الحمد لله رب العالمين، والصلاة والسلام على أشرف المرسلين، وعلى آله وصحبه أجمعين. وبعد:
ރޯދަމަހަކީ ކެތްތެރިކަމާއި މަޢްފިރަތާއި ރަހުމަތުގެ މައްސަރެވެ.
އިއްޔެ އަހަރުމެން ޝައުގުވެރިކަމާއެކު އުފަލުން އިސްތިގުބާލުކުރީ ރޯދަ މަހާއެވެ. އެކަމަކު މިއަދު އަލްވަދާއު މިކިޔަނީ ހިތާމައާއި ވޭނާ އެކުގައެވެ. ﷲގެ ޙަޟްރަތުން ކުރާ އުއްމީދު ވަރަށް ބޮޑެވެ. އަހަރުމެން އެދެނީ ﷲ އަހަރުމެންގެ ރޯދައާއި ގިޔާމު ޤަބޫލު ކުރެއްވުމެވެ. އަދި އަހަރުމެން ކިޔެވި ޤުރުއާނީ ޛިކުރުތަކަށް ފުރިހަމަ އަޖުރު ދެއްވުމެވެ.
ރަމަޟާންމަހަކީ ގާއިމު ކުރެވޭ ބޮޑު ބާޒާރެކެވެ. އެމަސް ނިމުމުން ބާޒާރު ރޫޅާލެވެއެވެ. ގެއްލުންވީ މީހުނަށް ގެއްލުމެވެ. ރޯދަ ހިފައި ރޭއަޅުކަންކޮށް ޒިކުރުކޮށް ހެޔޮކަންތަކުގައި އަވަސް ވެގަތް މިހުންނަކީ ފައިދާ ލިބިގަތް މީހުންނެވެ. ފަރުވާކުޑަކަމާއި ޢާފިލުކަންމަތީ ތިބިމީހުނަށް ގެއްލުމެވެ. ހަލާކެވެ.
ފުރިހަމަ އީމާންކަމާއެކު، ސަވާބަށް އެދޭ ޙާލުގައި ރަމަޟާންމަހު ރޯދަ ހިފައި ގިޔާމުކޮށްގެން އެމީހެއްގެ އިސްވެދިޔަ ކުދި ފާފަތައް ފުއްސެވުނު މީހާއަށް އުފާވެރިކަން ހުއްޓެވެ.
އެމީހެއްގެ ހިތުން ހުރިހާ ބަލިތަކާއި މިލަތައް ސާފުވެ އިހްސާންތެރިކަމާއި ހެޔޮކަންތަކާއިއެކު ކިޔަމަންތެރިކަންމަތީ ދެމިހުރުމަށް އާދަ ކޮށްފިމީހައަށް އުފާވެރިކަން ހުއްޓެވެ.
ކަނދުރާތައް ނަރަކައިން ސަލާމަތްވެ އެމީހާގެ ދަރަޖަ އުފުލި ހެޔޮކަންތައް ގިނަވެ ފާފަތައް ފުހެވުނު މީހާއަށް އުފާވެރިކަން ހުއްޓެވެ.
ހުރިހާ ހެޔޮކަމެއް ޤަބޫލުވެވި އެމީހާ ހެއްދިވިފަރާތަށް ކުއްތަންވުމުގެ ހެޔޮނަސީބު ލިބުނު މީހާއަށް އުފާވެރިކަން ހުއްޓެވެ.
ﷲގެ ރަޙުމަތުން ދުރުކުރެވި އެއިލާހުގެ ކޯފާއަށް ހުށެހެޅިގެންފި މީހާއަށް ހުރި ހިތާމައެއްގެ ބޮޑުކަމާއެވެ.
ކުޅިވަރާއި މަޖަލުގައި ނޫނީ ކަންނެތްކަމާއި ނިދުމުގައި ނޫނީ އުރެދުމާއި ފާފަތަކުގައި ރޯދަމަހުގެ ރޭދުވާތައް ގެއްލުވާލި މީހާއަށް ހުރި ހިތާމައެއްގެ ބޮޑު ކަމާއެވެ.
ރޯދަމަސް ލިބި ފާފަ ނުފުހެވި ނޫނީ އެމީހެއްގެ ޢަމަލު ﷲ ޤަބޫލު ނުކުރައްވައި ހުއްޓާ އެމަސް ނިކުމެގެން ދިޔަމީހާއަށް ހުރި ހިތާމައެއްގެ ބޮޑު ކަމާއެވެ.
ރޯދަމަހު ﷲ އަށް ކުއްތަންވުމާއި އަޅުކަމުގައި ކެތްތެރިކަން ލިބިގަތް އަޅާއެވެ. ރޯދަމަސް ދިޔުމުންވެސް ﷲ އާއި ބައްދަލުވަންދެން ތިޔަ ގޮތުގައި ދެމިހުންނާށެވެ. ﷲ އަށް އަޅުކަން ކުރުމުގައި ފަރުވާ ކުޑަނުކުރާށެވެ. ކަންނެތް ނުވާށެވެ.
ރޯދަ މަހުން ތަރުބިޔަތު ލިބިގަތް ނަފުސާއެވެ! ސުންނަތް ރޯދަ ތަކުން މަޙުރޫމް ނުވާށެވެ. ރޯދައިން ﷲ އަށް ކުއްތަންވާށެވެ. ސުންނަތުގެ ދޮރުވަނި ހުޅުވިފައެވެ. ދަންނާށެވެ. ރޯދަ އަކީ ނަރަކައިން ސަލާމަތްތެރިކަންދޭ އައްޑަނައެކެވެ. ބުޚާރީ އަދި މުސްލިމުގެ ރިވާޔަތެއްގައި ވެއެވެ.
عَنْ أبِي سَعِيدٍ الخُدْرِيِّ رَضِيَ الله عَنْهُ قالَ: سَمِعْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: «مَنْ صَامَ يَوْمًا فِي سَبِيلِ الله، بَعَّدَ اللهُ وَجْهَهُ عَنِ النَّارِ سَبْعِينَ خَرِيفًا. ﷲ ގެ މަގުގައި އެއްދުވަހު ރޯދައެއް ހިފައިފި މީހެއްގެ މޫނު، ނަރަކައާއި ހަތްދިހަ އަހަރުގެ ދުރުމިނަށް މާތް ﷲ ދުރުކުރައްވާނެއެވެ.
ހަމަ ކަށަވަރުން ރަސޫލުﷲ ވަނީ ޝައްވާލުމަހު ހަރޯދަ ހިފުމަށް ހިއްވަރު ދެއްވާފައެވެ. އިމާމު މުސްލިމު ﷲ ރުއްސުން ލެއްވި އަބޫ އައްޔޫބުލްއަންޞާރީގެ ކިބައިން ރިވާކުރައްވާފައިވެއެވެ ރަސުލުﷲ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ހަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. مَنْ صَامَ رَمَضَانَ، ثُمَّ أَتْبَعَهُ سِتًّا مِنْ شَوَّالٍ، كَانَ كَصِيَامِ الدَّهْرِ. {ރަމަޟާންމަހު ރޯދަހިފުމަށްފަހު، އެއާ ވިދިގެން ޝައްޥާލުމަހުގެ ހަދުވަހު ރޯދަހިފައިފި މީހާ (ދަންނާށެވެ!) އެއީ މުޅި އަހަރުދުވަހު ރޯދަހިފުމެކޭ އެއްފަދަކަމެކެވެ.}
އޭ ރަމަޟާންމަހު ރޭއަޅުކަމަށް ނަފުސު ތަރުބިޔަތު ކުރި މީހާއެވެ. ރަމަޟާންމަހަށް ފަހުވެސް މަދު ރަކުޢަތްތަކަކުން ނަމަވެސް ޤިޔާމު ކުރާށެވެ. އިމާމު މުސްލިމް ﷲ ރުއްސުން ލެއްވި އަބޫހަރައިރާގެ އަރިހުން ރިވާކުރައްވާފައިވެއެވެ. أَفْضَلُ الصَّلاَةِ بَعْدَ الْفَرِيضَةِ صَلاَةُ اللَّيْلِ ފަރުޟު ނަމާދުފިޔަވައި އެންމެ އިތުރުކަންބޮޑު ނަމާދަކީ، ރޭގަނޑުގެ (ސުންނަތް) ނަމާދެވެ. (އެބަހީ: ދަމުނަމާދެވެ.)
އޭ ރަމަޟާން މަހު ޤުރުއާން ކިޔަވައި ޤުރުއާން ކިޔެވުމުގެ ލައްޒަތު ލިބިގަތް އަޅާއެވެ. ޤުރުއާން ކިޔެވުން ދޫކޮށް ނުލާށެވެ. ތިބާގެ މުޅި ހަޔާތް ޤުރުއާން ކިޔެވުމުގައި ހޭދަ ކުރާށެވެ. ހަމަ ކަށަވަރުން އެއީ ނޫރެވެ. ހިދާޔަތެވެ. ﷲ ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ މާއިދާ ސޫރަތުގައި ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ ﴿ قَدْ جَاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَكِتَابٌ مُبِينٌ * يَهْدِي بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلَامِ وَيُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَيَهْدِيهِمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ ﴾ މާނައީ: ހަމަކަށަވަރުން، اللَّه ގެ ޙަޟުރަތުން ނޫރަކާއި، ބަޔާންކުރަނިވި ފޮތެއް، ތިޔަބައިމީހުންގެ ގާތަށް އަތުވެއްޖެއެވެ. اللَّه، އެކަލާނގެ ރުއްސަވާ މަގަށް ތަބާވީ މީހަކަށް ސަލާމަތުގެ މަގަށް އެފޮތުން މަގުދައްކަވަތެވެ. އަދި ﷲގެ އިޒުނުފުޅުން އަނދިރިކަމުގެ ތެރެއިން އަލިކަމުގެ ތެރެޔަށް އެއުރެން ނެރުއްވަތެވެ. އަދި ސީދާވެގެންވާ ތެދުމަގަކަށް އެއުރެންނަށް މަގުދައްކަވަތެވެ.
އޭ ރޯދަމަހު މިސްކިތްތައް ފަޅުފިލުވައި ތާޒާކަންގެނަސްދިން އަޚާއެވެ. ރޯދަމަސް ނިމުމުން ﷲ ގެ ގެތައް ދޫކޮށް ނުލާށެވެ. ހަމަ ކަށަވަރުން ހިތްވަރުގަދަ ބަޔަކީ މިސްކިތްތައް ފަޅުފިލުވާ މީހުންނެވެ. ތިޔަ އަޚާގެ ހިތް މިސްކިތާ ގުޅުވާލާށެވެ. ނޫރުސޫރަތުގައި ﷲ ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ ﴿ فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ * رِجَالٌ لَا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ يَخَافُونَ يَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ * لِيَجْزِيَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ مَا عَمِلُوا وَيَزِيدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ وَاللَّهُ يَرْزُقُ مَنْ يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ ﴾ އެއީ ފިރިހެނުންތަކެކެވެ. (އެބަހީ: ތަސްބީޙަ ކިޔައި ނަމާދުކޮށް އުޅެނީ ފިރިހެނުންތަކެކެވެ.) ވިޔަފާރިއެއް ނުވަތަ އެހެންއެއްވެސް ވިއްކުމެއް اللَّه ގެ މަތިން ހަނދުމަކުޅައުމުންނާއި، ނަމާދު ޤާއިމު ކުޅައުމުންނާއި، ޒަކާތްދިނުމުން، އެއުރެން މަޝްޣޫލު ކޮށް ދުރުކޮށެއް ނުލަތެވެ. އެދުވަހެއްގައި، ހިތްތަކާއި، ލޯތައް އެފުށްމިފުށަށް އެނބުރިއުޅޭ ދުވަހަށް، އެއުރެން ބިރުވެތިވެތެވެ. އެއުރެން عمل ކުޅަ އެންމެހެޔޮގޮތަށް، اللَّه އެއުރެންނަށް ހެޔޮ ޖަޒާ ދެއްވުމަށްޓަކައެވެ. އަދި އެކަލާނގެ ފަޟުލު ވަންތަކަމުގެ ތެރެއިން، އެއުރެންނަށް އިތުރުކޮށްދެއްވުމަށްޓަކައެވެ. اللَّه، އެކަލާނގެ އިރާދަކުރައްވާ މީހަކަށް، ވަކި މިންވަރެއްނެތި ރިޒުޤު ދެއްވަތެވެ.
އަދިވެސް ތައުބާ ސޫރަތުގައި ﷲ ވަޙީކުރައްވާފައި ވަނީ ﴿ إِنَّمَا يَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَلَمْ يَخْشَ إِلَّا اللَّهَ فَعَسَى أُولَئِكَ أَنْ يَكُونُوا مِنَ الْمُهْتَدِينَ ﴾ اللَّه ގެ މިސްކިތްތައް ފަޅުފިލުވައި ބަލަހައްޓާނީ، اللَّه އަށާއި، އާޚިރަތް ދުވަހަށް އީމާންވެ ، ނަމާދު ޤާއިމު ކޮށް، ޒަކާތްދީ، اللَّه އަށް މެނުވީ ބިރުނުގަންނަ މީހުންކަން ކަށަވަރެވެ. ފަހެ، އެއުރެންނަކީ، ތެދުމަގު ލިބިގެންވާ މީހުން ކަމުގައިވުން ގާތްބަޔެކެވެ.
އޭ ރަމަޟާން މަހު ﷲ ފަރުޟު ކުރެއްވި ނަމާދުތަކަށް ރައްކާތެރިވީ އަޚާއެވެ. ހަނދާން ކުރާށެވެ. ނަމާދެއް ދޫކޮށް ނުލާށެވެ. ހަމަ ކަށަވަރުން ﷲ އާއި އަޅާއާއި ދެމެދުގައިވާ ގުޅުމަކީ ނަމާދެވެ. އަދި ދަންނާށެވެ. ހުރިހާ ކާމިޔާބީއެއް ގުޅިފައިވަނީ ނަމާދާއެވެ. ކާމިޔާބު މުއުމިނުންގެ ސިފަ ބަޔާން ކުރައްވައި މުއުމިނޫން ސޫރަތުގައި ﷲ ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ : ﴿ قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ * الَّذِينَ هُمْ فِي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ ﴾ މާނައީ مؤمنން ކާމިޔާބު ވެއްޖެކަން ކަށަވަރެވެ. އެއުރެންނީ، އެއުރެންގެ ނަމާދުގައި މަޑުމައިތިރިވެ ތިބޭ މީހުންނެވެ. ……… ﴿ وَالَّذِينَ هُمْ عَلَى صَلَوَاتِهِمْ يُحَافِظُونَ * أُولَئِكَ هُمُ الْوَارِثُونَ * الَّذِينَ يَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ﴾ އަދި އެއުރެންނީ އެއުރެންގެ ނަމާދުތަކުގެ މައްޗަށް ރައްކާތެރިވާ މީހުންނެވެ. (ހެޔޮކަން) ވާރުތަވާ މީހުންނީ، ހަމައެއުރެންނެވެ. އެއުރެންނީ، ފިރުދައުސް އޭކިޔުނު ސުވަރުގެ ވާރުތަވާ މީހުންނެވެ. އެއުރެން އެތާނގައި ދެމިތިބޭހުށްޓެވެ.
އޭ ރަމަޟާން މަހު ޛިކުރު ކުރުން މަތީ ދެމިހުރި އަޚާއެވެ. ރަމަޟާން މަސް ނިމުމުން ޛިކުރު ކުރުން ދޫކޮށް ނުލާށެވެ. ދަންނާށެވެ. ޛިކުރަކީ ރޫޙުގެ ދިރުމެވެ. ހިތްތަކުގެ ހަމަޖެހުމެވެ. ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ރަޢުދު ސޫރަތުގައި ﷲ ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ: الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ އެއުރެންނީ،އީމާންވި މީހުންނެވެ. އަދި اللَّه ހަނދުމަކުރުމުން، އެއުރެންގެ ހިތްތައް ހަމަޖެހޭ މީހުންނެވެ. ހިތްތައް ހަމަޖެހެނީ، اللّه ހަނދުމަކުރުމުން ނޫންހެއްޔެވެ؟
އިމާމު ބުޚާރީ ﷲ ރުއްސުން ލެއްވި އަބޫމޫސަލް އަޝްޢަރީގެ ކިބައިން ރިވާކުރައްވާފައިވެއެވެ. "مَثَلُ الَّذِي يَذْكُرُ رَبَّهُ وَالَّذِي لاَ يَذْكُرُهُ، مَثَلُ الْحَيِّ وَالْمَيِّتِ". {އެ މީހެއްގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ ހަނދުމަކުރާ މީހަކާއި، ހަނދުމަނުކުރާ މީހެއްގެ މިސާލަކީ، ދިރިހުރި މީހަކާއި، މަރުވެފައިވާ މީހެއްގެ މިސާލެވެ.}
އޭ ރަމަޟާން މަހު އިހްސާންތެރިންގެ ތެރެއިންވީ އަޅާއެވެ. ތިޔައަޅާ އިހްސާންތެރިވެ ބޭނުން ޖެހިފައިވާ އަޚުންނާ ބެހެއްޓި ގުޅުން ކަނޑާ ދޫކޮށް ނުލާށެވެ. ﷲ ތިބާއަށް އިހްސާންތެރިވީ ފަދައިން އިހްސާންތެރިވާށެވެ. ހޭދަ ކުރާށެވެ. އެއިރުން ﷲ ތިބާގެ ރިޒުގު ތަނަވަސްކޮށް ދެއްވާނެއެވެ. އިމާމު މުސްލިމު ﷲ ރުއްސުން ލެއްވި އަބޫހުރައިރާގެ ކިބައިން ރިވާކުރައްވާފައި ވެއެވެ. "مَن نَفَّسَ عَن مُؤْمِنٍ كُرْبَةً مِنْ كُرَبِ الدُّنْيَا، نَفَّسَ اللَّهُ عَنْهُ كُرْبَةً مِنْ كُرَبِ يَومِ الْقِيَامَةِ، وَمَنْ يَسَّرَ عَلَى مُعْسِرٍ، يَسَّرَ اللَّهُ عَلَيْهِ فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ، وَمَنْ سَتَرَ مُسْلِمًا، سَتَرَهُ اللَّهُ فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةَ، وَاللَّهُ فِي عَوْنِ الْعَبْدِ مَا كَانَ الْعَبْدُ فِي عَوْنِ أَخِيهِ،" [މާތް اللَّهُ، އެ ކަލޭގެފާނަށް ރުއްސުންލެއްވި އަބޫހުރައިރަތުގެފާނުގެ ކިބައިން ރިވާވެގެންވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. މާތްނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. {މުއުމިނަކަށް ދުނިޔޭގައި ދިމާވާ އުނދަގޫތަކުން އުނދަގުލެއް ފިލުވައިދީފި މީހާ (ދަންނާށެވެ!) އެމީހަކަށް ގިޔާމަތްދުވަހުން މެދުވެރިވާ އުނދަގޫތަކުން އުނދަގުލެއް اللَّهُ ތަޢާލާ ފިއްލަވައި ދެއްވާހުއްޓެވެ. އަދި އަތްމަތިދަތިވެ، ޙާލުގައިޖެހިފައިވާ މީހެއްގެ ދަތިކަން ފިލުވައިދީފި މީހާ (ދަންނާށެވެ!) އެމީހަކަށް ދުނިޔެއާއި އާޚިރަތުގައި اللَّهُ ތަޢާލާ ތަނަވަސްކަން ދެއްވާހުއްޓެވެ. އަދި މުސްލިމެއްގެ އައިބު ފޮރުވައިދީފި މީހާ (ދަންނާށެވެ!) ދުނިޔެއާއި އާޚިރަތުގައި اللَّهُ ތަޢާލާ އެމީހެއްގެ އައިބުތައް ފޮރުއްވައި ދެއްވާހުއްޓެވެ. އަޅާ، އޭނާގެ އަޚާއަށް އެހީތެރިވުމުގައި ދެމިހުރިހައި ހިނދަކު، اللَّهُ ތަޢާލާ އެކަލާނގެ އަޅާއަށް ވާގިވެރިވެވޮޑިގަތުމުގައި ދެމިވޮޑިގެންވާހުއްޓެވެ.
އޭ އަޚާއެވެ. ތިބާއަކީ ރަމަޟާން މަހު އިހްސާން ތެރިވި މީހުންގެތެރެއިން މީހަކު ކަމުގައި ވާނަމަ ހެޔޮފޯރު ކޮށް ދިނުމަށް އެހެން މައްސަރުތައް ވެސް ހުޅުވާލާށެވެ. އެދޮރު ހުޅުވުމަށްޓަކައި ފިޠުރު ޒަކާތް ދޭށެވެ. ބުޚާރީ މުސްލިމުގެ ޙަދީޘެއްގައި ވެއެވެ. ހަމަ ކަށަވަރުން ރަސޫލުﷲ صَلّى اللهُ عليه وسلَّمَ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. فَرَضَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ زَكَاةَ الْفِطْرِ مِنْ رَمَضَانَ صَاعًا مِنْ تَمْرٍ، أَوْ صَاعًا مِنْ شَعِيرٍ عَلَى الْعَبْدِ وَالْحُرِّ، وَالذَّكَرِ وَالْأُنْثَى، وَالصَّغِيرِ وَالْكَبِيرِ مِنَ الْمُسْلِمِينَ" ރަސޫލާ صَلّى اللهُ عليه وسلَّمَ މުސްލިމުންގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ކޮންމެ މިނިވަން އަންހެނަކާއި ފިރިހެނެއްގެ މައްޗަށާއި، ކޮންމެ އަޅުފިރިހެނަކާއި އަންހެނެއްގެ މައްޗަށް، ކޮންމެ ބޮޑުމީހަކާއި ކުޑަކުއްޖެއްގެ މައްޗަށް ފިޠުރުޒަކާތް ކަދުރުގެ ޞާޢެއްގެ މިންވަރުން ނުވަތަ ހިމަގޮދަނުގެ ޞާޢެއްގެ މިންވަރުން ފަރްޟު ކުރެއްވިއެވެ.]
ރަމަޟާންމަހުގެ އަޅުކަމުން ތަރުބިއްޔަތު ލިބިގަތް ފަދައިން އެހެން މަސް ތަކުގައިވެސް އަޅުކަމުގައި ދެމިހުންނާށެވެ. އެހެނީ އަޅުކަމުން ﷲ އާ ކުއްތަން ވުމަކީ ނަބިއްޔުންނާއި ސާލިހު އަޅުތަކުންގެ ސިފައެކެވެ. އިމާމު ބުޚާރީ ﷲ ރުއްސުން ލެއްވި عائشة ގެ ކިބައިން ރިވާ ކުރައްވާފައިވެއެވެ. عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "أَحَبُّ الأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى أَدْوَمُهَا وَإِنْ قَلَّ". މާނައީ: ރަސޫލު اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. { اللَّهُތަޢާލާގެ ޙަޟުރަތުގައި އެންމެ ލޮބުވެތިކަންބޮޑު ޢަމަލަކީ، އަޅާ އެކަމުގައި ދެމިހުރެއްޖެ ކަމެކެވެ. އެއީ ކުޑަ ކަމެއްކަމުގައި ވިޔަސްމެއެވެ.}]
އިމާމު މުސްލިމު އެ ކަމަނާއަށް ރުއްސުންލެއްވި ޢާއިޝަތުގެފާނުގެ ކިބައިން ރިވާކުރައްވާފައި ވެއެވެ. (كان رسول الله صلى الله عليه وسلم إذا عَمِلَ عَمَلاً أثْبَـتَه). ހަމަ ކަށަވަރުން ރަސޫލުﷲ ޢަމަލެއް ކުރައްވައިފިނަމަ އެކަމެއް ކުރުންމަތީ ދެމި ހުންނަވައެވެ. ޢަމަލުތައް ކުރުންމަތީ ދެމިހުރުމަށް ﷲ ވަނީ ނަބިއްޔުންނާއި ރަސޫލުންނަށް ވަސިއްޔަތް ކުރައްވާފައެވެ. عِيسى عليه السلام އާ ބެހޭގޮތުން ﷲ ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ وَأَوْصَانِي بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ مَا دُمْتُ حَيًّا އަދި މިއަޅާ ދިރިހުރިހާ ހިނދަކު، ނަމާދުކުރުމަށާއި، ޒަކާތް ދިނުމަށް، އެކަލާނގެ މިއަޅާޔަށް وصية ކުރެއްވިއެވެ.
އެހެން މައްސަރުތަކާއި ޚިލާފަށް ވަރަށް ގިނަ މުސްލިމުން ރޯދަމަސް އަޅުކަމަށް ޚާއްޞާ ކުރެއެވެ. އެއީގޯސް ކަމެކެވެ. ﷲ އެއިލާހުގެ އަޅުތަކުން ހެއްދެވީ ރޯދަމަސް ފިޔަވައި އެހެންމައްސަރުތަކުގައި ކުޅިވަރާއި މަޖަލުގައި ހޭދަކުރުމަށްފަހު ރޯދަމަހު އެކަނި އަޅުކަންކުރާ ބައެއްގެ ގޮތުގައެއްނޫނެވެ. ﷲ ވަނީ އެއިލާހުގެ އަޅާ ދިރިދެމިހުރިހާ ހިނދަކު އަޅުކަން ކުރުމަށެވެ. ﷲ ޙިޖްރު ސޫރަތުގައި ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ ﴿ وَاعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّى يَأْتِيَكَ الْيَقِينُ ﴾ މާނައީ އަދި ކަލޭގެފާނުގެ އަރިހަށް ޔަޤީން ވެގެންވާ ކަންތައް (އެބަހީ: މަރު) އަތުވެއްޖައުމަށް ދާނދެން، ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއަށް އަޅުކަން ކުރައްވާށެވެ! އަދިވެސްއެއިލާހު ޛާރިޔާތު ސޫރަތުގައި ވަޙީ ކުރައްވާފައިވަނީ ﴿ وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ ﴾. ތިމަންރަސްކަލާނގެއަށް އަޅުކަން ކުރުމަށް މެނުވީ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ޖިންނީންނާއި، އިންސީން ނުހައްދަވަމެވެ. އަޅަމެން ކިޔަމަންތެރިންގެ ގޮތުގައި ދުނިޔޭގައި ލަހައްޓާވާނދޭވެ.
ނިންމާލަމުން ދުޢާއަކީ އޭ ﷲ! އަޅަމެން ކިޔަމަންތެރިންގެ ގޮތުގައި މިދުނިޔޭގައި ލަހައްޓާވާނދޭވެ.
