އިބްރާހީމް ޢަލައިހިއްސަލާމަކީ ޚަލީލުﷲ އެވެ. ﷲގެ މިތުރެވެ. ހުރިހާ ނަބީ ބޭކަލުންގެ ބަފައިކަލުންނެވެ. އެންމެހާ މީސްތަކުންގެ އިމާމެވެ.
މާތް ﷲ އިބްރާހީމްގެފާނު އިމްތިޙާނު ކުރެއްވުމުގެ ގޮތުން ގިނަ ހާދިސާ ތަކެއް ވަނީ ކުރިމަތި ކުރައްވާފައެވެ. އޭގެތެރެއިން އެއް ކަމެއް ދަންނަވާލާނަމެވެ. އެއީ އެކަލޭގެފާނުގެ އެވަގުތު ހުންނެވި ހަމައެކަނި ދަރިކަލުން އިސްމާޢީލް ޢަލައިހިއްސަލާމް އާއި އެދަރިކަލުންގެ މައިކަމަނާ ހާޖަރާއި ދެމައިކަނބަލުން ސަހަރާގެ މެދަށް ދޫކޮށްލައްވަން މާތް ﷲ އެންގެވި އެންގެވުމެވެ. މި އެންގެވުމަށް އިޖާބަ ދެއްވުމުގެ ގޮތުން އެ ދެމައިކަނބަލުން ސަހަރާއަށް ދޫކޮށްލެއްވީއެވެ. އެއީ އެދުވަސްވަރު ފަރުބަދަ ތަކުން ފުރިގެންވާ ހަނަފަސް ބިމެކެވެ. ނަމަވެސް މިހާރު އެއީ މައްކާގެ ހަރަމްފުޅުގެ ސަރަހައްދެވެ.
އެދެމައިކަނބަލުން އަތްޕުޅުގައި ހުރީ މަދު ކަދުރު ކޮޅަކާއި ފެންފޮދެކެވެ. އެތަކެތި ހުސްވެގެން އެއްޗެއް ލިބިވަޑައިގަނޭތޯ އާއި މީހަކު ފެނިވަޑައިގަނޭތޯ ހާޖަރު ޞަފާ ފަރުބަދަ އާއި މަރުވާ ފަރުބަދަ އާއި ދެމެދު ހަތް ފަހަރު ދުވެވަޑައިގެންނެވިއެވެ. އެތަނަކީ މިއަދާ ހަމަޔަށްވެސް (ޠަވާފު ކުރުމަށްފަހު) ޞަޢުޔު ކުރެވޭ ތަނެވެ. ރެއާ ދުވާލު އެތައް ހާސް ބަޔަކު ސަޢުޔު ކުރަނީ މިސަބަބާހެދިއެވެ. މައިކަމަނާ އެއްޗެއް ލިބިވަޑައިގަނޭތޯ މަސައްކަތް ކުރެއްވި ވަގުތު ތުއްޕުޅު ދަރިކަލުން އޮންނެވީ ގިނިކަންޏާ ކީރިތި ކުރައްވާށެވެ.
އިސްމާޢީލުގެފާނު އޮންނެވި ހިސާބުގެ ބިމުން ﷲ ތަޢާލާ ފެނުގެ އާރެއް ނެރުއްވިއެވެ. ހާޖަރު ވަށައިގެން ގައު ޖައްސަވައިގެން ވަޅެއްގެ ގޮތަށް އެތަން ހެއްދެވިއެވެ. އެއީ ޒަމްޒަމް ފެނެވެ. އެއީ ޒަމްޒަމް ވަޅެވެ. އެފެނަކީ މިއަދާ ޖެހެންދެން ވެސް ހުއްޓުމެއް ނެތި ރެއާ ދުވާލު މީހުން އެވަޅަކުން ފެން ނަގަމުންދާ ޒަމްޒަމް ވަޅުގެ ފެނެވެ. މިހާރު އެވަޅުން ސިކުންތަކު 11 ލިޓަރާއި 19 ލިޓަރާދެމެދު ޢަދަދަކަށް ފެން ނަގައެވެ. އެއީ ދުވަހަކަށް ބަލާނަމަ 5 ލިޓަރުގެ ފެންފުޅީގެ 3 ލައްކަ އަށްވުރެން ގިނަ ފުޅީގެ ފެނެވެ.
ކަޢުބަތުﷲ ގެފުޅު ބިނާ ކުރެވުނީ އާދަމް ޢަލައިހިއްސަލާމްގެ ދުވަސްވަރުގައެވެ. ނަމަވެސް ނޫޙް ޢަލައިހިއްސަލާމްގެ ދުވަސްވަރު މުޅި ދުނިޔެ ޣަރަގުވީ އިރު ގެފުޅުވެސް ނެތިގެން ދިޔައީއެވެ. އޭގެ ފަހުން ގެފުޅު އަލުން ބިނާ ކުރެވުނީ ކުރީންވެސް ހުރި ބިންގަލުގެ މަތީގައެވެ. ބިނާ ކުރެއްވީ އިބްރާހީމް ޢަލައިހިއްސަލާމް އާއި އެކަލޭގެފާނުގެ ދަރިކަލުން އިސްމާޢީލް ޢަލައިހިއްސަލާމް އާއި ދެބަފައިކަލުންނެވެ. ބަގަރާ ސޫރަތުގެ 127 ވަނަ އާޔަތުގެ މާނައިގައި ވެއެވެ. "އަދި އިބްރާހީމްގެފާނާއި އިސްމާޢީލްގެފާނާއި ދެބަފައިކަލުން ގެފުޅުގެ ބިންގާ އުފުއްލަވައި ބިނާކުރައްވަމުން ގެންދެވިހިނދު، ހަނދުމަކުރައްވާށެވެ! (އެހިނދު ދުޢާކުރެއްވިއެވެ.) އަޅަމެންގެ ވެރިރަސްކަލާކޮ! އަޅަމެންގެކިބައިން (މިކަން) ގަބޫލު ކުރައްވައިފާނދޭވެ! ހަމަކަށަވަރުން އިބަރަސްކަލާނގެއީ މޮޅަށް އައްސަވާވޮޑިގެންވާ މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ."
ގެފުޅު އެންމެ ފުރަތަމަ ބިނާ ކުރެވުނީ ހިޖްރު އިސްމާޢީލް އަކީ ގެފުޅުގެ ބައެއް ކަމުގައި ހިމެނޭ ގޮތަށެވެ. ފަހުން ހަތަރު ފަރާތް އެއްވަރު ކޮށް ބަދަލު ގެނައީއެވެ. ސުނަނު އަބީ ދާވޫދުގެ 2028 ނަމްބަރު ޙަދީޡްގެ މާނައަކީ: "ޢަލްޤަމާ އޭނާގެ މަންމަގެ ކުރެން އަޑުއެހިކަމަށް ޢަބްދުލް ޢަޒީޒު ކިޔާދިންކަމަށް އަލްޤަޢުނަބީ ކިޔާދެއެވެ. ޢާއިޝަތުގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ތިމަންކަމަނާ ގެފުޅުގެ ތެރެއަށް ވަދެވަޑައިގެން ނަމާދު ކުރެއްވުމަށް އެދިވަޑައިގަތީމެވެ. ފަހެ ރަސޫލާ ތިމަންކަމަނާގެ އަތްޕުޅުގައި ހިއްޕަވާފައި ޙިޖްރު (ޙިޖްރު އިސްމާޢީލު- އިސްމާޢީލުގެފާނުގެ ކޮޓަރިކޮޅު)ގެ ތެރެއަށް ވައްދަވައިފައި ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. ޙިޖްރުގައި ނަމާދުކުރާށެވެ. ފަހެ، އެއީ ގެފުޅުގެ ބައެކެވެ. ކަމަނާގެ ގައުމުގެ މީހުން ގެފުޅު ބިނާކުރިއިރު ގެފުޅުން އެތަން އުނިކޮށް ވަކިކޮށްލީއެވެ."
އަދި އޭގެ ފަހުން ކަޢުބަތުﷲ ގެފުޅު ވަނީ އެތަށް ފަހަރެއްގެ މަތީން އާބާތުރަ ފިލުވާ މަރާމާތުކޮށް ޢިމާރާތް އައުކުކޮށްފައެވެ. އެހެންނަމަވެސް އެޢިމާރާތް ހުރީ ހަމަ ކުރީންވެސް ހުރި ތަނުގައެވެ. ހަމަ އެބިންގާ މަތީގައެވެ. އެއީ ދުނިޔޭގެ މެދެވެ. އެއީ އެންމެ ފުރަތަމަ އަޅުކަން ކުރުމަށް ހެދުނު ތަނެވެ. އެއީ އެންމެހާ މުސްލިމުންގެ ގިބުލައެވެ. އާލުއިމްރާން ސޫރަތުގެ 96 ވަނަ އާޔަތުގެ މާނައިގައި ވެއެވެ. "ހަމަކަށަވަރުން، މީސްތަކުންނަށްޓަކައި ފުރަތަމަ ލެއްވި، (އަޅުކަމުގެ) ގެއަކީ، މައްކާގައިވާ ގެފުޅުކަން ކަށަވަރެވެ. ބަރަކާތްލައްވާފައިވާ ތަނެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އަދި، ޢާލަމްތަކަށް ތެދުމަގެއް ކަމުގައެވެ."
ގެފުޅު ބިނާ ކުރެއްވުމަށްފަހު ގެފުޅު ބެލެހެއްޓުމުގެ ކަންތައް ކުރެއްވީ އިސްމާޢީލްގެފާނެވެ. އޭގެ ފަހުން ޖުރުހުމް އަދި ޚުޒާޢާ ޤަބީލާގެ މީހުން އެކަމުގެ މައްޗަށް ވެރިވެގަތެވެ. އެއަށްފަހު މާތް ނަބިއްޔާގެ ހަތަރުވަނަ ކާފާފުޅު ޤުޞައްޔު ބުން ކިލާބު ގެފުޅުގެ ތަޅުދަނޑިކޮޅު އަނބުރާ ހޯއްދެވިއެވެ. ޤުޞައްޔު އަވަހާރަ ވުމަށްފަހު އެކަލޭގެފާނުގެ ދޮށީ ފިރިހެން ދަރިކަލުން ޢަބުދުއްދާރު ބުން ޤުޞައްޔު ގެފުޅު ބެލެހެއްޓުމާއި ޙަވާލުވެވަޑައިގަތެވެ. އޭގެފަހުން ޢުޡްމާން ބުން ޢަބްދުއްދާރު އާއި ޢަބްދުލް ޢުއްޒާ ބުން ޢުޡްމާން އާއި އަބޫ ޠަލްޙާ ޢަބްދުﷲ ބުން ޢަބްދުލް ޢުއްޒާ އަދި ޠަލްޙާ ބުން ޢަބީ ޠަލްޙާ އަލްޢަބްޠަރީ ގެފުޅު ބެލެއްޓެވުމާ ޙަވާލުވެ ތިއްބެވިއެވެ. އެއަށްފަހު ޖާހިލިއްޔަ ދުވަސްވަރު އަދި އިސްލާމް ދީން އައުމަށްފަހުވެސް ޢުޘްމާނު ބިން ޠަލްޙާ އާއި ގެފުޅުގެ ކަންތައް ބެލެހެއްޓެވުމަށް މާތް ނަބިއްޔާ ޙަވާލުކުރެއްވިއެވެ.
ތަފްސީރު ޢިލްމުވެރިންނާޢި ސިޔަރަތުގެ ޢިލްމުވެރިން ބަޔާން ކުރައްވާފައިވާ ރިވާޔަތެއްގައި ވެއެވެ. ހިޖުރައިން 8 ވަނަ އަހަރު ރަމަޟާން މަހުގެ 20 ވަނަ ދުވަހު މާތް ނަބިއްޔާ މައްކާ ފަތަޙަ ކުރެއްވުމަށްފަހު ޢުޡްމާން ބުން ޠަލްޙާ އަތްޕުޅުން ގެފުޅުގެ ތަޅުދަނޑިކޮޅު ހޯއްދެވުމަށްފަހު ގެފުޅަށް ވެދެވަޑައިގެން ދެރަކުޢަތް ނަމާދެއް ކުރެއްވިއެވެ. ގެފުޅުން ނުކުމެ ވަޑައިގެންނެވީ ނިސާ ސޫރަތުގެ 58 ވަނަ އާޔަތް ކިޔަވާ ވިދާޅުވަމުންނެވެ. إِنَّ اللّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤدُّواْ الأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا އަދި ޢުޡްމާން ބުން ޠަލްޙާ ހޯއްދަވައި އެކަލޭގެފާނަށް ގެފުޅުގެ ތަޅުދަނޑިކޮޅު ދެއްވިއެވެ. އަދި ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. އޭ! ޠަލްޙާގެ ކުދިންނޭވެ! ﷲ ގެއަމާނާތް ކަމުގައިވާ މި ތަޅުދަނޑިކޮޅުގައި ހިފާށެވެ. އަދި އެއަށް ހެޔޮކޮށް ހިތާށެވެ. އަނިޔާވެރިޔަކު މެނުވީ ތިޔަބައިމީހުން އަތުން މިތަޅުދަނޑި ފޭރި ނުގަންނާނެއެވެ. ތިޔަބައިމީހުން އަތުގައި މިތަޅުދަނޑި ދެމި އޮންނާނެއެވެ. އެހެންކަމުން މިއަދާޖެހެންދެން ވެސް ތަޅުދަނޑިކޮޅު އޮންނަނީ މިޢާއިލާގެ މީހުން އަތުގައެވެ. ތަޅުދަނޑިކޮޅު އޮންނަނީ އަބަދުވެސް އާއިލާގެ އެންމެ އިސްކޮށް ހުންނަވާ ބޭފުޅެއްގެ އަތްޕުޅުގައެވެ. ސަޢުދީ ޢަރަބިޔާގެ ސަރުކާރުން ވަނީ މިޢާއިލާ އަށް ރައްކާތެރިކަން ފޯރުކޮށްދީފައެވެ.
ތަޅުދަނޑިކޮޅޭ ބުނެވޭ ބަހުގެ މިހާރުގެ މާނައަކީ ޖުމްލަ ތިން ތަޅުދަނޑިކޮޅެވެ. އެއީ ކަޢުބަތުﷲ ގެފުޅުގެ މައި ދޮރުކޮޅުގެ ތަޅުދަނޑިކޮޅާއި ބާބުއްތައުބާގެ ތަޅުދަނޑިކޮޅާއި މަޤާމްއިބްރާހީމްގެ ތަޅުދަނޑިކޮޅެވެ. މީގެތެރެއިން ގެފުޅުގެ މައި ދޮރުކޮޅުގެ ތަޅުދަނޑިކޮޅު އޮންނަނީ ހިމަ ދިގުކޮށެވެ. ބާބުއްތައުބާގެ ތަޅުދަނޑިކޮޅު އޮންނަނީ ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ތަޅުދަނޑީގެ ސިފައަށެވެ. މަޤާމްއިބްރާހީމްގެ ތަޅުދަނޑިކޮޅު އޮންނަނީ މަޤާމްއިބްރާހީމް ގެ ސިފައަށެވެ.
ގެފުޅުގެ ތަޅުކޮޅު އެންމެ ފަހުން ބަދަލު ކުރީ އޭގައި ދަމިލަ ޖަހާފައިވާތީ 2013 ވަނަ އަހަރުއެވެ. އެއީ 30 އަހަރަށް ފަހު ކުރި ބަދަލެކެވެ. އަލަށް ހަރުކުރެވުނު ތަޅުކޮޅު ހަދާފައިވަނީ 18 ކެރެޓްގެ ރަނުންނެވެ.
ތަޅުދަނޑިކޮޅުތައް ލެވިފައިވާ ފޮތީގެ ޚާއްޞަ އުރަކޮޅު ހަދަނީ ގެފުޅުގެ އުރަކޮޅު (ކިސްވާ) ވެސް ހަދާ ފެކްޓަރީންނެވެ. ޢާންމު ގޮތެއްގައި އަހަރަކު 2 ފަހަރު ކަޢުބަތުﷲ ގެފުޅު ހުޅުވައެވެ. އެއީ ގެފުޅު ދޮވެ ސާފު ކުރުމަށާއި އުރަކޮޅު ބަދަލު ކުރުމަށެވެ. މިރަސްމިއްޔާތުގައި ބޭރުގެ ބައެއް ޢިއްޒަތްތެރީންނަށް ދަޢުވަތު ދެވެއެވެ.
ފަހުގެ ތާރީޚުގައި ގެފުޅުގެ ތަޅުދަނޑިކޮޅު ގެންގުޅުއްވި ތިން ބޭފުޅުންނަކީ ޢަބްދުލްޢަޒީޒް އަލް ޝައިބީ (ނިޔާވީ 8 ނޮވެމްބަރ 2010) އާއި ޝައިޚް ޢަބްދުލްޤާދިރް ބިން ޠާހާ އަލް ޝައިބީ (ނިޔާވީ 23 އޮކްޓޫބަރ 2014) އަދި މިހާރު ތަޅުދަނޑިކޮޅު ގެންގުޅުއްވާ އެޢާއިލާގެ 109 ވަނަ މެމްބަރު ޑރ. ޞާލިޙް ބިން ޠާހާ އަލް ޝައިބީ އެވެ.