މިދުވަސް ވަރަކީ ދުނިޔޭގެ ތާރީޚުގައި ނުފެންނަ ވަރުގެ ބޮޑު ކާރިސާއެއް ދުނިޔެ ދެކެމުންދާ ދުވަސްވަރެކެވެ. ބުނެވޭގޮތުން މިއަދާ ހަމައަށް 1107 ލައްކައަށްވުރެން ގިނަ މީހުން މިބަލީގެ ޝިކާރައަކަށް ވެއްޖެއެވެ. ހަމައެއާއެކު 24 ލައްކަ 53 ހާސް މީހުންނަށް ވުރެން ގިނަ މީހުން ވަނީ މިވަބާގައި ޖެހި ދުނިޔެއަށް އަލްވަދާޢު ކިޔާފައެވެ. އޭގެ އިތުރުން ދުނިޔޭގެ އިޤްތިޞާދު ފުނޑުފުނޑުވެ ސުންނާފަތިވަމުން ދަނީއެވެ. އެތަކެއް ވިޔަފާރިތަކަކާއި ކުންފުނިތަކެއް ބަނގުރޫޓު ވެއްޖެއެވެ. އެތަކެއް މުއްސަތިން އިފްލާސްވެ ބިކަހާލުގައި ޖެހިއްޖެއެވެ. އާއްމު ރައްޔިތުން ކުރާނެ މަސައްކަތެއްނެތި ލިބެމުންދިޔަ މަދު އާމްދަނީކޮޅުވެސް ހުއްޓި ގޮތް ހުސްވެއްޖެއެވެ. ﷲގެ ރަޙްމަތްފުޅު ދިވެހިންނަށް އޮތްލެއް ބޮޑުކަމާއި ދިވެހި ދައުލަތުގެ ހުންގާނުގައި މިއަދު ތިއްބެވި އިސް ބޭފުޅުންގެ ހިތްތަކުގައި ދިވެހިންނާމެދު އޮތް އިޚްލާޞްތެރި ކަމެއްގެ ބޮޑުކަމެއް ނެތްނަމަހީ ދިވެހި ރާއްޖެ ބަނޑަށް ޖެހިއްޖެތާ ކިތަންމެ ދުވަހެކެވެ. މިވޭނާއި ހާސްކަމުގައި އިންސާނުން އުޅެމުންދާތާ އަހަރާ ހަތަރުމަސް ވަނީއެވެ. އަދި އަދަށް ދާނދެންވެސް ލިބެމުންދާ އުއްމީދުގެ ހުޅުކޮޅަށް ވުރެން ފެންނަފެނުމާއި އިވެމުންދާ އަޑުތަކަށް ބަލާއިރު ނާއުއްމީދުގެ ކުލަވަރުތައް ކުޑައެއް ނޫނެވެ. ހަމަގައިމު މުސްލިމުން ބަރޯސާ ކުރާނީ ﷲގެ ކުޅަދުންވަންތަ ކަމަށެވެ. އުއްމީދު ކުރަނީ ﷲގެ ރަޙްމަތަށެވެ. ވަކީލު ކުރަނީ ހަމައެކަނި ﷲއަށެވެ. އެހެނަސް ބަލި ޖައްސަވަނީ އަދި ބަލިން ޝިފާ ދެއްވަނީވެސް ﷲ ކަމުގައިވާތީ ޝިފާ ލިބިގަތުމުގެ ގޮތުން ސަބަބުގައި ހިފަންޖެހޭނެއެވެ. ﷲ އަށް ވަކީލުކުރުމާއި ތަވައްކުލުގެ ޞައްޙަ މަފްހޫމަކީ ވެސް މިއީ ނޫންތޯއެވެ؟
މިވަބާއިން ސަލާމަތްވެ ތިބުމުގެ ގޮތުންނާއި ބަލިން ދުރުހެލުވުމުގެ ގޮތުން ކަމާބެހޭ މާހިރުން ތަފާތު މަސައްކަތް ކުރަމުން އެބަގެންދެއެެވެ. މީސްތަކުން އުޅެންވާ އުޞޫލުތަކެއްވެސް ވަނީ ޤާއިމުކޮށްފައެވެ. އެއާ އެއްގޮތަށް ޢަމަލު ކުރަމުންދާހިނދު ބަލި ކޮންޓްރޯލު ކުރެވޭކަންވެސް އެބަ އެނގެއެވެ. މިހުރިހާ ކަމެއް މިހެން އޮތް އިރު ރާއްޖޭގެ ބައެއް ޢިލްމުވެރިން ތެޅިފޮޅެނީ ނަމާދު ކުރުމަށް މިސްކިތަށް ގޮސްގެން ބައިބޯ ނުކުރެވިގެންނެވެ. އަދި އެޖަމާޢަތުގައި އެެކަކު އަނެކަކަށް ފައިތިލަ ޖައްސައިގެން ނުތިބެވިގެންނެވެ. ކިތަންމެ ވަރަކަށް ކޮރޯނާ ވައިރަސް ފެތުރުނަސް ގައިންގަޔަށް ރޯގާ އަރަމުން ދިޔައަސް ފަޔާއި ފައި ޖައްސަން ޖެހޭނެއޭ ގައި ދުރުކޮށްގެން ނުވާނެއޭ ބުނާ ކަހަލައެވެ. ގޮތް ދޫކޮށްނުލައި އުޅޭ ދިވެހި ދެތިން ޢިލްމުވެރިއަކުނޫނީ މުޅި ދުނިޔޭގައިވެސް އިސްލާމްދީން އެނގޭބަޔަކު ނެތްކަމަށް މިބައިމީހުން ދަޢުވާ ކުރާ ކަހަލައެވެ.
މުޅި ދުނިޔޭގެ އެންމެހައި މިސްކިތްތަކެއްގައި ޖަމާޢަތުގައި ނަމާދު ކުރަމުންދަނީ ގައި ދުރުކޮށްލައިގެން ތިބެގެންނެވެ. އެންމެހައި އިސްލާމީ ޤައުމުތާއި އެނޫން ޤައުމުތަކުގައެވެ. މިގޮތަށް ގައިދުރުކޮށް ތިބެގެން ނަމާދުކުރާ އެއްވެސް މީހަކަށް ތިމާގެ ނަމާދުގައި އުނިކަމެއް އަންނަ ކަމަކަށް އިޙްސާސް ނުވެއެވެ. އަދި އެއިން ތަނެއްގެ ޢިލްމުވެރިންނެއް ސުއްނަތާ ޚިލާފުވެގެން، ދެފައިތިލަ ނުޖެއްސިގެން ކަންބޮޑުވެ ނަމާދު ޞައްޙަ ނުވާނޭ ކަމުގެ ފަތުވާއެއް ދީވެސްނުހަދައެވެ. ހަމައެކަނި މިޢިލްމު ލިބިފައިވަނީ ދިވެހި ރާއްޖޭގައި އުޅޭ ދެތިން ޢިލްމުވެރިއަކަށެވެ. ހިތާމައަކީ މިޝައިޚުންނަށް އިސްލާމް ދީނުގައި އޮންނަ ލުއިފަސޭހަގޮތް ވިސްނޭކަަމަކަށް ނުވިއެވެ. މުޅިދުނިޔެ އެއްކޮޅަށް ޖެހުނަސް މަށެއް މަގޭ ގޮތް ދުލެއް ނުކުރާނަމޭ ބުނެ ދަޢުވާ ކުރެވެނީއެވެ. އެހެންނާ އިމާމު ތިރްމިޛީއާއި ޙާކިމާއި އިބްނި ކަޘީރާއި އިބްނި ޙަޖަރު رَسُولُ اللَّهِ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ގެ އަރިހުން ޙަދީޘު ރިވާކުރަށްވާފައިވަނީ މިފަދައިންނެވެ. لاَ تَجْتَمِعُ هَذِهِ اْلأُمَّةُ عَلَى ضَلاَلٍ أَبَدًا މާނައީ: ހިލާ ތިމަން ކަލޭގެފާނުންގެ އުއްމަތުގެ ޢިލްމުވެރިން މަގުފުރެދުމެއްގެ މައްޗަށް އެއްބައި ނުވާނެއެވެ. މިއެވެ. އަދިވެސް އިމާމު އަޙްމަދު ރިވާކުރަށްވާފައި ވެއެވެ. إِنَّ اللَّهَ وَعَدَنِي فِي أُمَّتِي …. لاَ يَجْمَعُهُمْ عَلَى ضَلاَلَةٍ މާނައީ: މާތް ﷲ ވަޢުދުވެ ވޮޑިގެންފައި ވަނީ ތިމަން ކަލޭގެފާނުންގެ އުއްމަތުގެ ޢިލްމުވެރިން މަގުފުރެދުމަކަށް އެއްބަސްވެ، ޖަމާނުކުރަށްވާނެ ކަމަށެވެ. މިއެވެ. މިބަސްފުޅުތަކާއި މިނޫން އެތަކެއް ބަސްފުޅެއް ކީރިތި ރަސޫލާގެ އިރްޝާދު ފުޅުން ފެންނާން އޮތް ހިނދު ދުނިޔޭގައި ވާހައި ޢިލްމުވެރިންނާ ޚިލާފަށް އެބައިމީހުންގެ ފަތުވާ މުގުރާލާފައި އެއީ ބާޠިލުގޮތްކަމުގައި ދެކި، ރާއްޖޭގެ ދެެތިން ހަރުކަށި ޢިލްމުވެރިންގެ ބަހަށް ހެއްލިގެން އެމީހުންދެކެ ބިރުން ރާއްޖޭގެ އިސްލާމިކް މިނިސްޓްރީއިން މިސްކިތްތަކުގައި ނަމާދު ޤާއިމު ކުރުމުގައި ގައިދުރު ކުރުމަކާ ނުލައި މީސްތަކުން ނުރައްކަލުގެ ތެރެއަށް ކުރިމަތި ކުރުވައި ކައިރިކައިރީގައި ނޫންގޮތަކަށް ނަމާދު ކުރުން ހުއްދަނުވާނެ ކަމަށް އަންގަވައި އެގޮތަށް ނަމާދު ކުރުމަށް ރައްޔިތުންނަށް އަމުރު ކުރަށްވައިގެން އުޅޭ އުޅުމަކީ ޙައިރާންވާން ޖެހޭ ޖަހާލަތެކެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންނަށް އިސްލާމް ދީނުގައިހުރި ލުއިފަސޭހަ ގޮތްތައް ވިސްނޭނަމަ ހާދަވާ ރަނގަޅޭ ހިތަށް އަރައެވެ. ވަރަށް ސާފު ސީދާ މިސާލެއް ދަންނަވާލާނަމެވެ. ގަދައަށް ވާރޭ ވެހިގަތީމާ ބަންގިދޭހިނދު ނަމާދަށް މިސްކިތަށް އަންނާށޭ ބުނުމުގެ ބަދަލުގައި، މިސްކިތަށް ނައައިސް ގޭގައި ނަމާދުކޮށްލާށޭ ބުނެ ބަންގިގޮވަންވެސް އަންގާފައިވަނީ ހަމައެކަނި އިސްލާމް ދީނުގައެވެ. އަދި އިތުރު މިސާލެއްގެ ގޮތުގައި ޚައުފު ނަމާދުގެ ވާހަކަ ދަންނަވާލާނަމެވެ. މިއީ ހަނގުރާމައާއި އެނޫންވެސް ބިރުވެރި ޙާލަތްތަކުގައި ކުރާ ނަމާދެވެ. އެނަމާދު ކުރާނެގޮތް ބަޔާން ކުރަށްވަމުން އައްނިސާއު ސޫރަތުގެ 102 ވަނަ އާޔަތުގައި މާތް ﷲ ވަޙީ ކުރަށްވާފައިވާ ބަސްފުޅާމެދު ދިރާސާ ކޮށްލުމުން އިސްލާމް ދީނުގައި އޮތް ލުއިފަސޭހަގޮތް އަޅުގަނޑުމެންގެ ތެރެއިން ކޮންމެ މީހަކަށްވެސް އިޙްސާސްވެ ދާނެއެވެ. އިލާހީ އެބަސްފުޅުން އަންގަވަނީ ހަނގުރާމައާއި އެނޫންވެސް އެފަދަ ބިރުވެރި ޙާލަތުގައި ޢަސްކަރީންނާއި ލަޝްކަރީން ނުވަތަ ބިރުވެރި ޙާލަތުގައި ތިބި މީހުން ޖަމާޢަތުގައި ނަމާދު ކުރަން ބޭނުން ނަމަ ނަމާދު ކުރާނެ ގޮތުގެ ވާހަކައެވެ. ލަޝްކަރު ދެބަޔަކަށް ބަހާލާނީއެވެ. އެއްބަޔަކު އިމާމާއާއެކު ހަތިޔާރު އަޅައިގެން ނަމާދު ކުރަންފަށާނީއެވެ. އަނެއް ބައިމީހުން ތިިބޭނީ ހަށިފާރައަށެވެ. ދެން ފުރަތަމަ ރަކްޢަތް ނިމުމުން ނަމާދު ކުރަމުން ދިޔަ ބައިގަނޑު އިމާމާއާ އެއްކިބާވެގަނެ ހަތިޔާރާއެކު ހަށިފާރައަށް ދާނީއެވެ. އަދި ފާރަވެރިކަމުގައި ތިބި މީހުން އިމާމާއެކު ހަތިޔާރު އަޅައިގެން ނަމާދުގައި ބައިވެރިވާނީއެވެ. މިގޮތަށް އިމާމާ ނަމާދުކޮށް ނިމުމުން އެންމެންގެ ނަމާދު ނިމުނީއެވެ. ވިސްނާލަމާ ހިނގާށެވެ. އެއްބަޔަކު ނަމާދުގައި ތިބީ ހަށިފާރައަށެވެ. އަނެއް ބަޔަކު ބައިވެރިވި އިރުގައިވެސް ނަމާދު ކުރަމުން ދިޔައީ ހަނގުރާމައިގެ ހަތިޔާރު އަޅައިގެން ދުރުދުރުގައި ތިބެގެންނެވެ. އަދިވެސް ދަންނަވާލާނަމެވެ. ކީރިތި ރަސޫލާގެ ޙަދީޘުފުޅުތަކަށް ބަލާއިރު ޤުރުއާނުގައި ބަޔާންވެގެންވާ ގޮތުގެ އިތުރުން މިނަމާދު ކުރާނެ ގޮތުގެ ސޯޅަ ވައްތަރެއް ޙަދީޘުގައި އައިސްފައިވާ ކަމުގައި އިމާމު ނަވަވީ ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. ޚުދު އިމާމު މުސްލިމު އޭގެ ތެރޭން ހަގޮތެއް ގެންނަވާފައި ވެއެވެ.
އޮޅިވަޑައިގެން އުޅުއްވާ އަޚުންގެ ކިބައިން އަޅުގަނޑު ސުވާލު ކޮށްލަން ބޭނުންވަނީ މިނަމާދުގައި ރަސޫލާގެ އަޞްޙާބުބޭކަލުން ހަތިޔާރު އަޅައިގެން ނަމާދު ކުރެއްވިއިރު ތިއްބަވާނީ ކިހާ ކައިރިކައިރިއެއް ގައިތޯއެވެ؟ އަދި ހަށިފާރައަށް ތިއްބެވި ބޭކަލުން ތިއްބެވީ ކިހާ ބޮޑަށް ގައިދުރު ކުރަށްވައިގެންތޯއެވެ؟ މިނަމާދުގައި ހަަމައެކަނި ދުރުގައި ތިބީއެއްނޫނެވެ. ހިނގައިބިނގައި ވެސް އެބަހަދައެވެ. ހަމައެތިބީ ނަމާދުގައެވެ. އެހެންކަމަށް ވާނަމަ ކޮވިޑް ޖެހިދާނެ ކަމުގެ ބިރުން އެފަދަ މީހަކު ތިމާމެންގެ ތެރޭގައި ހުރެދާނެތީ ގައިދުރުކޮށްލައިގެން ނަމާދަށް ތިބުމަކީ މުސްލިމުން ކަންބޮޑުވާންވީ ކަމެއްނޫނެވެ. ސުއްނަތް ގޮތަކީ ވަގުތާއި ޙާލަތާއި ތަނާއި ގުޅޭގޮތުން އޭރަކަށް ނަމާދު ކުރެވޭން އޮތް އެންމެ ފަސޭހަގޮތަކަށް ނަމާދު ކުރުމެވެ.
އެހެން މިސާލެއްވެސް ދަންނަވާލާނަމެވެ. ޠާޢޫނު ބަލި (އެބަހީ ކޮވިޑްފަދަ ފެތުރޭ ނުރައްކާތެރި ބަލި) އޮތް ތަނަކަށް ނުދިއުމަށާއި އެފަދަ ބައްޔެއް އޮތް ތަނަކުން ނިކުމެގެން އެހެން ރަށަކަށް ނުދިއުމަށް ކީރިތި ރަސޫލާ އަމުރު ކުރަށްވާފައި ވެއެވެ. މިއީ ހަމަ ބޭކާރަށް ކުރަށްވާފައިއޮތް އަމުރުފުޅެއްތޯއެވެ؟ ޝައްކެއްނެތި އެ ބަސްފުޅުގެ މަޤްޞަދަކީ ތިމާއަމިއްލައަށް އެއްވެސް ޙާލެއްގައި މުޖްތަމަޢުގެ ތެރެއަށް ވަދެ ބައިބޯކޮށް ބަލިފެތުރިގެން ދާނޭ އެއްވެސް ޢަމަލެއް ނުހިންގުމަށާއި އެބަލިން ތިމާގެ ނަފްސު ރައްކައުތެރި ކުރުމުގެ ގޮތުން އެފަދަ ބައިބޯ ތަނަކަށް ނުވަތަ ބަލިއޮތް ކަމަށް ލަފާވާ ތަންތަނަށް ތިމާ ވަދެ ނުހެދުމެވެ. އެބަހީ ބަލި ކޮންޓްރޯން ކުރެވޭންއޮތް ގޮތްގޮތް އިޚްތިޔާރު ކުރުމެވެ.
އަދިވެސް އިތުރު އެހެން މިސާލެއް ދަންނަވާލާނަމެވެ. ރާބުއިމާއި އޫރުމަސް ކެއުމާއި ޙަލާލުގޮތުގައި ކަތިލެވިފައި ނުވާ ތަކެތި ކެއުމާއި މިކަންކަން ވަނީ ވަރަށް ސާފު ބަހުން ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި މަނާކޮށް އެކަން ޙަރާމް ކަމެއްކަން އަންގާފައެވެ. އެހެނަސް ދިރިއުޅުމުގައި ދިމާވެދާނެ ނުކުޅެދުމެއް އިންސާނާއާ ކުރިމަތިވެދާނެކަން މާތް ﷲ އަށް ބޮޑަށް އެނގިވޮޑިގަންނަވާތީ މިފަދަ ބޮޑެެތި ޙަރާމްކަންތައް ވެސް އެއިލާހު ވަނީ ވަކިި ޙާލަތްތަކެއްގައި އިސްތިސްނާ ކުރަށްވައި އެކަން ޙަލާލު ކުރަށްވާފައެވެ. ބަޤަރާ ސޫރަތުގެ 173 ވަނަ އާޔަތް ބަލާލަމާ ހިނގާށެވެ. އޭގައި އަންގަވަނީ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلاَ عَادٍ فَلاَ إِثْمَ عَلَيْهِ މިފަދައިންނެވެ. މާނައީ: އެހެނަސް ދަންނާށެވެ! މަޖްބޫރު ޙާލަތުގައި ނުކިޔަމަންތެރިކަމެއް ނެތި އަދި ބޭނުންވާ ވަަރަށް ވުރެން އިތުރަށްވެސް ބޭނުން ކުރުމެއްނެތި އެތަކެތިން (މަޖްބޫރުކަން ފިލައިދާ މިންވަރަށް) ބޭނުން ކުރުމަކީ އެމީހާ ފާފަވެރިވަނެ ކަމެއް ނޫނެވެ. މިއެވެ.
ދަންނަވަންތޯއެވެ؟ މިފަދަ މިސާލުތައް އިސްލާމް ދީނުގައި ވަރަށްވެސް ގިނައެވެ. މިކަންކަމާމެދު ވިސްނާލުން ކިހިނެއްތޯއެވެ؟ ބުއްދީގެ ބޭނުންހިފާނެ ނަމަ މިބުނެވުނު ވަރުވެސް ގިނައެވެ. ނިންމާލަމުން އިމާމު ބުޚާރީއާއި މުސްލިމާއި އެނޫން ބޭކަލުން ރިވާކުރެއްވި ރިވާޔަތެއް ގެނެސްދޭނަމެވެ. عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا أَنَّهَا قَالَتْ مَا خُيِّرَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بَيْنَ أَمْرَيْنِ إِلاَّ أَخَذَ أَيْسَرَهُمَا مَا لَمْ يَكُنْ إِثْمًا މާނައީ: މާތް ﷲ ރުއްސުންލެއްވި ސިއްތިނާ ޢާއިޝާ ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. رَسُولُ اللَّهِ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް އަށް މައްސަލައަކާމެދު ދެގޮތް ކުރިމަތިފުޅުވެފައި އެއިން އެއްގޮތަކަށް ޢަމަލު ކުރަށްވަން ޖެހިވަޑައިގަންނަވާހިނދު، އެކަން ކުރުން ފާފައަކަށް ނުވާނަމަ އިތުރު އެކަލޭގެފާނު އަބަދުމެ ޚިޔާރު ކުރަށްވަނީ އެދެގޮތުގެ ތެރެއިން ފަސޭހަގޮތެވެ. މިހެނީ އިމާމު ބުޚާރީ ރިވާކުރަށްވާފައިވާ ފަދައިން ޢާއިޝަތުގެފާނު ވިދާޅުވަނީ، مَخَافَةَ أَنْ يُثْقِلَ عَلَى أُمَّتِهِ، وَكَانَ يُحِبُّ مَا يُخَفِّفُ عَنْهُمْ މާނައީ: އިތުރު އެކަލޭގެފާނު ކަމެއް ކުރަށްވަން ބޭނުންފުޅުވާ ހާލުގައިމެ، އެކަމެއް ނުކުރަށްވައި ދޫކޮށްލައްވަނީ، އެކަލޭގެފާނުންގެ އުއްމަތަށް އެކަން ބުރަވެދާނެކަމަށް ހީފުޅުވެ، އެކަމަށް ބިރުފުޅުގެން ވަޑައިގަތުމާއެކު އަބަދުމެ އުއްމަތުގެ މީސްތަކުންނަށް ލުއިގޮތް ދެއްކެވުމަށް ލޮބުވެ ވަޑައިގަންނަވާތީއެވެ. އަޅުގަނޑުމެން ދަންނަ އިސްލާމް ދީނަކީ މިއީއެވެ. ދީންދެކެ ލޯބިވުމަކީ ލުއިފަސޭހަ ގޮތުގައި ހިފައިގެންހުރެ މާތް ﷲގެ އަމަރުފުޅުތަކަށް ބޯލަނބައި ނަހީކުރެއްވި މަދުކަންކަމުން އެއްކިބާވެ ހުރުމެވެ. މާތް ﷲ އަޅަމެންނަށް ހެޔޮގޮތް ދައްކަވާށިއެވެ. އާމީން
