ލަވައާއި މިއުޒިކަކީ ގޯސް އެއްޗެއްބާ! (1)

الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَالصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ عَلَى الْمَبْعُوثِ رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ، وَبَعْدُ!

ރާގަކީ ޠަބީޢީ ސިފައެއް

ލަވައާއި ރާގާއި ރީތި އަޑުތަކަށް ސަމާލުކަންދީ ޝައުޤުވެރިިވުމަކީ އިންސާނީ ޠަބީޢަތުގައި މަތިވެރި މާތް ﷲ ލައްވާފައި ޠަބީޢީ ސިފައެކެވެ. ގަސްބޯ ޖަންގައްޔަކަށް ވަދެ ހިނގާފައިދާ މީހާއަށް ގަސްގަހާގެހީގެ ފަތްތަކާއި ގޮފިތަކުގައި ވައިއެޅި އުފައްދަމުންދާ މިއުޒިކީ ރާގުތަކަކީ އިންސާނާ މަދްހޯޝް ކޮށްލައި އަންތަރީސް ކޮށްލާފަދަ ކަމެކެވެ. މާމެލާމެލީގެ ބަގީޗާއަކަށް ވަންނަހިނދު އެބަގީޗާގެ މާތަކަށް ބޮސްދީ އޭގެ ފޮނިމީރު ނަގަމުންދާ ލަވަޖަހަމުންދާ ބުލްބުލްތަކާއި ކޮކާތަކާއި ގުރާތަކާއި ފެންފޯއްދޫނިތައް މާމެލާމެއްޔާއި އެކަތި އަނެކެއްޗާއެކު ސަކަރާތް ޖަހަމުން، އުދުހެމުންދާ ދިއުމުގައި އެތަކެތި ލައްވަމުންދާ ތަފާތު ރާގުތައް އަޑުއިވޭ ހިނދު އެމަންޒަރު ބަލަހައްޓައިގެން ހުންނަ މީހާގެ ހޭބުއްދި ފިލައިގެންދާ ވަރުވާނެއެވެ. މަންމަ ދަރިފުޅު ނިންދަވާއިރު އެންމެ ފަސޭހަވަނީ ކޮންމެވެސް ކަހަލަ ލަވައެއް ނުވަތަ ރާގެއް އިއްވާލައިގެން ދަރިފުޅު ނިންދެވުމެވެ. އެންމެ ކުޑަމިނުން ނާނަނާ ކިޔާލައިގެން ނޫނީ ދަރިފުޅަށް ނިދި ނާންނާނެއެވެ. އިހުޒަމާނުގައި ދަތުރުފަތުރު ކުރުމުގައި ސަވާރުވާ އެތާއި ޖަމަލު ފަދަ ތަކެތި ހިތްހަމަ ޖައްސާލުމަށާއި އެސޮރުމެން ނިދިޔަ ނުދިނުމުގެގޮތުން އެސޮރުމެންގެ ކަރުގައި ކުދިކުދި ރަނގަބީލު އެލުވާލެވިފައި ހުރެއެވެ. ޖަމަލުމަތީ ދަތުރުކުރަމުންދާ މީހުންވެސް ނިދި ފިލުވާލަމުގެ ގޮތުން ދާނީ ލަވައާއި ޅެން ކިޔަމުން ފޫހިފިލުވަމުންނެވެ. މަސައްކަތްތެރިން މަސައްކަތް ކުރަމުންދާއިރު ޖޯޝާނަ އަންބާއެއް ނުކިޔާނަމަ ފޯރީގައި އެމަސައްކަތް ކުރިިއަކަށް ނުދާނެއެވެ. ހަނގުރާމަ މަތީ ރޭގަނޑު ވަރުބަލި ފިލުވާލަނީވެސް ޖޯޝާއި ހިއްވަރުލިބެނި ލަވައެއް އިއްވާލައިގެންނެވެ. އެެހެންކަމުން ލަވައާއި ރާގަކީ މަޚްލޫޤުންގެ ޠަބީޢަތުގައި ތަޤްދީރުން ލައްވާފައިވާ ސިފައެކެވެ.

އިންސާނާ އުފައްދަވާފައިވާ މައްދާތަކާއި މިޒާޖު

އިންސާނާ އުފެދުމުގައި ހަށިގަނޑު އުފައްދަވާފައިވާ ކަމަށް ބުނެވެނީ މައިގަނޑު ހަތަރު މާއްދާއަކުންނެވެ. މިހަތަރު މާއްދާއަކީ ފެނާއި ވަޔާއި މަށްޓާއި އަލިފާންކަމަށް ވީހިނދު މިހަތަރު މާއްދާގެ ތެރެއިން ކޮންމެ މާއްދާއެއްވެސް ޙަރަކާތް ކުރާއިރު ހިނގަމުންދަނީ ވެސް އަޑު ގޮއްވަމުން ރާގު އަޅުވަމުންނެވެ. މިއުޞޫލުގެ ދަށުން ކަމާބެހޭ މާހިރުން ވިދާޅުވަނީ އިންސާނާގެ ކިބައިގައި މިބުނެވުނު ހަތަރު މާއްދާގެ ދަށުން މީހާ އުފެއްދެވުމުގައި ހަތަރު ޢުންޞުރެއް އެކުލެވިފައިވާ ކަމަށެވެ. އެއީ ލެއާއި ނަފްސާއި (ހަރަކާތާއި) ހަށިގަނޑާއި ފުރާނައެވެ. މިގޮތުން ތަޖްރިބާކާރުން ވިދާޅުވަނީ އިންސާނާގެ އެއް ޢުންޞުރު ކަމުގައިވާ ހަށިގަނޑުގެ ޢުންޞުރަށް ބެލިކަމުގައި ވިއަސް އޭގައި ހަތަރު ޠަބީޢަތެއް އެކުލެވިފައިވާ ކަމަށެވެ. އެއީ ހޫނުކަމާއި ހިކިކަމާއި ތެތްކަމާއި ރީނދޫ (Biliary) ކަމެވެ. އަދި މިހަތަރު ޠަބީޢަތަކީ އޭނާގެ ހަތަރު މިޒާޖެެވެ. އެކިމީހުންގެ ކިބައިގައި ގަދަވެފައިވަނީ އެކިމިޒާޖެވެ. އެމީހެއްގެ ކިބައިގައި ގަދައަށް މަސައްކަތްކުރާ ޢުންޞުރަކީ އެމީހެއްގެ އަސްލު މިޒާޖެވެ. އެކިމީސްމީހުންގެ މިޒާޖު ތަފާތުވަނީ މިއުޞޫލުގެ ދަށުންނެވެ. އިހުގެ ތާރީޚަށް ބަަލާއިރު ޢަރަބިންގެ ޠަބީޢަތަކީ ޢާއްމުކޮށް އެބައިމީހުން ވާހަކަދައްކައި އުޅުމުގައިވެސް ޅެންބަހުރުވައިން ނޫނީ ވާހަކަ ނުދެއްކުމެވެ. އެއިން ކޮންމެ މީހަކީ ޅެންވެރިއެކެވެ. ޝާޢިރެކެވެ. މީގެތެރެއިން މޮޅެތި މީހުންގެ ޅެންތައް އެބައިމީހުން އެކިއެކި ބައްދަލުވުން ތަކުގައި ރާގުރާގަށް ހުށަހަޅަމުން ދެއެވެ. އިސްލާމް ދީން އައުމުގެ ކުރިންނާއި އިސްލާމް ދީން އައުމަށް ފަހުގައި ވެސް މެއެވެ.

ރީތި ރާގުރާގަށް ޤުރުއާން ކިޔެވުން

ނަމާދުގައްޔާއި ނަމާދުން ބޭރުގައި ޤުރުއާން ކިޔަވާއިރު ރީތިރާގުގައި ޤުރުއާން ކިޔެވުމަށް އިސްލާމް ދީން ބާރުއަޅާފައި ވެއެވެ. އެތަކެއް މުޙައްދިޘުން ރިވާކުވާފައިވާ ޙަދީޘެއްގައި ވެއެވެ. رَسُولُ اللَّهِ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ޙަދީޘު ކުރެއްވިއެވެ. {مَنْ لَمْ يَتَغَنَّ بِالْقُرْآنِ فَلَيْسَ مِنَّا} މާނައީ: ޤުރުއާން ރީތި ރާގުގައި ނުކިޔަވާ މީހާއަކީ ތިމަންމެންގެ ތެރޭންވާ މީހެއްނޫނެވެ. މިގޮތުން އަބޫމޫސަލް އަޝްޢަރީ ކިޔަވާ ވިދާޅުވާއިރު އަޑުފުޅު ރީތިކަމުން، އެކަލޭގެފާނުންގެ އަޑުފުޅުގެ ތައުރީފު ކުރަށްވަމުން ކީރިތި ރަސޫލާ ޙަދީޘު ކުރަށްވާފައިވެއެވެ. {لَقَدْ أُوتِيتَ مِزْمَارًا مِنْ مَزَامِيرِ آلِ دَاوُدَ} މާނައީ: އޭ އަބޫ މޫސާއެވެ! ކަލޭގެފާނަށް މާތް ﷲ ދެއްވާފައިވަނީ ދާއޫދުގެފާނުންގެ ބޭފުޅުންނަށް ދެއްވި ތާޅަފިލިތަކުގެ ތެރެއިން ތާޅަފިއްޔެކެވެ. (ބުޚާރީއާއި މުސްލިމު) މިގޮތުން ރީތި އަޑަކުން، ރީތި ރާގެއްގައި ޤުރުއާން ކިޔަވާއިރު އިލާހީ ކަލާމްފުޅުން އަންގަައިދޭ އެންގެވުމަށް ވިސްނައިގެން އަޑުއަހަމުންދާ މީހަކަށް އަސަރުނުކޮށް، އެމީހާގެ ލޮލުން ކަރުނަ ނައިސް، އޭނާގެ ގައިގެ ހަންތައް ފިނިނުވެ، ގައިން ހީބިހި ނުނަގާނަމަ އެމީހާއަކީ ފުރިހަމަ މުއުމިނަކަށް ނުވާނެއެވެ. އެހެންކަމުން ޤުރުއާން އަޑުއަހާމީހާގެ މިސާލު ޖައްސަވަމުން މާތް ﷲ ކީރިތި ޤުރުުއާނުގެ އައްޒުމްރު ސޫރަތުގައި ވަޙީ ކުރަށްވާފައި ވެއެވެ. {تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلِينُ جُلُودُهُمْ وَقُلُوبُهُمْ إِلَىٰ ذِكْرِ اللَّـهِ} (ކީރިތި ޤުރުއާން ތިލާވަތުކޮށް އަޑުއިވޭހިނދު، އެބަޔަކީ ތިމާމެން ހައްދަވައި ގެންގުޅުއްވާ އިލާހަށް ބިރުވެެތިވާ ބަޔަކު ކަމުގައިވާނަމަ އެއުރެންގެ ގައިން ހީބިހި ނަގާނެއެވެ. ހަމައެހެންމެ ﷲ ހަނދުމަކޮށް އެއުރެންގެ ގައިގެ ހަންތަކާއި ހިތްތައް ފިނިވެ މަޑުމޮޅިވާނެއެވެ.) މިގޮތަށް އަޑުއަހާމީހާއަށް ބޮޑަށް އަސަރުކުރާނީ އިލާހީ ކަލާމްފުޅު އަތުރާލެވިފައި ހުންނަ ގޮތުންނާއި ކިޔަވާމީހާގެ އަޑުރާގު ހުންނަ ގޮތަކުންނެވެ. ޅެންފަރިހިތަކާއި ލަވަތަކާއި ފަށުއި ބަސްތަކަކުން އަމުނާލެވިގެން ދެކެވޭ ވާހަކައަކީވެސް އެއެއްޗެހިން މީހާއަށް އަސަރުކޮށް އަންތަރީސްކޮށްލާ ތަކެއްޗެވެ. އެހެންކަމުން رَسُولُ اللَّهِ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ޙަދީޘު ކުރަށްވާފައިވަނީ މޮޅުވާހަކަ ދެއްކުންތެރިކަމަކީ އެއިން އަސަރުކޮށްފަނިވި ސިހުރެެއް ކަމަށެވެ.

ލަވައާއި މިއުޒިކުގައި އިސްލާމީ މިންގަނޑަކީ ކޮބައިކަން ދެނެގަންނަން ޖެހޭ

ޝައްކެއްނެތެވެ. ކޮންމެ ކަމެއްގައިވެސް ހުދޫދަކާއި މިންގަނޑެއް އޮންނަންވާނެެއެވެ. މިގޮތުން އަޅުގަނޑުމެންނަކީ މުސްލިމުން ކަމުގައިވާތީ ލަވަ ކިއުމާއި މިއުޒިކު ކުޅުމުގައި ނުވަތަ ލަވަ އަޑުއެހުމާއި މިއުޒިކު އަޑުއެހުމުގައި އިސްލާމީ މިންގަޑަކީ ކޮބައިތޯ ދެނެގަންނަން އެބަޖެހެއެވެ. އިސްލާމީ އުޞޫލުގައި ކަމަކާމެދު، އަދި އެއްޗަކާމެދު ދީނުގެ ނައްޞަކުން އެއެއްޗެއް މަނާ ނުކުރާހައި ހިނދަކު އެކަމަކާއި އެ އެއްޗެއް ބެލެވޭނީ ހުއްދަ ކަމެއްގެ ނުވަތަ ހުއްދަ އެއްޗެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އަދި ކަމެއް ނުވަތަ އެއްޗެއް މަނާވާނީވެސް އެކަން މަނާކުރެއްވި މިންވަރަކަށް އެކަންޏެވެ.

ލަވައާއި މިއުޒިކަކީ މޮޅު ހުނަރަކާއި މުއްސަނދި ޢިލްމެއް

ލަވަައާއި މިއުޒިކަކީ ޒަމާނުއްސުރެން ކުރިއަރާފައިވާ ފަންނަކާއި ހުނަރެކެވެ. އިންސާނީ މުއްސަނތި ޢިލްމެކެވެ. މުސްލިމު ޙަޟާރަތަށް ބަލާއިރު އިހުގެ މުސްލިމު ޢިލްމުވެރިންގެ ތެރޭގައި މިއުޒިކުގެ ބޮޑެތި އިމާމުން އުފެދި މިއަދާހަމައަށް ވެސް އެބޭކަލުންގެ ނަން މިއުޒިކީ ދުނިޔޭގައި އުފުލެމުންދާކަމީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ހަނދާނުން ފޮހެލެވޭ ވަރުގެ ކަމެއް ނޫނެވެ. އެކަން އިސްލާމީ ޙަޟާރަތާވެސް ގުޅިފައިވާތީއެވެ. ހިޖުރީ ސަނަތުން ފުރަތަމަ ޤަރުނުން ފެށިގެން މިފަންނުގެ އިމާމުން އުފެދި ފަންނުގައި ބޮޑެެތި ފޮތްތައް ލިޔެވިފައި އެބަހުއްޓެވެ. ސަޢީދު އިބްނި މަސްޖަޢުއާއި އަބޫ ޔަޢުޤޫބު އަލްކިންދީއާއި އަބޫ ނަޞްރު އަލްފާރާބީއާއި އަބޫ ޢަލީ އިބްނި ސީނާއަކީ އޭގެ ތެރެއިިން އަރާތިއްބެ ބޭކަލުންނެވެ. މިބޭކަލުންގެ ތެރެއިންވެސް އެންމެ އަރާހުންނެވި ބޭކަލަކީ އަލްފާރާބީއެވެ.

ތަޙްޤީޤީ ނަޒަރަކުން ބަލާލަންޖެހޭ

ކަންމިހެން އޮތްކަމުގައި ވިއަސް ލަވައާއި މިއުޒިކާއި ބެހޭގޮތުން ވާހަކަދައްކާއިރު އެންމެފުރަތަމަ ބަލާލަން ޖެހޭނީ ޤުރުއާނުންނާއި ޞައްޙަ ސަނަދުން ވާރިދުވެފައިވާ ޙަދީޘުތަކުން ފެންނާން އޮތްގޮތަކީ ކޮބައިތޯއެވެ. އެނައްޞުތަކާމެދު ވިސްނައި ތަޙްލީލުކޮށް ތަޙްޤީޤު ކުރެވިފައިވަނީ ކިހިނަކުން ކަމެވެ. ހަމައެއާއެކު އިހުގެ ސަލަފުއް ޞާލިހުން އެކަމަކާމެދު ދެކެވަޑައިގަންނަވަނީ ކޮންގޮތަކަށްތޯއާއި އެބޭކަލުން ފަތުވާ ދެއްވާފައިވަނީ ކިހިނަކުންކަން ބަލާލައިގެން ނޫނީ މިފަދަ އެެއްވެސް ކަމެއްގައި އިންޞާފުވެރި ނަތީޖާއެއް ނުނިކުންނާނެއެވެ. އަދި އަމުދުން ދީނީ ޙުކުމެއް ނުނެރެވޭނެއެވެ. ހަމައެކަނި ތިމާ ނިސްބަތްވާ ޢިލްމީ މަދްރަސާ ބުރަވަނީ ކޮންގޮތަކަށް ކަމާއި ތިމާގެ މުދައްރިސު ދެނީ ކޮން ފަތުވާއަކަށްތޯ ބަލައިގެން ތިމާގެ ޢިލްމީ ހޭލުންތެރިކަމަށް ކުރިއެރުމެއް ނުލިބޭނެއެެވެ.

ސަލަފުއް ޞާލިޙުންނާއި އިހުގެ ޢިލްމުވެރިންގެ ލިއުންތަކަށް ޚުލާޞާގޮތެއްގައި ކަޅިހިންގާލާއިރު ފެންނަނީ އެބޭކަލުންގެ ނަޒަރުގައި ހުރިހާ ލަވައަކީ މަނާ އެއްޗެއް ނޫންކަމެވެ. އަދި ހުރިހާ ލަވައެއް ހުއްދަވެގެން ވެސް ނުވާކަމެވެ. ހަމައެހެންމެ ހުރިހާ ވައްތަރެއްގެ މިއުޒިކީ އާލާތްތަކަކީ މަނާވެގެންވާ އެއްޗެއްސެއް ނޫންކަމާއި ހުރިހާ ވައްތަރެއްގެ މިއުޒިކީ އާލަތްތައް ހުއްދަވެގެންވާ ކަމަށް ވެސް އެބޭކަލުން ވިދާޅުވެފައި ނުވާކަމެވެ. އަދި ބައެއް ބޭކަލުން ބަހުސު ކުރަށްވައި ޙުކުމް ކުރަށްވާފައިވަނީ ލަވައަށާއި މިއުޒިކަކަށް ނޫންކަމާއި އެބޭކަލުން ބަހުސު ކުރަށްވައި ޙުކުމް ކުރަށްވާފައިވަނީ ލަވައާއި މިއުޒިކު ބޭނުންކުރެވޭ މާހައުލަކާއި އެމާހައުލެއްގައި ތިބި ބައެއްގެ ޠަބީޢަތެއްގެ މައްޗަށެވެ.

މި މައުޟޫޢަށް ދިރާސާ ކުރާން އަޅުގަނޑަށް ޖެހުނު ސަބަބު

ލަވައާއި މިއުޒިކާއި ބެހޭ ގޮތުން މިހާރަކަށް އައިސް މީސްމީޑިޔާއާއި މިސްކިތްތަކުގައި ދެވޭ ނަޞީޙަތްތަކުގައި އަސާސީ އެއްމައުޟޫއަކަށް ބަލާއިރު ވާހަކަދެކެވެމުންދަނީ މި މައުޟޫޢަށެވެ. އެއީ ބޮޑުވެގެންވާ ޙަރާމް ކަމެއް ކަމަށެވެ. އަޅުގަނޑުގެ ބައެއް އަޚުންނާއި އުޚުތުންގެ ފަރާތުން މިކަމާމެދު ގިނަގިނައިން އަޅުގަނޑާ ސުވާލު ކުރެވޭތީ ތަޙްޤީޤީ ނަޒަރަކުން ބަލައިގެން ނޫނީ މިފަދަ މައްސަލައަކަށް ދެތިން ލަފުޒަކުން ޙުކުމެއް ބަޔާން ކޮށްލުމަކީ އެންމެ ޢަދުލުވެރިގޮތް ކަމުގައި އަޅުގަނޑު ނުދެކޭތީވެ މިކަމާމެދު ފުރިހަމަ ދިރާސާއެއް ކޮށްލެވޭތޯ ބެލީމެވެ.

(ނުނިމޭ)