسلم މިދުޢާ ކުރައްވައެވެ. الحمد لله الذي ردّ إليّ روحي وعافاني في بدني وأذن لي بذكره މާނައީ ﷲ އަށް ޙަމްދު ކުރަމެވެ. އެއިލާހު މިއަޅާއަށް ދުނީޔޭގައި އުޅުމުގެ ފުރުޞަތު ދެއްވިއެވެ. އެއީ މިއަޅާ ﷲ ތައުބާވުމަށެވެ. މިއަޅާ ޢިލްމު ޙާޞިލު ކުރުމަށެވެ. މިއަޅާ ﷲގެ މަގުގައި ހޭދަ ކުރުމަށެވެ. އަދި ހެޔޮ ޢަމަލު ކުރުމަށެވެ. ޛިކުރު ކުރުމަށެވެ. ނަމަވެސް މީސްތަކުން އެމީހުންގެ ޔަޤީންކަން ކުޑަވުމުން ދެއްވާފައިވާ ޢުމުރުގެ އަގު ވަޒަން ނުކޮށް ވަގުތު ހޭދަކުރަނީ ބޭކާރު ގޮތުގައެވެ. ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘް ކުރައްވަނީ ( إنَّ اللهَ يحبُّ معاليَ الأمورِ وأشرافَها ويكرهُ سَفْسافَها) ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ ޢަމަލުތަކުގެ ތެރެއިން މާތް ޢަމަލުތަކަށާއި ވަގުތުގެތެރެއިން މާތް ވަގުތަށާއި ތަންތަނުގެ ތެރެއިން ޠާހިރު ތަންތަނަށް ލޯބިވެ ވޮޑިގެންވެއެވެ. އަދި އެއްވެސް މަންފާއެއް ނެތް ކަންތަކާއި އަގެއް ނެތް ކަންތަކަށް ﷲ ރުހިވޮޑިގެން ނުވެއެވެ.
ބާޠިލުގެ އަހުލުވެރިން ޙައްޤުގެ އަހުލުވެރިންނާއެކު ލެއްވުމުގައި ޙިކުމަތްތަކެއް ވެއެވެ.
މުސްލިމުން ބިމުގައި ލައްވާފައި ކާފިރުން މާސް ގައި ލެއްވުމަށް ﷲ ކުޅަދުންވަންތަވެ ވޮޑިގެންވެއެވެ. އެއިރުން ހަނގުރާމައެއް، ފިތުނައެއް، އެއްވެސް ނޭދެވޭކަމެއް އަދި ދެބަސްވުމެއް ބިމުގައި ނުހިނގާނެއެވެ. ނަމަވެސް ﷲގެ ޙިކުމަތަކީ އެންމެން އެކުގައި އުޅުމެވެ. ބައެއް ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވެފައިވަނީ ޙައްޤު ގޮންޖެހުމެއް ނެތި ބާރުގަދައެއް ނުވާނެއެވެ. ހޭދަކޮށްގެންނާއި ޤުރުބާނީތަކެއްވެގެން މެނުވީ ޙައްޤުގެ އަހުލުވެރިންނަށް ސުވަރުގެ ޙައްޤު ނުވާނެއެވެ. ﷲގެ މިވަޙީބަސްފުޅަށް ވިސްނަވާށެވެ. ﴿ وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ ﴾ (سورة البقرة: 155) ހަމަކަށަވަރުން ތިމަންރަސްކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުން އިމްތިޙާނު ކުރައްވާހުށީމެވެ. (އެއީ) ބިރުވެރިކަމާއި ބަނޑުހައިހޫނުކަމުގެ ތެރެއިން ކަމެއް މެދުވެރިކުރެއްވުމުންނެވެ. އަދި މުދާތަކާއި ފުރާނަތަކާއި މޭވާތައް އުނިކުރެއްވުމުންނެވެ.
ﷲ އަޅުތަކުން ކުރައްވާ އިމްތިޙާނުތަގެ ވައްތަރުތައް
1- ތަކުލީފުތައް ޖައްސަވައި އިމްތިޙާނު ކުރެއްވުން
އެ އިމްތިޙާނުގެ ތެރެއިން މުދަލުގެ އިމްތިޙާން، ވެރިކަމާއި މަޤާމުގެ އިމްތިޙާން އަދި ބިމުގެ އިމްތިޙާން، އަބިންނާއި ގާތް ތިމާގެ މީހުންގެ ފަރާތުން ދިމާވާ އިމްތިޙާން، ބަލިވުމާއި ޞިއްޙަތުގެ އިމްތިޙާން، ކާމިޔާބީއާއި ނާކާމިޔާބީގެ އިމްތިޙާން އަދި އެމީހާ އެންމެ ލޯބިވާ ފަރާތް ގެއްލި ދިއުމުން ކުރިމަތިވާ އިމްތިޙާނުތަކަށް ކެތްތެރިވުންފަދަ ކަންތައް ކުރިމަތި ކުރައްވައި ﷲ އިންސާނާ އިމްތިޙާނު ކުރައްވައެވެ. އެއްގަޑިއެއްގެ ތެރޭގައި އެތައް އިމްތިޙާނުތަކެއް ކުރިމަތި ކުރައްވައެވެ. ހަމަ ކަށަވަރުން ތިބާ ﷲ ލެއްވީ އިމްތިޙާނެއްގައެވެ. ދުނިޔަވީ އިމްތިޙާނެކެވެ.
ﷲ ތިބާ އިމްތިޙާނު ކުރައްވައެވެ. އެއީ، ތިބާ ﷲ އަށް ކިޔަމަންވޭތޯއެވެ. ނޫނީ ކިޔަމަންތެރި ނުވެ ދެކޮޅުވެރި ވޭތޯއެވެ. ނަމާދު ކުރޭތޯއެވެ. ނޫނީ ނަމާދު ނުކޮށް ފަރުވާ ކުޑަ ކުރޭތޯއެވެ. ﷲ ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ވަޙީ ކުރައްވާފައިވަނީ ﴿ إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنْسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُوماً جَهُولاً ﴾ (سورة الأحزاب: 72) މާނައީ ހަމަކަށަވަރުން، އުޑުތަކަށާއި، ބިމަށާއި، ފަރުބަދަތަކަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ އަމާނާތް (އެބަހީ:ތަކުލީފުތައް ) ހުށަހެޅުއްވީމެވެ. ފަހެ، އެ ތަކެތި އެކަން އުފުލުމުން އެއްކިބާވެ މަނާވެގަތެވެ. އަދި އެކަމާމެދު އެތަކެތި ބިރުވެތިވިއެވެ. އަދިއިންސާނާއާ އެއަމާނާތް އުފުލިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، އެ އިންސާނާވީ އަނިޔާވެރި، ތަންދޮރު ނުދަންނަ މީހަކު ކަމުގައެވެ. އަޅާއާއި ކުރިމަތިކުރައްވާ ފުރަތަމަ އިމްތިޙާނަކީ ތަކުލީފުގެ އިމްތިޙާނެވެ. ތިބާއަށް ﷲ އަށް އަޅުކަން ކުރުމުގެ ތަކުލީފު ޖެއްސެވިއެވެ.
ތަކުލީފުގެ އިމްތިޙާނުގައި އިންސާނާގެ ނިންމުންތައް
ތަކުލީފީ އިމްތިޙާނުގައ ތިބާގެ ނިންމުމަކީ ކޮބައިތޯއެވެ؟ ﷲ ތިބާއަށް އަޅުކަމުގެ ތަކުލީފު ޖެއްސެވިއެވެ. އަދި އެއީ ތިބާ ދުނިޔޭގައި ލެއްވި ކަމުގެ ޙިކުމަތްވެސް މެއެވެ. ﷲވަޙީޚުރައްވާފައިވަނީ: ﴿ وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ ﴾ سورة الذاريات الآية: 56 މާނައީ: ތިމަންރަސްކަލާނގެއަށް އަޅުކަންކުރުމަށް މެނުވީ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ޖިންނީންނާއި، އިންސީން ނުހައްދަވަމެވެ. އެހެން އާޔަތެއްގައި ﷲ ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ ﴿ وَهُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَكَانَ عَرْشُهُ عَلَى الْمَاءِ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا ﴾ سورة هود: 7 މާނައީ: އަދި އެކަލާނގެއީ، ހަ ދުވަހުގެ ތެރޭގައި އުޑުތަކާއި ބިން ހެއްދެވި ރަސްކަލާނގެއެވެ. ﷲ ގެ عرش (އޭރު) ވަނީ ފެން މަތީގައެވެ. (އެއީ) ތިޔަބައިމީހުންގެ ތެރެއިން، އެންމެ ޢަމަލު ރަނގަޅީ ކާކުތޯ އިމްތިޙާނު ކުރެއްވުމަށެވެ. މީގެ ދެވަނަ އާޔަތުގައި ﷲ ވަޙީކުރައްވަނީ ﴿ الَّذِي خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَيَاةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً ﴾ سورة الملك: 2 މާނައީ: ﷲ އީ ތިޔަބައިމީހުންކުރެ އެންމެ ޢަމަލު ރަނގަޅީ ކާކުތޯ އިމްތިޙާނު ކުރެއްވުމަށްޓަކައި، މަރުވުމާއި، ދިރިހުރުން، އުފެއްދެވި ރަސްކަލާނގެއެވެ.
އިމާމު ޤުރުޠުބީ رحمه الله ވިދާޅުވަނީ أَحْسَنُ عَمَلاً (އެންމެ ޢަމަލު ރަނގަޅު) ގެ މުރާދަކީ ﷲ ޙަރާމްކުރައްވާފައިވާ ކަންތަކަށް އެންމެ ވަރަޢުވެރީ ކާކުތޯއެވެ؟ އަދި ﷲ އަށް އަޅުކަން ކުރުމުގެ ގޮތުން އެންމެ ބޮޑު އަޅުވެރިޔަކީ ކާކުތޯއެވެ؟ ނޫނީ އޭނާ ލޯބިވާ މީހަކު މަރުވުމުން ކެތްތެރިވަނީ ކިހާ މިންވަރަކަށްތޯ ބެއްލެވުމަށެވެ. ﷲ މަރު ހެއްދެވީ އަލުން ދިރުއްވައި ޖަޒާ ދެއްވުމަށެވެ. މިޙަޔާތުގައި ލެއްވީ އިމްތިޙާނަށެވެ. ވީމާ މި އިމްތިޙާނުގެ މާނަ ވަނީ ހުރިހާ މުއުމިނުންނަށް ސާފުކޮށް ވިސްނިފައެވެ.
2- އަމިއްލަ ނަފުސުގެ އިމްތިޙާނު
ބައެއްފަހަރު ﷲ އިންސާނާ ޚާއްޞަ އިމްތިޙާނެއް ކުރައްވައެވެ. ﷲ ވަޙީ ކުރައްވާފައިވަނީ: ﴿ إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِنْ نُطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَبْتَلِيهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِيعًا بَصِيرًا﴾ سورة الإنسان : 2 ހަމަކަށަވަރުން، އެއްކުރައްވާފައިވާ މަނިތިއްކަކުން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އިންސާނާ ހެއްދެވީމެވެ. (އެއީ) އޭނާ އިމްތިޙާނު ކުރެއްވުމަށްޓަކައެވެ. ފަހެ، ކަންފަތަށް އިވޭ، ލޮލަށް ފެންނަ މީހަކު ކަމުގައި ތިމަންރަސްކަލާނގެ އޭނާ ލެއްވީމެވެ. އެހެން އާޔަތެއްގައި ﷲ ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ ﴿ وَلِيَبْتَلِيَ اللَّهُ مَا فِي صُدُورِكُمْ وَلِيُمَحِّصَ مَا فِي قُلُوبِكُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ﴾ سورة آل عمران : 154 މާނައީ: އަދި، اللَّه ތިޔަބައިމީހުންގެ ހިތްތަކުގައިވާގޮތް އިމްތިޙާނު ކުރެއްވުމަށްޓަކައެވެ. އަދި، ތިޔަބައިމީހުންގެ ހިތްތަކުގައިވާ ގޮތްތައް ވަކި ކުރައްވައި ހާމަ ކުރެއްވުމަށްޓަކައެވެ. اللَّه އީ، ހިތްތަކުގައި ވާހައިކަމެއް މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ.
މިއީ ފަރުދީ އިމްތިޙާނެވެ. މުއްސަނދިކަމުގެ އިމްތިޙާނެވެ. ފަޤީރުކަމުގެ އިމްތިޙާނެވެ. ދަރިންގެ އިމްތިޙާނެވެ. ދަރިންގެ ފަރާތުން މަޙްރޫމު ވުމުގެ އިމްތިޙާނެވެ. ހުސް ފިރިހެން ދަރިން ދެއްވުމުގެ އިމްތިޙާނެވެ. ހުސް އަންހެން ދަރިން ދެއްވުމުގެ އިމްތިޙާނެވެ. އަތްމަތި ދަތި ފަޤީރުންނަށް ދަރިންދެއްވުމުގެ އިމްތިޙާނެވެ. ކާމިޔާބު މީހާއަކީ މިހުރިހާ އިމްތިޙާނުތަކުން ފާސްވާމީހާއެވެ. ﷲ ބަލާ އާއި މުޞީބާތް ޖައްސަވައި ކުރައްވާ އިމްތިޙާނުތަކަށް ކެތްތެރިވުމީ ޔާޤީނުގެ އެންމެ މަތީ ދަރަޖައެވެ. ﴿ وَهُوَ الَّذِي جَعَلَكُمْ خَلَائِفَ الْأَرْضِ وَرَفَعَ بَعْضَكُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ لِّيَبْلُوَكُمْ فِي مَا آتَاكُمْ ﴾ سورة الأنعام: 165 ﷲ އީ، ބިމުގެ ޚަލީފާއިން ކަމުގައި، ތިޔަބައިމީހުން ލެއްވި ރަސްކަލާނގެއެވެ. އަދި ތިޔަބައިމީހުން ކުރެ، އެއްބަޔަކު އަނެއްބަޔެއްގެ މައްޗަށް ދަރަޖަ މަތިވެރި ކުރެއްވިއެވެ. (އެއީ) ތިޔަބައިމީހުންނަށް، ﷲ ދެއްވި ތަކެއްޗާއިމެދު، ތިޔަބައިމީހުން އިމްތިޙާނު ކުރެއްވުމަށްޓަކައެވެ.
ތިންވަނަ އިމްތިޙާނަކީ ޖަމާޢީކޮށް ކުރެވޭ އިމްތިޙާނެވެ.
ތިބާއީ ޚާއްޞަ ދާއިރާއެއްގެ މުވައްޒަފެކެވެ. ތިބާއަށްވުރެ މަތީން ތިބާގެ ވެރިޔަކަށް ވަނީ ނާޤާބިލު މީހެކެވެ. އެއީ ތިބާގެ ދާއިރާގެ މުދީރެވެ. ނޫނީ ވަޒީރެވެ. ފަހަރެއްގަ އެއީ ތިބާއަށްވުރެ މާ ތަޢުލީމުގެ ގޮތުން ދަށް މީހެއްގެ ގޮތުގައި ޤަބޫލު ކުރެވިދާނެއެވެ. ތިބާ އިމްތިޙާނު ކުރެވެނީ އެދާއިރާއިންނެވެ. ﷲ ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ ﴿ وَهُوَ الَّذِي جَعَلَكُمْ خَلَائِفَ الْأَرْضِ وَرَفَعَ بَعْضَكُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ لِيَبْلُوَكُمْ ﴾ سورة الأنعام: 165 ﷲ އީ، ބިމުގެ ޚަލީފާއިން ކަމުގައި، ތިޔަބައިމީހުން ލެއްވި ރަސްކަލާނގެއެވެ. އަދި ތިޔަބައިމީހުން ކުރެ، އެއްބަޔަކު އަނެއްބަޔެއްގެ މައްޗަށް ދަރަޖަ މަތިވެރި ކުރެއްވިއެވެ. (އެއީ) ތިޔަބައިމީހުންނަށް، ﷲ ދެއްވި ތަކެއްޗާމެދު، ތިޔަބައިމީހުން އިމްތިޙާން ކުރެއްވުމަށްޓަކައެވެ.
އިންސާނާގެ މައްޗަށް ވާޖިބުވެގެންވަނީ ސަބަބަކީ ހުރިހާ އެއްޗެއް ކަމުގައި ބަލައި ސަބަބު ތަކުގައި ހިފުމެވެ. ދެން ވަކީލުކުރުމަކީ ހުރިހާ އެއްޗެއް ކަމުގައި ބަލައި ވަކީލު ކުރުމެވެ.
މީގެ މާނައަކީ ގެއްލުންހުރި އަދި ނުރުހޭ ކަންކަމަށް ތިބާ ރުހުމެއް ނޫނެވެ. ރުހެން ޖެހެނީ ކޮން އިރަކުތޯއެވެ؟ ރުހެންޖެހެނީ ތިބާއަށް ކުރެވެން އޮތްހާ މަސަކަތެއް ކުރުމަށްފަހު އެކަމެއް ނުކުރެވިއްޖެކަމަށް ވާނަމަ ރުހޭށެވެ. އެއްގޮތަކަށްވެސް ނުބުނާށެވެ. ﷲ އަހަރެންގެ ކަންކަން ލިޔުއްވާފައިވަނީ ނާކާމިޔާބު މީހެއްގެ ގޮތުގައި ވުމަށެވެ. އެއީ ދޮގެކެވެ. އެހެނީ ތިބާ ނުކިޔަވާތީ ފެއިލްވީއެވެ. މީނާ އޭނާގެ މަސައްކަތަށް ފަރުވާކުޑަކުރުމަށް ފަހު ޤަޟާ ގަދަރުގެ ބޮލުގައި އެޅުވީއެވެ. އެއީ ދީނަށް މަލާމާތް ކުރުމެވެ. ބުނެވިދާނެއެވެ. އެއީ ފަރުވާކުޑަ ކުރުމުގެ ޖަޒާއެވެ. ތިބާ ވިހަބޭހެއް ކުޑަ ކުދިންގެ އަތަށް ދިނުމަށް ފަހު ކުދިން އެބޭސް ބޭނުންކޮށް މަރުވުމުން މިބުނަނީ ﷲ އިމްތިޙާނު ކުރެއްވީއެވެ. ކުދިން އަތް ނުފޯރާ ހިސާބުގައި ވިހަ ބޭސް ނުބެހެއްޓީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟ މިފަދަ އެތައް ކަމަކުން ﷲ އިންސާނާ އިމްތިޙާނު ކުރައްވައެވެ. ފަހަރެއްގައި އޭނާ ސަބަބުތަކުގައި ހިފާފައިވެސް އޮވެދާނެއެވެ. ސަބުތަކުގައި ނުހިފައި ސީދާ ދުއިސައްތަ ވިހި ވޯޓް ކަރަންޓުގައި ހިފުމުން މަރުވެދާނެއެވެ. އޭނާ މަރުވީ ކަރަންޓުގައި ޖެހިގެންނެވެ. މިއީ ވަރަށް ބޮޑު ގޯހެކެވެ. މިސާލަކަށް ކުއްލި ފަރުވާދޭ ޑޮކްޓަރެއްގެ ކާރިއަށް ގެނެވުނީ ކުއްލި ފަރުވާއަށް ބޭނުންވާ ބަލި މީހެކެވެ. ޑޮކްޓަރ ވަނީ ފޯނުން އެހެންމީހަކާ ވާހަކަ ދެއްކުމުގައި މަޝްޢޫލުވެފައެވެ. ޑޮކްޓަރ ބަލިމީހާކާރިން އެދެނީ ވާހަކަ ނިމެންދެން މަޑު ކުރުމަށެވެ. އެޙާލަތުގައި ވަނިކޮށް ބަލިމީހާ މަރުވެއްޖެއެވެ. އަޅުގަނޑު ދެކޭގޮތުގައި އެ ޑޮކްޓަރަކީ ޤާތިލެކެވެ. ފަރުވާދޭނެ ވަގުތު ޑޮކްޓަރަށް ލިބި ފަރުވާ ނުދިނުމުގެ ސަބަބުން ބަލިމީހާ މަރުވީއެވެ. ތިބާ ސަބަބަކީ ހުރިހާ ކަމަކަށް ބަލައި ސަބަބުތަކުގައި ހިފުމަށްފަހު އެއާ ޚިލާފަށް ކަމެއް ވެއްޖެނަމަ އެއަށް މިންވަރު ކުރެއްވިގޮތޭ ބުނެވިދާނެއެވެ. ނޫނީ ތިބާގެ ފަރުވާ ކުޑަކަމުން އެކަމެއް މެދުވެރިވީއެވެ. ތިބާއީ ބުއްދިވެރިޔަކަށް ވާށެވެ. ބޮޑުކަމެއް ދިމާވުމުން حَسبيَ الله ونعم الوكيل ކިޔާށެވެ. މާނައީ: ތިމަންމެންނަށް، اللَّه ފުދެއެވެ. އަދި، ވަކީލު ކުރެވޭ ފަރާތުގެ މޮޅުކަމާއެވެ!
ތިބާ حَسبيَ الله ونعم الوكيل ކިޔަން ޖެހެނީ ސަބަބުތަކުގައި ހިފުމަށް ފަހުގައެވެ. ތިބާ ސަބުބުތަކުގައި ހިފުމަށްފަހުވެސް ﷲގެ އަމުރު ތިބާގެމައްޗަށް ގަދަވެއްޖެނަމައެވެ. ތިބާގެ ފަރުވާ ކުޑަކަމުން ދިމާވާ ކޮންމެ ކަމެއް ގައި އެއްވެސް މުސްލިމަކަށް ބުނެވިގެން ނުވާނެއެވެ. އިރާދަ ނުކުރައްވާތީއެވެ. ތިބާ ވިޔަފާރި ކުރުމަށް ތަކެތި ގަތްއިރު ބާޒާރުގެ ޙާލަތައް ނުބަލައި ތަކެތި ގަތުމުގެ ސަބަބުން ގެއްލުން ވީއެވެ. ބުނަންވީތޯއެވެ؟ ﷲ ތިމަންނަގެ ވިޔަފާރި ކާމިޔާބު ވުމަށް ލިޔުއްވާފައި ނުވީމައި ކާމިޔާބު ނުވީއޭ ބުނެގެން ނުވާނެއެވެ. އެއީ ތިބާގެ ގޯސްކަމެވެ. ސަބަބުތަކަކީ އެއީ ހުރިހާ ކަމެއް ކަމަކަށް ބަލައި ތިބާ ސަބަބުތަކުގައި ހިފާށެވެ. އާދެ މިއަދު މުސްލިމުންގެ ޙާލަތައް ބަލައި މުސްލިމުން ސަބަބުތަކުގައި ނުހިފައޭ އެމީހުން އިންތިޒާރު ކުރަނީ މުޢްޖިޒާތަކަށޭ. ބުނެވިދާނެއެވެ. މުޢުޖިޒާތެއް ސަބަބުތަކުގައި ނުހިފައެއް ނާންނާނެއެވެ. ﷲގެ ޙަޟުރަތުން ކަމަކަށް އުންމީދުކުރަންވީ ސަބަބުތަކުގައި ހިފުމަށްފަހުގައެވެ. ދެން ﷲ އަށް ވަކީލު ކޮށްގެންނެވެ.
ﷲ އަޅުތަކުން ހުރިހާ ގޮތަކަށް އިމްތިޙާނު ކުރައްވައެވެ.
ﷲ ތިބާ އާއި ޙަވާލުކުރެއްވީ ހޮސްޕިޓަލެއްގެ ވެރިކަމެވެ. މަދުރަސާއެއްގެ މުދީރުކަމެވެ. ކުންފުންޏެއްގެ ވެރިކަމެވެ. މިއީ އިމްތިޙާނެވެ. ތިބާ އެތަނުގެ ވަޒީފާތައް ދެނީ ތިބާގެ ގާތް މީހުނަށްތޯއެވެ؟ ނޫނީ ހަމަ އެކަނި ކަމަށް އެކަށޭނަ ޤާބިލު މީހުނަށްތޯއެވެ؟ އިމްތިޙާނެކެވެ. ދަންނަ އެކުވިރިޔަކު އެކަމަށް ކުފޫ ހަމަ ނުވިޔަސް ބަހައްޓާނީތޯއެވެ؟ އިންސާނާ އޭނާއަށް ދެއްވާ މަޤާމުން އިމްތިޙާނު ކުރެވޭހިނދު އޭނާގެ ޢަމަލުންނާއި ވިޔަފާރިންނާއި އުފެއްދުން ތެރިކަމުން ވެސް ﷲ އެމީހަކު އިމްތިޙާނު ކުރައްވައެވެ. ﷲ ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ: ﴿ وَأَنزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنْ الْكِتَابِ وَمُهَيْمِنًا عَلَيْهِ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ عَمَّا جَاءَكَ مِنْ الْحَقِّ لِكُلٍّ جَعَلْنَا مِنْكُمْ شِرْعَةً وَمِنْهَاجًا وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلَكِنْ لِيَبْلُوَكُمْ فِي مَا آتَاكُمْ فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُكُمْ جَمِيعًا فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ ﴾ سورة المائدة: 48 މާނައީ: އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ޙައްޤު ގޮތުގައި ކަލޭގެފާނަށް ފޮތް ބާވައިލެއްވީމެވެ. އޭގެކުރިން ބާވައިލެއްވި ފޮތްތަކުގައިވާ ތަކެތި ތެދުކުރަނިވި ގޮތުގައެވެ. އަދި އެފޮތްތަކުގެ މައްޗަށް ހެކިވަނިވި ފޮތެއް ކަމުގައެވެ. ފަހެ، اللَّه ބާވައިލައްވާފައިވާ ޙުކުމުން، އެއުރެންގެ މެދުގައި، ކަލޭގެފާނު ޙުކުން ކުރައްވާށެވެ! އަދި ކަލޭގެފާނުގެ އަރިހަށް އައިސްފައިވާ ޙައްޤު ގޮތާ ޚިލާފަށް އެއުރެންގެ އެދުންތަކަށް ކަލޭގެފާނު ތަބާވެވަޑައި ނުގަންނަވާށެވެ! ތިޔަބައިމީހުންގެ ތެރެއިން ކޮންމެ ބަޔަކަށްމެ، ޝަރީޢަތަކާއި، ފާޅުވެގެންވާ މަގެއް، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ލެއްވީމެވެ. އަދި اللَّه އިރާދަކުރެއްވިނަމަ، ތިޔަބައިމީހުން އެއް އުއްމަތެއް ކަމުގައި ލައްވައިފީސްކަން ކަށަވަރެވެ. އެހެނެއްކަމަކު (ތިޔަބައިމީހުން އުއްމަތަކަކަށް ބައިބައިކުރެއްވީ) ތިޔަބައިމީހުންނަށް ދެއްވި ޝަރީޢަތް ތަކާމެދު ތިޔަބައިމީހުން އިމްތިޙާން ކުރެއްވުމަށެވެ. ފަހެ، ހެޔޮކަންތަކަށް ތިޔަބައިމީހުން ވާދަކުރާށެވެ! ތިޔަބައިމީހުން އެންމެން ރުޖޫޢަ ވުންއޮތީ، اللّه ގެ ޙަޟުރަތަށެވެ. އޭރުން ތިޔަބައިމީހުން އެކަންކަމާމެދު ޚިލާފުވެ އުޅުނުކަންތަކުގެ ޚަބަރު ތިޔަބައިމީހުންނަށް ﷲ އަންގަވާނެތެވެ". އެހެން އާޔަކަށް ބައްލަވާށެވެ. ﷲ ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ ﴿ وَهُوَ الَّذِي جَعَلَكُمْ خَلَائِفَ الْأَرْضِ وَرَفَعَ بَعْضَكُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ لِيَبْلُوَكُمْ فِي مَا آتَاكُمْ إِنَّ رَبَّكَ سَرِيعُ الْعِقَابِ ﴾ سورة الأنعام: 165 މާނައީ: އެކަލާނގެއީ، ބިމުގެ ޚަލީފާއިން ކަމުގައި، ތިޔަބައިމީހުން ލެއްވި ރަސްކަލާނގެއެވެ. އަދި ތިޔަބައިމީހުން ކުރެ، އެއްބަޔަކު އަނެއްބަޔެއްގެ މައްޗަށް ދަރަޖަ މަތިވެރި ކުރެއްވިއެވެ. (އެއީ) ތިޔަބައިމީހުންނަށް، ﷲ ދެއްވި ތަކެއްޗާމެދު، ތިޔަބައިމީހުން އިމްތިޙާނު ކުރެއްވުމަށްޓަކައެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއީ، ޢުޤުބާތް ދެއްވުން އަވަސްވެވޮޑިގެންވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ.
އިންސާނުންގެ ޙަޤީޤަތް ފާޅުކުރެއްވުމުގެ ގޮތުން އޭނާ އިމްތިޙާނު ކުރެއްވުމަށް ﷲ ކުޅަދުންވަންތަވެ ވޮޑިގެންވެއެވެ. ﷲ ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ. ﴿ وَمِنْ النَّاسِ مَنْ يُعْجِبُكَ قَوْلُهُ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَيُشْهِدُ اللَّهَ عَلَى مَا فِي قَلْبِهِ وَهُوَ أَلَدُّ الْخِصَامِ ﴾ سورة البقرة 204 މާނައީ: ދުނިޔަވީ ޙަޔާތާމެދު އެމީހަކު ބުނާ ބަހުން ކަލޭގެފާނުގެ ހިތްޕުޅު ރުއްސާލައި، އަދި އޭނާގެ ހިތުގައިވާ ގޮތުގެ މައްޗަށް اللَّه ހެކިކޮށް ބުނާ މީހުން މީސްތަކުންގެ ތެރެއިން ވެއެވެ. އެހިނދު އެމީހާ ވަނީ، ދެކޮޅުވެރިކަން އެންމެ ބޮޑު މީހާ ކަމުގައެވެ. ﷲ މުނާފިޤުންގެ ހިތުގައި ވާ ނުބައިކަން ކަޝްފު ކުރެއްވުމަށް އިމްތިޙާނު ކުރައްވާނެއެވެ. ބައެއްފަހަރު ﷲ އެމީހަކު ވަރަށް ދަތިކަމެއްގައި ލައްވައި އޭނާގެ ޙަޤީޤަތް ހާމަ ކުރައްވައެވެ. ތިބާއަށް އަބަދު މީހުންނަށް ކެހި ދެވިދާނެހެއްޔެވެ. ނޫނެކެވެ. އެއީ މުސްތަޙީލު ކަމެކެވެ. ތިބާ މަކަރު ހަދާނަމަ އެ މަކަރު ހަދަނީ ﷲ އަށެވެ. ނޫނީ ތިބާގެ އަމިއްލަ ނަފުސަށެވެ. ﷲ އަށް މަކަރު ހެދުމަކީ މުސްތަޙީލު ކަމެކެވެ. ﷲ ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ ﴿ بَلِ الْإِنسَانُ عَلَىٰ نَفْسِهِ بَصِيرَةٌ * وَلَوْ أَلْقَى مَعَاذِيرَهُ ﴾ سورة القيامة: 14-15 އަދި ކިއެއްތަ! އެ އިންސާނާވަނީ އޭނާގެ އަމިއްލަ ނަފުސުގެ މައްޗަށްވާ ހެތްކެއް ކަމުގައެވެ. އެ އިންސާނާ، އޭނާގެ ޢުޒުރުތައް ކުރިމަތިކުޅަ ނަމަވެސް މެއެވެ.
އުރެދުންތަކަށް ފަޚުރުވެރިވުމަކީ ހުރިހާ ޝަރީޢަތެއްގައި ވެސް ޤަބޫލުކުރެވިގެންވާ ކަމެއް ނޫނެވެ. ﷲ މިވަޙީ ބަސްފުޅުގައި ވަރަށް މުހިންމު ނުކުތާއެއް އެބަވެއެވެ. ﴿ ظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ ﴾ سورة الروم: 41 މީސްތަކުންގެ އަތްތަކުން ހޯދައިގަތް ކަންތަކުގެ ސަބަބުން، އެއްގަމާއި ކަނޑުގައި ނުބައިކަން ފާޅުވެއްޖެއެވެ. މިއާޔަތުން ދޭހަވަނީ ފަސާދައިގެ ސަބަނުން އިންސާނުންނަށް ޢާއްމު އިމްތިޙާނެއް ވާކަމެވެ. ﴿ ظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذِيقَهُمْ بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ﴾ މީސްތަކުންގެ އަތްތަކުން ހޯދައިގަތް ކަންތަކުގެ ސަބަބުން، އެއްގަމާއި ކަނޑުގައި ނުބައިކަން ފާޅުވެއްޖެއެވެ. އެއުރެން ކުރި ބައެއް ޢަމަލުގެ ރަހަ އެއުރެންނަށް ދެއްކެވުމަށެވެ. (އެއީ) އެއުރެން (ތައުބާ ވެ) ރުޖޫޢަ ވުމަށްޓަކައެވެ. މިއާޔަތުގައި އެމީހުންކުރި ޢަމަލުތަކުގެ ރަހަދެއްކެވުމަށޭ ވަޙީ ކުރައްވާފައި ނުވެއެވެ. ނޫނީ އެމީހުންކުރި ހުރިހާ ޢަމަލެއްގެ ރަހަ ދެއްކެވުމަށްވެސް ނުވެއެވެ. މިޙަދީޘަށް ބައްލަވާށެވެ. لم تظهَرِ الفاحشةُ في قومٍ قطُّ حتَّى يُعْلِنوا بها، إلَّا فشا فيهم الطَّاعونُ والأوجاعُ الَّتي لم تكُنْ مضَتْ في أسلافِهم الَّذين مَضَوا قبلَهم، …
ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ގެ ޙަދީޘުން ދޭހަވަނީ ބައެއްގެ ތެރޭގައި ޒިނޭކުރުމާއި އެއްޖިންސުން ގުޅުން ހިންގުންފަދަ ކަންތައްކޮށް ފާޅުގައި އެކަންތަކަށް ދަޢުވަތުދިނުން ޢާއްމު ވެއްޖެނަމަ އެބައެއްގެ މެދުގައި، އެބައިމީހުންގެ ކުރިން އެއްވެސް ބަޔަކު ދެކެފައިނުވާފަދަ ބަލިތަކާއި ރޯގާތަކާއި ތަދުމަޑުކަން ފެތުރި ޢާއްމުވެދާނޭކަން ކަށަވަރެވެ. މިއަދު ޔޫރަޕްގެ ބައެއް ޤައުމުތަކުގައި ފަޚުރުވެރިކަމާއެކު ކުރެވޭ އިޢްލާނަކީ މިއީއެވެ. ޔޫރަޕްގެ ޤައުމެއްގެ ޞިއްޙަތާބެހޭ ވަޒީރު ފާޅުގައި ބުނެފައިވަނީ އޭނާއަކީ އެއްޖިންސުން ގުޅުން ހިންގާ މީހެއް ކަމަށެވެ. އެހެން ޤައުމުއްގެ ޚާރިޖީ ވަޒީރެއްވަނީ މިފަދައިން އިޢުލާން ކޮށްފައެވެ. މީގެ ސަބަބުން ﷲ ވަނީ އިންސާނުން ނުދެކޭފަދަ ބަލިތައް ފޮނުއްވާފައެވެ. ކޮންމެ ފަހަރަކު އާވައްތަރެއްގެ ބައްޔެކެވެ. މިބަލިތަކުގެ ތެރޭގައި އެއިޑްސް އަދި މިހާރު ދުނިޔެ އެންމެ ކަންބޮޑުވާ ބައްޔެއް ކަމަށްވާ ކޮރޯނާ ވައިރަސް ވެސް މީގައި ހިމެނިދާނެއެވެ. ޢިބުރަތް ޙާޞިލު ކުރާށެވެ!
ﷲ އިންސާނާ ލައްވާފައިވަނީ އިމްތިޙާނުގެ ގެއެއްގައެވެ. އޭނާ ކޮންމެ ހިނދެއްގައިވެސް އިމްތިޙާނު ކުރެވެއެވެ.
ލޮބުވެތި އަޚުންނާއި އުޚްތުންނޭވެ! އަހަރުމެންނަށް އެނގެން ޖެހެނީ އަހަރުމެން ކޮންމެ މިނެޓެއްގައިވެސް އިމްތިޙާނު ކުރެވޭކަމެވެ. ގޭގައިވެސް އިމްތިޙާނު ކުރެވެއެވެ. މަސައްކަތުގައިވެސް އިމްތިޙާނު ކުރެވެއެވެ. މަގު މަތީގައިވެސް އިމްތިޙާނުކުރެވެއެވެ. އެކުވެރިންނާ އެކުގައިވެސް އިމްތިޙާނު ކުރެވެއެވެ. ޢަދާވާތްތެރިންނާއެކުވެސް އިމްތިޙާނު ކުރެވެއެވެ. ތިބާއަށްވުރެ މަތީމަޤާމުގައިވާ މީހާގެ ފަރާތުންވެސް އިމްތިޙާނު ކުރެވެއެވެ. ތިބާއަށް ވުރެ ދަށް މީހެއްގެ ފަރާތުންވެސް އިމްތިޙާނު ކުރެވެއެވެ. ވީމާ ތިބާގެމައްޗަށް ލާޒިމުވެގެންވަނީ ﷲ ތިބާ ކުރައްވާ އަދިކުރައްވާނެ އިމްތިޙާނަށް ތައްޔާރުވުމެވެ. ތިބާގެ ޙިސާބު ބެއްލެވުމުގެ ކުރިން އަމިއްލަ ނަފުސުގެ ޙިސާބު ކުރާށެވެ. އަދި ﷲ ތިބާގެ ޢަމަލުތަކުގެ ވަޒަން ކުރެއްވުމުގެ ކުރިން ތިބާގެ ޢަމަލުތައް ވަޒަން ކުރާށެވެ. ބުއްދިވެރިޔަކީ، އެ މީހެއްގެ އަމިއްލަ ނަފުސުގެ ހިސާބު އޭނާ އަމިއްލައަށް ބަލަހައްޓައިފި މީހާއެވެ.
އަބަދުވެސް ވިސްނުމުގައި ބަހައްޓާށެވެ. މިސާލަކަށް ތިބާ އެހެން ޤައުމަކަށް ދަތުރަކު ދާއިރު ތިބާއަށް ގެންދެވޭނީ ކޮން އެއްޗެއް ތޯއެވެ؟ އެޤައުމުގައި މަނާވެގެންވަނީ ކޮން އެއްޗެއް ގެންދިއުންތޯއެވެ. އެޤައުމުގެ ކަސްޓަމުން ބަލާނީ ކޮން ކަމެއްތޯއެވެ؟ މިޝުޢޫރު މަދާމާގެ ދަތުރަށް ބަހައްޓާށެވެ. ތިބާ ގެންދަންޖެހެނީ މުދަލެއް ނޫނެވެ. ޢަމަލެވެ. އެ ޢަމަލުގެ ތެރެއިން ޤަބޫލު ކުރެވެނީ ކޮން ޢަމަލެއްތޯއެވެ؟ ޢަމަލު ކިހިނެއް ކޮށްގެން ތޯއެވެ؟ ތިބާގެ ޢަމަލުތައް ﷲ ޤަބޫލުކުރައްވާ ޢަމަލަކަށް ހެދޭތޯ މަސައްކަތް ކުރާށެވެ. ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގައި ވާގޮތަށް ޢަމަލުތައް ބެހެއްޓިއްޖެކަމަށްވާނަމަ ﷲ ޤަބޫލުކުރައްވާނެއެވެ.
اللهم اهدنا لصالح الأعمال لا يهدي لصالحها إلا أنت، اللهم اهدنا لأحسن الأخلاق لا يهدي لأحسنها إلا أنت، اللهم أصلح لنا ديننا الذي هو عصمة أمرنا، وأصلح لنا دنيانا التي فيها معاشنا، وأصلح لنا آخرتنا التي إليها مردنا، واجعل الحياة زاداً لنا من كل خير، واجعل الموت راحة لنا من كل شر، رب العالمين، يا أكرم الأكرمين