(30 އޭޕްރީލް 2020 ގައި ޝާއިއުކުރި ބަޔާ ގުޅޭ)
ކީރިތި ޤުރްއާނުގައި ބަޔާން ކުރެވިގެންވާ ދަރިފަނީގެ ވާހަކައަކީ އެ ފަނި މީހެއްގެ ލޮލަށް ފެންނަ ވަރަށްވުރެ މާ ކުޑަ ފަންޏެކެވެ. ބަޔާން ކުރެވިފައިވާ ދުވަސްވަރުވެސް އަދި މިހާރުވެސް ހަމަ ލޮލަކަށް އެ ފަންޏެއް ނުފެންނާނެއެވެ. އެ ފަނި ފެންނާނީ މައިކްރޮސްކޯޕެއްގެ ތެރެއިން ބެލީމައެވެ. އެފަދަ އާލަތެއް ދުނިޔެއަށް އުފަންވީތާ އަދި ވާނީ ދުއިސައްތައެއްހައި އަހަރެވެ. ޑޮކްޓަރ މުއަރ ބުނުއްވިއެވެ. "މީގެ ސާދަ ސަތޭކަ އަހަރު ކުރީން މީހަކު މައިކްރޮސްކޯޕެއް ފޮރުވައިގެން ގެންގުޅުނު ކަމަށް ބަލަމާ ހިނގާށެވެ. އެ އާލަތުގެ ބޭނުން ކޮށްގެން ތަހުލީލުތަކެއް ކުރި ކަމަށް ބަލަމާ ހިނގާށެވެ. އެ ތަހުލީލުގެ ނަތީޖާގައި އެއްވެސް މައްސަލައެއް ނެތް ކަމަށްވެސް ބަަލަމާ ހިނގާށެވެ. ދެން އޭނާާ އޭނާ ހޯދި ހޯދުމުގެ ވާހަކަ މުޙައްމަދުގެފާނާ ހިއްސާ ކުރީޔޯލައެވެ. އަދި އެކަލޭގެފާނު ލިޔުއްވި ފޮތެއްގައި ހިމަނުއްވަން ދެންނެވީޔޯލައެވެ. މި ހުރިހައި ކަމެއް ކޮށްފައި އެއްކަލަ މީހާ ގެންގުޅުނު މައިކްރޮސްކޯޕު ހަލާކުކޮށްލީއެވެ. މީހަކަށް އޭގެ އަސަރެއްވެސް ނުފެންނަ ފަދަ ތަނަކަށް އެއްލައިލީއެވެ. މިއީ ކަލޭ ގަބޫލު ކުރާނޭ ވާހަކައެއް ހެއްޔެވެ؟ އެކަށީގެންވާ ހެކިތަކެއް ނުދައްކަނީސް މި ވާހަކަ ގަބޫލު ކޮށްގެން ނުވާނެއެވެ. އެހެނީ މިއީ އެހައިވެސް މޮޔަ، ތާކުންތާކު ނުޖެހޭ ވާހަކައެކެވެ." އެހެން މީހަކު އޭނާއަށް ނަންގަތެވެ. "އެހެން ވެއްޖެއްޔާ ޤުރްއާނުގައި އެވާ މައުލޫމާތު އައި ގޮތަކާ މެދު ވިދާޅުވަނީ ކީކޭތޯއެވެ؟" ޖަވާބުގައި އޭނާ ބުނުއްވިއެވެ. "އެ މައުލޫމާތު އައި ހަމައެކަނި ގޮތަކަށް ވާނީ އިލާހީ ޒަރީއާއެވެ. ވަޙީއެވެ."
މަތީގައި ދެންނެވުނު މައުލޫމާތު ހޯއްދަވައި ތަހުގީގުކުރައްވައި، ނަތީޖާ އާއްމު ކުރެއްވީ ޣައިރު މުސްލިމަކު ކަމުގައި ވިޔަސް އެއީ ސައްހަ މައުލޫމާތު ކަމަށް ގަބޫލު ކުރާން ޖެހެއެވެ. ސަބަބަކީ އެ ބޭކަލަކީ އެ ދާއިރާއިން ކިޔަވައިގެން ހުންނެވި ތަޖުރިބާކާރު އިލްމުވެރި ބޭކަލަކަށް ވުމެވެ. އެ ނަތީޖާ ހާމަކުރީ އާދައިގެ ސޮރަކު ކަމުގައި ވީނަމަ ނަތީޖާ ގަބޫލު ކުރުމަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ މައްޗަކަށް ލާޒިމު ކަމަކަށް ނުވީހެވެ. އިންސާނާއަކީ ޠަބީޢީ ގޮތުން އިލްްމުވެރިންނަށް ވަކި ޚާއްސަ އިސްކަމަކާއި ގަދަރެއް ދީގެން އުޅޭ ބައެކެވެ. އިލްމުވެރިއަކު ވަކި ކަމަކާ ބެހޭ ގޮތުން ވާހަކަފުޅެއް ދައްކަވައިފިނަމަ ނުވަތަ ވަކި ހަގީގަތެއް ހާމަ ކުރައްވައިފިނަމަ އެއީ ތެދު ކަމަށް ގަބޫލު ކުޅައުމަކީ އިންސާނީ ޠަބީޢަތެވެ.
މާރޝަލްް ޖޯންސަންއަކީ ޕްރޮފެސަރ މުއަރއާއެކު އެއް ތަނެއްގައި މަސައްކަތް ކުރައްވާ ބޭކަލެކެވެ. އޭނާ އުޅުއްވަނީ ޔުނިވަރސިޓީ އޮފް ޓޮރޮންޓޯގައި ޖިއޯލޮޖީގެ ދާއިރާއިން ދިރާސާ ކުރައްވާށެވެ. ކީރިތި ޤުރްއާނުގައި އެމްބްރިޔޯލޮޖީއާ ބެހޭ ގޮތުން ބަޔާން ކުރެވިފައި ހުރި ވާހަކަތަކުގެ ސައްހަކަން އެނގިލެއްވީމާ އޭނާ އެދިލެއްވީ އޭނާގެ ދާއިރާއާ ބެހޭ މައުލޫމާތު އެ ފޮތުގައި ހުރިތޯ ބަލައިދޭށެވެ. މި ފަަހަރުވެސް ފެނުނީ ހައިރާންވާ ފަދަ ނަތީޖާއެކެވެ. އެ މައުލޫމާތުވެސް ކީރިތި ޤުރްއާނުގައި ހުއްޓެވެ. ގިނަ ދާއިރާތަކަކާ ބެހޭ އެތައް މައުލޫމާތެއް ކީރިތި ޤުރްއާނުގައި އެކުލެވިފައި ވުމާއެކު އެ ހުރިހައި މައުލޫމާތު ބަލައި ހޯދައި އެއް ކުރުމަކީ ކުޑަ ކަމަކަށް ނުވާނެއެވެ. އެހެންވީމާ އެ ހުރިހައި ކަމެއްގެ މައްޗަށް އަލިއެޅުވުމަކީވެސް ފަސޭހަ ކަަމެއް ނޫނެވެ. ދެކެވެމުން މިދާ ވާހަކައަށް ބާރު ހޯދުމުގެ ގޮތުން ދަންނަވައިލާން ބޭނުމެވެ. ކީރިތި ޤުރްއާނުގައި މިފަދަ ޚާއްސަ ދާއިރާތަކުގެ ވާހަކަ ބަޔާން ކުރައްވައިފައި ދެން އަންގަވަނީ އެ ދާއިރާއަކާ ބެހޭ ގޮތުން ދިރާސާ ކުރައްވާ އިލްމުވެރިންނާ ސުވާލުކޮށް އެ ވާހަކަތަކުގެ ތެދުދޮގު ކަށަވަރު ކުރާށެވެ. މިފަދައިން އަމަލު ކުރެވުނު ދެ ދާއިރާ ކަމުގައިވާ އެމްބްރިޔޯލޮޖީއާއި ޖިއޯލޮޖީގެ ދާއިރާއަށް ބަލާއިރު ކީރިތި ޤުރްއާނުގައިވާ މައުލޫމާތުގެ ސައްހަކަން ވަރަށް ރަނގަޅަށް ސާބިތު ވެއެވެ.
ދުނިޔޭގެ އެހެން އެއްވެސް ތަނަަކުން ނުފެންނަ ފަދަ ކަމެއް ކީރިތި ޤުރްއާނުން ފާހަގަ ކުރެވޭ ކަމީ ދެކޮޅު ހެދޭން ނެތް ހަގީގަތެކެވެ. ވަކި ކަމަކާ ބެހޭ ގޮތުން ނުވަތަ ވަކި އެއްޗަކާ ބެހޭ ގޮތުން މައުލޫމާތު ހާމަ ކުރެއްވުމަށް ފަހު ކީރިތި ޤުރްއާނުގައި ބަޔާން ކުރައްވައިފައި ވެއެވެ. "މިއީ ކަލޭމެންނަށް މީގެ ކުރީން އެނގިފައި ނެތް ކަމެކެވެ." މިފަދަ ދައުވާއެއް ކޮށްފައިވާ އެހެން އެއްވެސް ދީނީ ފޮތެއް މި ދުނިޔެ މައްޗަކު ނެތެވެ. ދީނީ އެހެން ފޮތްފޮތުގައިވެސް ވަރަށް ގިނަ މައުލޫމާތު އެބަހުއްޓެވެ. އެކަމަކު އެ މައުލޫމާތު ހާމަ ކުރުމާއެކު މައުލޫމާތު ލިބުނު ގޮތްވެސް ހާމަ ކޮށްފައި ހުރެއެވެ. މިސާލަކަށް ގަދީމީ ތާރީޚާ ބެހޭ މައުލޫމާތު ބައިބްްލްގައި އެބަހުއްޓެވެ. މިވެނި ރަސްކަލަކު ދިރިއުޅުއްވީ އެވެނި ދުވަސްވަރަކު މިވެނި ތަނެއްގައޭ، އެވެނި ރަސްކަލަކަށް މިވެނި ވަރަކަށް ބޭފުޅުން ލިބިވަޑައިގަތޭ ކިޔައިގެން ދައްކައިފައި ހުންނަ ވާހަކަތައް ވަރަށް ގިނައެވެ. އެކަމަކު މިއިން ކޮންމެ ވާހަކަޔަކާ ގުޅިގެން، މި ކަމާ ބެހޭ އިތުރު މައުލޫމާތު ބޭނުމިއްޔާ މިވެނި ފޮތެއް ކިޔާށޭ އޮވެއެވެ. ސަބަބަކީ އެ މައުލޫމާތު ނެގީ އެ ބުނާ ފޮތަކުން ކަމަށް ވުމެވެ. މިޔާ ޚިލާފަށް ކީރިތި ޤުރްއާނުގައި މައުލޫމާތެއް ހާމަ ކުރެއްވުމަށް ފަހު ބަޔާން ކުރައްވައިފައި ވަނީ އެއީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް މީގެ ކުރީން އެނގިފައި ނެތް އައު މައުލޫމާތު ކަމުގައެވެ. އެކަމަކުވެސް އެކަމާ ބެހޭ އިތުރު މައުލޫމާތު ހޯދައި ދިރާސާ ކުރާންވެސް އަންގަވައިފައި ވެއެވެ. ކުރީން އެނގިފައި ނެތް ކަމަށް އަންގަވައިފައިވާ އެއްވެސް ވާހަކަޔަކާ ބެހޭ ގޮތުން ޖަދަލުކޮށް ސުވާލު އުފެއްދުމަކީ ސާދަ ސަތޭކަ އަހަރު ކުރީން އުޅުނު މުޝްރިކުންނާއި ކާފަރުން ކޮށް އުޅުނު ކަމެއް ނޫނެވެ. އެ ދުވަސްވަރު މައްކާގައި އުޅުނު މުޝްރިކުންނަކީ މުސްލިމުންނަށް ނުހަނު ބޮޑަށް ނަފުރަތު ކުރި ބައެކެވެ. މުސްލިމުން އެމީހުންގެ މައްޗަށް ބާވައިލައްވާ ވަޙީގެ ވާހަކަ ދޭތެރެ ދޭތެރެއިން ދައްކައި ހެދީމާ އެމީހުން ޖަދަލުކޮށް މިހެން ބުނެއެއް ނޫޅެއެވެ. "ތިޔައީއަކީ އައު ވާހަކައެއް ނޫނެވެ. މުޙައްމަދުގެފާނަށް ތިޔަ މައުލޫމާތު ލިބިވަޑައިގަތީ ކޮން ތަނަކުންކަން އަހަރެމެންނަށް އެނގެއެވެ. ތިޔައީ އަހަރެމެން މަދަރުސާގައި ކިޔަވައިފައި ހުރި އެއްޗިއްސެވެ." މިފަދަ ޖަދަލެއް އެމީހުން ކޮށްފައި ނެތީ އެއީ ސީދާ ތެދު ކަމުގައި ވާތީއެވެ. ކަނޑައެޅިގެން އައު ވާހަކަތަކެއް ކަމުގައި ވާތީއެވެ.
ދިރާސާ ކުރާން (އެއީ އައު ކަމެއް ކަމުގައި ވީ ނަމަވެސް) ކީރިތި ޤުރްއާނުގައި އަންގަވައިފައިވުމާވެސް އެކު ސައްޔިދުނާ ޢުމަރުގެފާނު އެކަލޭގެފާނުގެ ޚަލީފާ ކަމުގައި، ޖަމާޢަތެއް އެކުލަވައިލެއްވުމަށް ފަހު ޛުލްޤަރްނައިނިން ބިނާ ކުރެއްވި ބޮޑު ފާރު ހޯއްދަވާން އެ ޖަމާޢަތަށް އެންގެވިއެވެ. ކީރިތި ޤުރްއާނުގައި އެ ފާރުގެ ވާހަކަ ބާވައިލެއްވުމުގެ ކުރިއަކުން އަރަބީން އެ ފާރުގެ ނަމެއްވެސް އަޑު އަހައިފައެއް ނެތެވެ. މުސްލިމުންނަށް ބޮޑުފާރު ހޯދޭ ގޮތްވީ ޤުރްއާނުގައި އެ ވާހަކަ ބަޔާން ކުރައްވައިފައި އޮތީމައެވެ. އެ ފާރު އޮތީ ސޯވިއެޓް ޔުނިއަންގެ ޑަރބެންޑް ގައެވެ. މިހާރުވެސް ފާރުގެ އަސަރުތައް ފެންނާން އެބަހުއްޓެވެ.
ކީރިތި ޤުރްއާނުގައި ހުރި މައުލޫމާތުތައް ސައްތައިން ސައްތަ ތެދެވެ. އެކަމަކު ސައްތައިން ސައްތަ ތެދު މައުލޫމާތު ހުންނަ ކޮންމެ ފޮތަކީ އިލާހީ ފޮތަކަށް ވުން ލާޒިމެއް ނޫނެވެ. މިސާލަކަށް ތެލިފޯނު ނަންބަރު ފޮތަކީވެސް ސައްތައިން ސައްތަ ތެދު މައުލޫމާތު ހުންނަ ފޮތެކެވެ. އެކަމަކު އެއީ އިލާހީ ފޮތެއް ނޫނެވެ. އެ ފޮތުގައި ހުރީއަކީ ވަޙީއެއް ނޫނެވެ. ތެދު މައުލޫމާތު ހިމެނޭ ފޮތެއް ކަމުގައި ވިޔަސް އެ ފޮތުގައި ހުރި މައުލޫމާތު އައި ތަނެއް ހޯދުމަކީ ކުރާން ޖެހޭ އެންމެ މުހިއްމު މަަސައްކަތެވެ. ކީރިތި ޤުރްއާނުގައި ހުރި މައުލޫމާތަކީ ކޮން ތަނަކުން ކިހިނެއް އައި މައުލޫމާތެއްތޯ ބަލާން ޖެހެއެވެ. އެކަމަކު ޤުރްއާނަށް ބަލާއިރު ސާބިތު ކުރުމުގެ ޒިންމާ އޮތީ ކިޔާމީހާގެ ކިބައިގައެވެ. ކީރިތި ޤުރްއާނުގެ ސައްހަކަމާއި އިލާހީކަމާ ދެކޮޅު ހެދުމަކީ އެކަށީގެންވާ ހެއްކެއް ނެތި ކުރެވޭނޭ ކަމެއް ނޫނެވެ. އެ ފޮތުން ކުށެއް ފެނިއްޖެ ނަމަ ދެކޮޅު ހެދުމަކީ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވާ ހައްގެކެވެ. ކީރިތި ޤުރްއާން ހިތްވަރުދެނީވެސް އެ ފޮތުން ކުށެއް ހޯދާށެވެ. ދެކުނު އެފްރިކާގައި އަޅުގަނޑުގެ ތަގުރީރެއް ނިމުނުތަނާ މީހަކު ތެދުވެފައި އަޅުގަނޑު ދެއްކި ވާހަކަތަކާމެދު ވަރަށް ބޮޑަށް ރުޅި އައިސްފައި ބުންޏެވެ. "އަހަރެން މި ދަނީ ގެއަށެވެ. މިރޭ ޤުރްއާނުން ކުށެއް ހޯދާނަމެވެ." އަޅުގަނޑު ބުނީމެވެ. "މަރުހަބާއެވެ. މިއަދު ކަލޭ ދެއްކި އެންމެ އާރުލާ ވާހަކައަކީ ތިޔައީއެވެ." ކީރިތި ޤުރްއާނާމެދު ޝައްކު އުފައްދާ މީހުނާމެދު މުސްލިމުން އަމަލު ކުރާން ޖެހެނީ އަޅުގަނޑު އަމަލުކުޅަ ގޮތަށެވެ. އެހެނީ ކީރިތި ޤުރްއާން އެދޭ ގޮތަކީ އަދި ގޮވައިލާ ގޮތަކީ އެއީއެވެ. ޤުރްއާނުގެ ގޮވައިލުމަށް އަމަލު ކުރުމަށް ފަހު އެ ފޮތުން ކުށެއް ނުފެނުނީމާ އެމީހުންނަށް ޖެހޭނީ އެއީ ތެދުބަސް ކަމަށް ގަބޫލު ކުރާށެވެ. އެމީހުންނަކަށް އެހެން ގޮތެއް ނޯންނާނެއެވެ. ކީރިތި ޤުރްއާނުން، އެ ފޮތް ކިޔާމީހާގެ ގަދަރު ހޯދަނީ ހިލެއަކު ނޫނެވެ. ކުށެއް ހޯދުމުގެ ފުރުސަތު ކިޔާމީހާއަށް ދީފައެވެ.
ކީރިތި ޤުރްއާނުގެ އުސޫލަށް ބަލާއިރު ފާހަގަ ކޮށްލާން ޖެހޭ ނުކުތާއެއް އެބައޮތެވެ. މީހަކަށް ކަމެއް އޮތް ގޮތް ކިޔައިދޭން ނޭނގުމަކީ ކަމެއްގެ ތެދުކަން ގަބޫލު ކުރުން ލާޒިމުކުރާ ކަމެއް ނޫނެވެ. އަދި އެކަމަކާމެދު އެހެން މީހަކު ބުނާހައި ވާހަކައެއް ގަބޫލު ކުރުން މަޖުބޫރުވާ ކަމެއްވެސް ނުމެނޫންމެއެވެ. މީހަކަށް ކަމެއްގެ ތަފުސީލެއް ދޭން ނޭގުމާއެކު ލޯ މަރައިލައިފައި އެހެން މީހެއްގެ ތަފުސީލު ގަބޫލު ކުރުން ލާޒިމެއް ނުވާނެއެވެ. އެކަމަކު މީހަކު ދޭ ތަފުސީލަކާ ނުވަތަ މައުލޫމާތަކާ ސީދާާ ދެކޮޅު ހަދާނަމަ އެ ދެކޮޅު ހަދާ ސަބަބެއް ބަޔާންކޮށް ދެވެން ވާނެއެވެ. ނުވަތަ އެ ތަފުސީލަކީ ނުވަތަ މައުލޫމާތަކީ ސައްހަ ނޫން މައުލޫމާތުކަން ސާބިތުކޮށްދޭން ވާނެއެވެ. މިއީ ދިރިއުޅުމުގެ ގިނަ ކަންތައްތަކަށް ފެއްތޭނޭ އުސޫލެކެވެ. މި އުސޫލު އެންމެ ފުރިހަމަކޮށް ދައްކައިދެނީ ކީރިތި ޤުރްއާނުންނެވެ. "އަހަރެން ގަބޫލެއް ނުކުރަމެވެ." މިހެން ބުނާ މީހަކަށް ކީރިތި ޤުރްއާނުން ދައްކަނީ ތަފާތު މަގެކެވެ. އެމީހާއަށް ކުރިމަތި ކުރުވަނީ މަސައްކަތެކެވެ. އަމިއްލައަށް ކުރާން ޖެހޭ ކަމެކެވެ. އެއީ ޤުރްއާނުން އަންގައިދޭ އެންގުން ދޮގުކުރާނަމަ، ނުވަތަ އެ އެންގުމާމެދު އެހެން މީހުން ދައްކާ ވާހަކަވެސް ގަބޫލު ނުކުރާނަމަ، ޚުދު އޭނާގެ ހިތަށް ކަށަވަރުކަން ވަންނާނޭ ފަދަ ޖަވާބެއް އަމިއްލައަށް ހޯދުމުގެ މަސައްކަތެވެ. ކީރިތި ޤުރްއާނުގެ އާޔަތެއް އިނގިރޭސި ބަހަށް ތަރުޖަމާާ ކުރާއިރު ބައެއް އާޔަތްތައް ނުބައިކޮށް ތަރުޖަމާ ކޮށްފައި ހުންނާތީ ވަރަށް ގިނަ ފަހަރަށް އަޅުގަނޑު ދެކެމެވެ. ﷲ އަންގަވަނީ ތެދު ނުވަތަ ހައްގު ގޮތް އެމީހަކާ ހަަމައަށް އައި މީހެއްގެ ވާހަކައެވެ. އޭނާއަށް މައުލޫމާތެއް ލިބުނީމާ އެ މައުލޫމާތުގެ ތެދުދޮގު ނުބަަލައި ހިނގައްޖެނަމަ އެއީ ތިމާގެ ވާޖިބަށް ފުރަަގަސްދީފި މީހެކެވެ. އެހެން އިބާރާތަކުން ދަންނަވާ ނަމަ މައުލޫމާތެއް ލިބުނީމާ އެ މައުލޫމާތެއްގެ ސައްހަކަން ކަށަވަރު ކުރުމަށްޓަކައި ހޯދައި ނުބަލާ މީހަކީ ކުށް ގޮތެއްގައި ހުރި މީހެކެވެ. މައުލޫމާތެއް ލިބިއްޖެ ނަމަ އޭގެ ތެރެއިން ކުނި ކަމަށް ބަލައި އުކައިލާން ޖެހޭ ބަޔަކީ ކޮބައިތޯއާއި، އެ ވަގުތު ނުވަތަ ފަހުން ނަމަވެސް ފައިދާއެއް ކޮށްފާނޭ ކަމަށް ބަލައި ރައްކައު ކުރާން ޖެހޭ ބަޔަކީ ކޮބައިތޯ ދެނެގަތުމަކީ ކޮންމެ މީހަކުމެ ކުރާން ޖެހޭނޭ ކަމެކެވެ. އެ މައުލޫމާތެއް ހުރި ގޮތަށް ސިކުނޑީގައި އެނބުރިއެނބުރި ހުންނާން ދޫކޮށްލުމަކީ ކޮށްގެން ވާާނޭ ކަމެއް ނޫނެވެ. ލިބޭ ކޮންމެ މައުލޫމާތެއް އެ މައުލޫމާތަކަށް އެކަށީގެންވާ "ވަތްގަނޑަކަށް" ލައި ތަހުލީލުކޮށް ހެދުމަކީ ކުރާން ޖެހޭ މުހިއްމު ކަމެކެވެ. މިސާލަކަށް ލިބުނު މައުލޫމާާތަކީ ހަމައެކަނި ބަޔަކު ދައްކާ ވާހަކައަކަށް ވެއްޖެ ނަމަ، އެ މައުލޫމާތު ތެދަކަށް ވުމާ ނުވަތަ ދޮގަކަށް ވުމާ ގާތީ ކިހައިވަރަކަށްތޯ ބަލާން ވާނެއެވެ. އެކަމަކު އެ މައުލޫމާތުގައި ހުރިހައި ހަގީގަތަކާއި، ބޭނުންވާ ހުރިހައި އުންސުރެއް ފުރިހަމަ ވެފައިވާނަމަ އެއީ ތެދެއްތޯ ނުވަތަ ދޮގެއްތޯ ސާފުވާންދެން ހޯދައި ބަލާން ވާނެއެވެ. ދެ ގޮތުން ކުރެ އެއް ގޮތަކަށް ނުނިންމޭހައި ހިނދަކު މަސައްކަތް ހުއްޓާލައިގެން ނުވާނެއެވެ. އަދި ލިބުނު މައުލޫމާތަކީ ސައްހަ މައުލޫމާތެއް ކަމަށް ކަށަވަރު ނުކުރެވުނު ނަމަވެސް އަތު ޖެހޭން ހުރި ހުރިހައި މައުލޫމާތެއް އެއްކޮށް ބަލައި އެ ލިބުނު މައުލޫމާތުގެ އަލީގައި އެއްވެސް ކަމެއް ކަށަވަރު ނުކުރެނުކަން ފުރިހަމައަށް ޔަގީން ކުރާން ވާނެއެވެ. ފަހުން މި ދެންނެވުނު ކަމަކީ އެއްވެސް ނަތީޖާއެއް ނުނުކުންނާނޭ، ބޭކާރު ކަމެއް ކަމަށް ހީފުޅު ކުރެއްވިދާނެއެވެ. އެކަމަކު މިއީ ފަހުގެ ހާލަތެއްގައި ވަކި ކަމެއް ވަކި ގޮތަކަށް ނިންމާން އެހީތެރިވާނޭ މުހިއްމު ކަމެކެވެ. އެފަދަ ހާލަތެއް އަންނަ އިރު ހޯދިފައިވާާ މައުލޫމާތާއި ހަގީގަތްތައް ބަލައި ގަބޫލުކޮށް ނުވަތަ އަލުން މުރާޖައާ ކުރާނޭ ފުރުސަތު އޮންނާނޭ ކަމެކެވެ. މައުލޫމާތަކީ "ފަރިތަ" މައުލޫމާތުތަަކަަކަށް ވުމަކީ އައުކަމެއް ކުރިމަތިވާ ހިނދު ނުވަތަ އައު މައުލޫމާތެއް ލިބޭއިރު އެހެން މީހުންނަށްވުރެ ކުރީގައި ހުންނާން ލިބޭ ފުރުސަތެކެވެ. މި ދެންނެވުނު ފަދަ ގޮތަކަށް މައުލޫމާމެދު އަމަލު ކުޅައުމުގެ ބޭނުމަކީ ކޮބައިތޯއެވެ؟ އެއީ ކަމަކާ ކުރިމަތިވުމާއެކު އަންނަ ރުޅިއެއްގެ ސަބަބުން ނުވަތަ ވާ ފޫއްސެއްގެ ސަބަބުން އެކަމަކާ ކުރިމަތިނުލުމުގެ އާދަ ފުހެލުމެވެ.
ކީރިތި ޤުރްއާނުގެ ސައްހަކަން ކަށަވަރުވާ އެއް ކަމަކީ އެ ފޮތުގައި ވާހަކަަތައް ބަޔާންކޮށް ދިނުމުގައި ދައްކައިފައިވާ ޔަގީންކަމާއި އިތުބާރެވެ. މުޅި ފޮތަށް ބަލާއިރުވެސް މި ހަގީގަތް ވަރަށް ސާފުކޮށް ފެންނާން އެބައޮތެވެ. ކީރިތި ޤުރްއާނުގެ ޔަގީންކަން ދައްކައިދެނީ "ބަދަލުގައި ދެއްކޭނޭ އެހެން ހުރިހައި އެއްޗެއްގެ ބާތިލުކަން" ދައްކައިދޭ ހަމައެއްގެ މަތީންނެވެ. މިސާލަކަށް ކީރިތި ޤުރްއާނުގެ ސުވާލަކީ މިއީއެވެ. "މި ފޮތަކީ ސީދާ ﷲ ގެ ވަޙީއެވެ. ކަލޭމެން މި ވާހަކަ ގަބޫލު ނުކުރާ ނަމަ، މިއީ ކޮން އެއްޗެއްކަން ބުނެދޭށެވެ." ކުރުކޮށް ދަންނަވާނަމަ ކީރިތި ޤުރްއާން ކިޔާ މީހާއަށް އެ ފޮތުން ކުރިމަތި ކުރުވަނީ ސުވާލެކެވެ. ކިޔާމީހާއަށް އޮތް ކަމަކީ އެ ސުވާލަށް ޖަވާބެއް ދިނުމެވެ. މިއޮތީ ކަރުދާހުގައި ދެލިން ލިޔެފައި އޮތް ފޮތެކެވެ. މި ފޮތް އައީ ކޮން ތަނަކުން ހެއްޔެވެ؟ މި ފޮތް ދައުވާ ކުރާ ގޮތުގައި މިއީ ވަޙީއެވެ. ވަޙީ ނޫން ކަމުގައި ވަނީ ނަމަ މިއީ ކޮން ތަނަކުން އައި ވާހަކަތަކެއް ހެއްޔެވެ؟ ހައިރާންވާން ޖެހެނީ އަދި މިހައި ތަނަށް އެއްވެސް މީހަކަށް މި ސުވާލަށް ބުއްދި ގަބޫލުކުރާ ކަހަލަ ޖަވާބެއް ދެވިފައި ނުވާތީއެވެ. މާނައަކީ އެހެން ހުރިހައި ޒުވާބެއް ހުސް ވެއްޖެއެވެ. މުޚާލިފުން ދައްކާ ވާހަކަ ބިނާާ ކުރަނީ ދެ ފިކުރެއްގެ މައްޗަށެވެ. މި ދެ ފިކުރު އެއް ފިކުރު އަނެއް ފިކުރެއްގެ މައްޗަށް ބުރަވެއެވެ. އެއް ފިކުރެއްގެ މީހުން ބުނާ ގޮތުގައި އެމީހުން އެތައް ސަތޭކަ އަހަރެއް ވާންދެން ދިރާސާކޮށްފިއެވެ. އެ ދިރާސާގެ އަލީގައި އެމީހުން ބުނެއެވެ. "އަހަރެމެންނަށް އެނގި ކަށަވަރުވާ ގޮތުގައި ތިމަންކަލޭގެފާނަކީ ރަސޫލުބޭކަލެއް ކަމަށް މުޙައްމަދުގެފާނު ގަބޫލުފުޅު ކުރައްވައެވެ. އެއީ މޮޔަފުޅު ބޭކަލެކެވެ." މި މީހުން ގަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި މުޙައްމަދު ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމްގެ ސިކުނޑިފުޅަށް އައިސްފައިވާ އުނިކަމެއްގެ ސަބަބުން އަމިއްލަފުޅަށް ބައެއް ކަހަލަ ކަންތައްތައް ގަބޫލުފުޅު ކުރެއްވޭ ގޮތް ވަނީއެވެ. ދެން އޮތީ އަނެއް ފިކުރުގެ މީހުންނެވެ. އެމީހުން ބުނެއެވެ. "ފެނިފައިވާ ހެކިތަކަށް ބަލާނަމަ މުޙައްމަދުގެފާނަކީ ދޮގުވެރިއެއް ކަމަށް އަހަރެމެންނަށް ޔަގީންވެއެވެ." ހެއްވާ ކަމަކީ މި ދެ ފިކުރުގެ މީހުން އެއް ބަޔަކު އަނެއް ބައެއްގެ މައްޗަށް ބުރަވީ ނަމަވެސް ދެބައިމީހުންގެ މެދުގައި ޚިލާފު އުފެދޭގޮތް ނުވެ ނުދާކަމެވެ. އެއް ބަޔަކު އަނެއް ބައެއްގެ ފިކުރު އެބަ ނަފީ ކުރެއެވެ. އިސްލާމް ދީނާ ބެހޭ ގޮތުން ނެރެގެން އުޅޭ ގިނަ ފިކުރުތަކުން މި ދެ ގޮތްވެސް ގަބޫލު ކުރެއެވެ. އެމީހުން ވާހަކަ ފަށަނީ މުޙައްމަދު ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމްއަކީ މޮޔަފުޅު ބޭކަލެއް ކަމަށް ނުވަތަ މަޖުނޫނެއް ކަމަށް ބުނަމުންނެވެ. ނިންމައިލަނީ އެކަލޭގެފާނަކީ ދޮގުވެރިއެއް ކަމަށް ބުނަމުންނެވެ. އެކަމަކު މި ދެ ސިފަ އެއްފަހަރާ އެކެއްގެ ކިބައިގައި ހުރުމަކީވާނޭ ކަމެއް ނޫންކަން އެމީހުންނެއް ނުދަނެއެވެ. މިސާލަކަށް މޮޔަ ޚިޔާލެއްގެ ސަބަބުން ނުވަތަ ސިކުނޑިއަށް އަންނަ އުނި ކަމެއްގެ ސަބަބުން ތިމަން މިއީ ރަސޫލެއް ކަމަށް ގަބޫލު ކުރާ މީހަކު ރޭގަނޑު ހަތަރު ދަމު ހޭލައި ހުރެގެން އެކި ކަހަލަ ރޭވުންތައް ރާވައެއް ނުހަދާނެއެވެ. "އަހަރެން މިއީ ރަސޫލެއް ކަމަށް މީސްތަކުން ގަބޫލު ކުރާނޭ ފަދަ ގޮތަކަށް އެމީހުން މޮޔަ ހައްދާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟" މި ސުވާލު އެފަދަ މީހެއްގެ ހިތަކު ނުއުފެދޭނެއެވެ. އެހެނީ އޭނާ ހުންނަނީ ތިމަން މިއީ ރަސޫލެއް ކަމަށް ހެޔޮ ހިތުން ގަބޫލުކޮށް ކަށަވަރު ކޮށްގެންނެވެ. އަދި އޭނާގެ ސުވާލުތަކުގެ ޖަވާބު ވަޙީގެ ޒަރީއާއިން ލިބޭނޭ ކަމަށްވެސް އޭނާ ހުންނަނީ ހިތުގެ އަޑީން ކަށަވަރުކޮށް ޔަގީން ކޮށްގެންނެވެ.
(ނުނިމޭ)
