الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَالصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ عَلَى الْمَبْعُوثِ رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ،، وَبَعْدُ!
- އިމާމު އިބްނި ރުޝްދާއި ނަވަވީއާއި އިބްނި ޤުދާމާ ވިދާޅުވަނީ: ގިނަ ދަންނަބޭކަލުންގެ ރައުޔަކީ މޫނު ބުރުގާ ވާޖިބު ނޫން ކަމަށެވެ.
- ނަވަވީ ވިދާޅުވަނީ ޢިލްމުވެރިންގެ އަރިހުގައި އިޙްރާމްގައި ހުންނަ މީހާއަށް މޫނު ނިވާކުރުމީ ޙަރާމް ކަމެކެވެ.
- އެންމެހައި ޢިލްމުވެރިން ދެކެވަޑައިގަންނަވާ ގޮތުގައި ނަމާދުގައި މޫނުނިވާކުރުން ހުއްދަވެގެން ނުވެއެވެ.
- ޙައްޖަތުލް ވަދާޢުގައި ކީރިތިރަސޫލާގެއަރިހު ޙައްޖަށްދިޔަ އެންމެހައި އަންހެނުންތިބީ މޫނުބުރުގާނާޅައެވެ. އެހެންކަމުން ކީރިތި ރަސޫލާގެ އަރިހަށް ފަތުވާއަހަން އައި އަންހެނަކު ރީތިވެގެން ފަޟުލު އިބްނި ޢައްބާސް ބަލައިއުޅުނު ކަމަށާއި ކީރިތި ރަސޫލާ ފަޟުލުގެ ބޯ އަނބުރާލެއްވި ކަމަށް އިބްނި ޢައްބާސްގެ ކިބައިން ޙަދީޘުގައި އައިސްފައިވެއެވެ.
- ޢީދުދުވަހު އަންހެނުންގެ ތެރެއިން ތެދުވެ، ކީރިތި ރަސޫލާއާ ސުވާލު ކުރި އަންހެނާގެ ކޯތާފަތް އަވީން އަނދާފައި ހުރިކަމަށް ޖާބިރުގެފާނު ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ.
ދީނުގެ އެންމެހައި ޢިލްމުވެރިންގެ ރައުޔު
މޫނު ބުރުގާގެ މައްސަލައިގައި އަޅުގަނޑާ ޖަދަލު ކުރަށްވާ ބޭފުޅުންނަށް އަޅުގަނޑު ދަންނަވާލަން ބޭނުންވަނީ، ސަލާމަތުން ހުރި ބުއްދިއަކުން ވިސްނާލާހިނދު، މޫނާއި އަތްތިލައަކީ އަންހެނާގެ ޢަައުރައެއް ކަމުގައި ވަނީނަމަ ދީނުގެ އެންމެ މުހިންމު ދެއަޅުކަމުގައި މޫނާއި އަތްތިލަ ނުފޮރުވަން ދީނުގައި ނޭންގެވީހެވެ. އަދި އިޙްރާމުގައި ހުންނަ މީހާއަށް މޫނުބުރުގާ އެޅުމާއި އަތަށް އަންގީ ލެއްވުން ޙަރާމް ނުކުރެއްވީހެވެ. މިއީ ޝާޛު (ނާދިރު) މީހަކު މެނުވީ ދީނުގެ އެންމެހައި ޢިލްމުވެރިންގެ ރައުޔާއި އެބޭކަލުންގެ މަޛްހަބެވެ.
މޫނުބުރުގާ އެޅުމާމެދު ދީނުގެ ގިނަ ދަންނަބޭކަލުންގެ ރައުޔު
މޫނު ނިވައިކުރުމާމެދު ދީނުގެ ގިނަ ދަންނަބޭކަލުންގެ ރައުޔަކީ ކޮބަައިތޯ ބަލައިލަމާތޯއެވެ؟ ތިޔަ ބޭފުޅުން ކިތަންމެ ދޮގު ބުހުތާނެއް ހެއްދެވި ކަމުގައި ވިއަސް ޙަޤީޤަތަކީ ސަލަފުއް ޞާލިޙުންގެ ގިނަ ދަންނަބޭކަލުން ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި މޫނާއި ދެއަތްތިލަ ނިވާކުރުމީ ވާޖިބެއްނޫނެވެ.
އިބްނި ރުޝްދު
(ހ) މިވާހަކަ މިގޮތަށް އިމާމު އިބްނި ރުޝްދު ބިދާޔާގެ 1/123 ގައްޔާ ނަވަވީ އަލްމަޖްމޫޢުގެ 3/167 ގައްޔާއި އިބްނި ޤުދާމާ މުޣްނީގެ 1/431 ގައި ވަރަށް ތަފްޞީލުކޮށް ބަޔާން ކުރަށްވާފައި ވެއެވެ. މިއީ މާލިކީ މަޛްހަބާއި ޝާފިޢީ މަޛްހަބާއި ޙަންބަލީ މަޛްހަބުގެ އެންމެ ބޮޑު ތިން މަރްޖަޢެވެ. އިބްނި ރުޝްދު ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. فَأَكْثَرُ الْعُلَمَاءِ عَلَى أَنَّ بَدَنَهَا كُلَّهُ عَوْرَةٌ مَا خَلَا الْوَجْهَ وَالْكَفَّيْنِ، وَذَهَبَ أَبُو حَنِيفَةَ إِلَى أَنَّ قَدَمَهَا لَيْسَتْ بِعَوْرَةٍ وَذَهَبَ أَبُو بَكْرِ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ وَأَحْمَدُ إِلَى أَنَّ الْمَرْأَةَ كُلَّهَا عَوْرَةٌ. މާނައީ: ދީނުގެ ގިނަ ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި އަންހެނާގެ މޫނާއި ދެއަތްތިލަ ފިޔަވައި މުޅިހަށިގަނޑަކީ ޢައުރައެވެ. އަބޫ ޙަނީފާގެ މަޛްހަބަކީ އޭނާގެ ދެފައިތިލަވެސް ޢައުރައިގެ ތެރޭ ނުހިމެނޭ ކަމަށެވެ. އިމާމު އަބޫ ބަކުރާއި އަޙްމަދުގެ މަޛްހަބަކީ އަންހެނާގެ މުޅި ހަށިގަނޑު ޢައުރަ ކަމަށެވެ. އަދިވެސް އިބްނި ރުޝްދު ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. ނޫރު ސޫރަތުގައި ބާވައިލެއްވުނު ފަރުދާގެ އާޔަތުގައި (31 ވަނަ އާޔަތް) ﷲ ވަނީ ﴿إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا﴾ މިބަސްފުޅުން މޫނާއި ދެއަތްތިލަ އިސްތިސްނާ ކުރަށްވާފައެވެ.
އިބްނި ރުޝްދު
(ށ) އަދިވެސް އިބްނި ރުޝްދު ވިދާޅުވަނީ، މިއީ މާތް ﷲ ރުއްސުންލެއްވި ޢަބްދު ﷲ އިބްނި ޢައްބާސާއި އިބްނި ޢުމަރާއި ސިއްތިނާ ޢާއިޝާގެ މަޛްހަބެވެ. އިމާމުވެރި ބޭކަލުންގެ ތެރެއިން ޢަޠާއާއި ޙަސަނުލް ބަޞްރީއާއި އިބްނި ޖުބައިރާއި އަބޫ ޙަނީފާއާއި މާލިކާއި ޝާފިޢީގެ މަޛްހަބެވެ. އަދި އަޙްމަދުގެ އެއްބަސްފުޅެވެ.
ނަވަވީ
(ނ) އިމާމު ނަވަވީ އަލްމަޖްމޫޢުގެ 3/169 ގައި ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. فِي مَذَاهِبِ الْعُلَمَاءِ فِي عَوْرَةِ الْحُرَّةِ جَمِيعُ بَدَنِهَا إلَّا الْوَجْهَ وَالْكَفَّيْنِ وَبِهَذَا كُلِّهِ قَالَ مَالِكٌ وَالْأَوْزَاعِيُّ وَأَبُو ثَوْرٍوَطَائِفَةٌ وَهِيَ رِوَايَةٌ عَنْ أَحْمَدَ މާނައީ: ޢައުރައާ މެދު ޢިލްމުވެރިންގެ މަޛްހަބު ތަކަށް ބަލާއިރު ތިމަންމެންގެ މަޛްހަބަކީ މިނިވަން އަންހެނާގެ ޢައުރައަކީ މޫނާއި ދެއަތްތިލަ ފިޔަވައި މުޅި ހަށިގަނޑެވެ. އަދި މިއީ މާލިކާއި އައުޒާޢީއާއި އަބޫ ޡައުރާއި އެނޫންވެސް ޖަމާޢަތެއްގެ މަޛްހަބެވެ. އިމާމު އަޙްމަދުގެ ވެސް އެއްބަސްފުޅަކީ މިއީއެވެ.
ނަވަވީ
(ރ) އަދިވެސް ނަވަވީ އެފޮތުގެ 3/167 ގައި ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. މިނިވަން އަންހެނާގެ ޢައުރައަކީ މޫނާއި ދެއަތްތލަ ފިޔަވައި މުޅި ހަށިގަނޑެވެ. އެއީ ﷲގެ ވަޙީ ބަސްފުޅު وَلاَ يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلاَّ مَا ظَهَرَ مِنْهَا އިން މުރާދު ނަންގަވައިގެންނެވެ. މިއީ އިބްނި ޢައްބާސް އެއާޔަތުގެ މާނަ ކުރަށްވާފައިވާ ގޮތެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވަނީ އެބަސްފުޅުގެ މުރާދަކީ މޫނާއި އަތްތިލަ ކަމަށެވެ. އެހެންކަމުން އިޙްރާމް ބަނދެގެން ހުންނަ އަންހެނާއަށް މޫނާއި އަތްތިލަ ނިވާކުރުން ޙަރާމްވެގެން ވެއެވެ. رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ އަރިހުން ޙަދީޘު ރިވާވެގެން ވެއެވެ. نَهَى الْمَرْأَةَ الْحَرَامَ عَنْ لُبْسِ الْقُفَّازَيْنِ وَالنِّقَابِ (މާނައީ: އިތުރު އެކަލޭގެފާނު ވަނީ އިޙްރާމްބަނދެގެން ހުރި އަންހެނާއަށް އަންގީ ލުމާއި މޫނުބުރުގާ އެޅުން މަނާކުރަށްވާފައެވެ.)
ނަވަވީ
(ބ) އެއަށްފަހު ނަވަވީ ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. وَلَوْ كَانَ الْوَجْهُ وَالْكَفُّ عَوْرَةً لَمَا حَرَّمَ سَتْرَهُمَا وَلِأَنَّ الْحَاجَةَ تَدْعُو إلَى إبْرَازِ الْوَجْهِ لِلْبَيْعِ وَالشِّرَاءِ وَإِلَى إِبْرَازِ الكَلَفِ لِلْأَخْذِ وَالْعَطَاءِ فَلَمْ يَجْعَلْ ذَلِكَ عَوْرَةً އަންހެނާގެ މޫނާއި އަތްތިލައަކީ ޢައުރަކަމުގައި ވީނަމަ އެދެގުނަން ފޮރުވުން ދީނުގައި ޙަރާމް ނުކުރީހެވެ. އަދި އަންހެނާއަށް ގަނެވިއްކައި އުޅުމަށާއި އެހެނިހެން މުޢާމަލާތުކުރުމުގައި އެގުނަންތައް ފާޅުކުރުމަށް ބޭނުންވާތީ އެތަންތަން ޢައުރަކަމުގައި ޝަރީޢަތުގައި ނުލެއްވީއެވެ.
ޢުމްރާއާއި ޙައްޖުގައި މޫނު ނިވާކުރުން ހުއްދަނުވާނެ
(ހ) ޝައްކެއްނެތެވެ. އިޙްރާމުގައި ހުންނަ އަންހެނާއަށް މޫނުބުރުގާ އެޅުމާއި އަތަށް އަންގީ ލެއްވުމަކީ ޙަރާމް ކަމެކެވެ. އިމާމު ބުޚާރީއާއި ތިރްމިޛީ ރިވާކުރަށްވާފައި ވެއެވެ. وَلَا تَنْتَقِبْ الْمَرْأَةُ الْمُحْرِمَةُ وَلَا تَلْبَسْ الْقُفَّازَيْنِ ވެއެވެ. (މުހުރިމް އަންހެނާ މޫނުބުރުގާ ނާޅާހުށިކަމެވެ. އަދި އަންގީ ނުލައްވާށެވެ.) އަދި އަބޫ ދާއޫދާއި ޙާކިމުގެ ރިވާޔަތެއްގައި އައިސްފައި ވެއެވެ. أَنَّ النَّبِيَّ عَلَيْهِ السَّلَامُ نَهَى النِّسَاءَ فِي إحْرَامِهِنَّ عَنْ الْقُفَّازَيْنِ وَالنِّقَابِ (ލޮބުވެތި ނަބިއްޔާވަނީ އިޙްރާމުގައި ހުންނަ އަންހެނާއަށް އަންގީލެއްވުމާއި މޫނު ބުރުގާ އެޅުން މަނާކުރަށްވާފައެވެ.)
މުލްތަޤާ އަހުލުލް ޙަދީޘް
(ށ) މުލްތަޤާ އަހުލުންޙަދީޘުގައި އައިސްފައި ވެއެވެ. އެހެންކަމުން ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވަނީ فَلاَ يَجُوزُ لَهَا التَّنَقُّبُ وَلَا لَبْسُ الْقَفَّازَيْنِ ،،، وَهَذَا مَشْهُورٌ مَعْلُومٌ (އިޙްރާމުގައި ހުންނަ އަންހެނާއަށް މޫނުބުރުގާ އެޅުމާއި އަންގީލެއްވުން ހުއްދަ ނުވާނެއެވެ. އަދި މިއީ އެންމެން ދަންނަ މަޝްހޫރު މައްސަލައެކެވެ.)
ނަވަވީ
(ނ) މިމައްސަލާގައި ނަވަވީ އަލްމަޖްމޫޢުގެ 7/265 ގައި ސާފު ސީދާ ބަސްފުޅުން ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. أَمَّا الْمَرْأَةُ فَالْوَجْهُ فِي حَقِّهَا كَرَأْسِ الرَّجُلِ فَيَحْرُمُ سَتْرُهُ بِكُلِّ سَاتِرٍ (މާނައީ: އިޙްރާމުގައި ހުންނަ އަންހެނާ މޫނު ނިވައިކުރުމުގެ ޙުކުމަކީ ފިރިހެނާ ބޯނިވައި ކުރުމުގެ ޙުކުމެވެ. އެހެންކަމުން ކޮންމެ މީހަކަށްމެ އެގުނަން ނިވާކުރުމީ ޙަރާމް ވެގެންވާ ކަމެކެވެ.)
އަންހެނާ ޢާއްމުތަންތާ މޫނު ނިވާކުރުން މަޝްރޫޢަކަމާމެދު އިންކާރު ކުރަށްވާ ބޭފުޅުންގެ ރައުޔަކީ ބަލިކަށި ރައުޔެއް ކަމުގައި އަޅުގަނޑު ދެކެމެވެ.
(ހ) މިހާރަކަށް އައިސް މިޒަމާނުގެ ވަރަށް ގިނަ ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި ނިޤާބު އެޅުމަކީ ޢުރުފީ އާދައެކެވެ. އެހެނަސް ޙަރާމްކަމެއް ނޫނެވެ. ހަމައެހެންމެ މިޒަމާނުގެ ބައެއް ޢިލްމުވެރިން ނިޤާބު އެޅުމާ އެއްކޮށް އިންކާރު ކުރެއެވެ. އެބައިމީހުން ބުނަނީ އެއީ ޢަރަބި ޖަޒީރާގެ ޡަޤާފަތެއް ކަމަށެވެ. މިޞުރުގެ ކުރީގެ މުފްތީ، އަދި އަޒްހަރު ޔުނިވަރސިޓީގެ ކުރީގެ ޝައިޚުލް އަޒްހަރު ސައްޔިދު ޠަންޠާވީ ވިދާޅުވަނީ ނިޤާބު އެޅުމީ އާދަކާދައިގެ ތެރެއިން ހިމެނޭ ހުއްދަކަމެއް ކަމަށާއި އިސްލާމް ދީނާ އެއްވެސްގޮތަކަށް ގާތުންވެސް އަދި ދުރުންވެސް ގުޅުމެއް އޮތް ކަމެއް ނޫން ކަމަށެވެ. ރާއްޖޭގެ ބައެއް ޢިލްމުވެރިން ވެސް ޠަންޠާވީގެ މިރައުޔަށް ތާއީދު ކުރަށްވައެވެ. (މީގެ ޖަވާބު ފަހަތުގައި އެބައާދެއެވެ.)
ހުރިހާ ޙާލަތެއްގައި މޫނު ނިވާކުރުން ވާޖިބުވާނެ ކަމަށް އޮތް ބަސްފުޅު
އަނެއްކޮޅުން މިއަދުގެ ސަލަފީ ޝައިޚުން ވިދާޅުވަނީ އަންހެނާގެ މުޅި ހަށިގަނޑަކީ ޢައުރަ ކަމަށެވެ. މިއީ ކުރިން ދެންނެވުނު ފަދައިން އިމާމު އަބޫ ބަކުރާއި އިމާމު އަޙްމަދުގެ މަޛްހަބެވެ. މިބަސްފުޅަށް ތާއީދު ކުރާ ބައެއް ސަލަފީން ނަމާދުގައި ވެސް އަދި އިޙްރާމު ޙާލަތުގައިވެސް މޫނު ނިވާކުރުން ވާޖިބުކަމަށް ދެކެއެވެ. މިރައުޔަށް ތާއީދު ކުރާ ބައެއްމީހުން މިރައުޔަކީ ގިނަ ދަންނަބޭކަލުންގެ ރައުޔު ކަމުގައި ބުނެ ދޮގު ދަޢުވާ ކުރަމުން ދެއެވެ. އަދި މިބައިމީހުން ބުނާގޮތުގައި އިޙްރާމުގައި ހުންނަ މީހާއަށް މޫނު ނިވައި ނުކުރުމަށް އޮންނަ ރައުޔަކީވެސް އިތުބާރު ނުހިފޭ މަދު ޢިލްމުވެރިންތަކެއްގެ ރައުޔު ކަމަށެވެ.
ބުރުގާއަކީ ޢަރަބި ޡަޤާފަތެއް ނޫނެވެ.
ފަހުގައި ބަޔާންވެދިޔަ ދެރައުޔަކީ ޙަޤީޤަތުގައި އިންތިހާއަށް ބަލިކަށި ދެރައުޔެވެ.
(ހ) މޫނުބުރުގާއަކީ ޢަރަބި ޡަޤާފަތެކޭ ބުނާއިރު މޫނުބުރުގާއަކީ އެޒަމާނުގައި ޢަރަބިން ދަންނަ އެއްޗެއްވެސް ނޫނެވެ. މޫނުބުރުގާ ޢަރަަބިކަރައަށް ތަޢާރުފުވީ ބުރުގާގެ އާޔަތްތައް ބާވައިލެއްވުމަށް ފަހުގައެވެ.
(ށ) ދެން މިއަދުގެ ސަލަފީންގެރައުޔަށް ބަލާއިރު ހުރިހާ ޙާލަތެއްގައި މޫނުބުރުގާ އެޅުން ވާޖިބު ކަމަށް ބުނާބުނުމަށް ހަމައެކަނި މަތީގައި ބަޔާންވެދިޔަ ޙަދީޘުތަކާއި ސަލަފުއް ޞާލިޙުންގެ ބަސްފުޅުތައް، އެބައިމީހުންގެ ރައްދަކަށް ފުދެއެވެ. ނަމާދުގައި މޫނު ނިވާ ނުކުރުމަށް އަންނަ ބަސްފުޅުތަކާއި އިޙްރާމުގެ ޙާލަތުގައި މޫނުބުރުގާ ނޭޅުމަށް އަންނަ ނަހީގެ ޙަދީޘްތަކެވެ. އެއީ މުޅިން ނަހީގެ ބަސްފުޅުތަކެވެ. رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ކަމެއް ނަހީކުރަށްވައި މަނާކުރެއްވުމުން އެބަސްފުޅާ އިދިކޮޅަށް ޞަޙާބީއެއްގެ ޢަމަލެއް އޮތަސް އެއަކަށް ބަލާކަށް ނުޖެހޭނެއެވެ.
(ނ) ދެން އޮތީ ޠަވާފުގެ ޙާލަތުގައި އަންހެންވެރިންގެ ކުރިއަށް ފިރިހެނުން އެރުމުން އެކަނބަލުން މޫނު ނިވާކުރާކަމަށް އަންނަ ސިއްތިނާ ޢާއިޝާގެ ރިވާޔަތާއި އަސްމާގެ ރިވާޔަތެވެ. މިއަށް ބަލާއިރު އެއީ އެކަނބަލުން ބޮޑަށް ރައްކައުތެރިވެ ވަޑައިގަތުމަށް ކުރަށްވާ ކަމެކެވެ. އަދި އެއީ މޫނު ނިވާކުރެއްވުމެއް ވެސް ނޫނެވެ. އެކަނބަލުންގެ އަތްޕުޅު މަތީ ފޮތިގަނޑެއް ބާއްވަވައިގެން މޫނާދިމާއަށް ދިއްކޮށްލައި ފިރިހެންވެރިންނަށް މޫނު ފޮރުއްވަވަނީއެވެ. އަނެއްކޮޅުން އިމާމު ޝާފިޢީއާއި އެނޫން ބައެއް ބޭކަލުން ޢާއިޝާއާއި އަސްމާގެ މިރިވާޔަތް ޟަޢީފު ކުރަށްވައެވެ. ޚުދު ޢާއިޝާގެ ރައުޔަކީ މޫނުބުރުގާއެޅުމަކީ ވާޖިބެއް ނޫން ކަމެވެ. މިހެނީ ސާފު އެތަކެއް ޙަދީޘުތަކާ މިރިވާޔަތް ފުށުއަރާތީއެވެ. އަދި ލޮބުވެތި ރަސޫލާ ކަމެއް ނަހީކުރެއްވުމުން އެބޭކަލުންނަށް އެކަން އެނގިވަޑައިގަންނާ ނަމަ އެބޭކަލުން އެއާ އިދިކޮޅު ނުހައްދަވާނެތީއެވެ.