(7 މޭ 2020 ގައި ޝާއިއުކުރި ބަޔާ ގުޅޭ)
މީސްތަކުން ހަގީގަތާ ދިމާއަށް އެނބުރުވުމުގެ އުސޫލުގެ ސަބަބުން އެތައް ޣައިރުމުސްލިމުންނެއް ވަނީ މަތާސިރުވެފައެވެ. މި މައުޟޫއަށް ލިޔެފައިވާ ލިޔުންކޮޅެއް މިހާރުވެސް "ނިވް ކެތަލިކް އެންސައިކްލޮޕީޑިއާ" އިން ފެންނާން އެބައޮތެވެ. "ޤުރްއާންގެ އަސްލާ ބެހޭ ގޮތުން ފާއިތުވެ ދިޔަ ގަރުނުތަކުގެ ތެރޭގައި އެތައް ނަޒަރިއްޔާއެއް ވަނީ ނެރެފައެވެ. ހަމަބުއްދީގެ ބޭނުންކުރާ އެކަކުވެސް މިއަދަކު އެއިން އެއްވެސް ނަޒަރިއްޔާއެއް ގަބޫލެއް ނުކުރެއެވެ." މި ވާހަކަ މި ދައްކަނީ ކޮން ބައެއްތޯއެވެ؟ ކީރިތި ޤުރްއާނުގެ ސައްހަކަމާ ބެހޭ ގޮތުން ނުވަތަ އަސްލާ ބެހޭ ގޮތުން ދައްކާ އިލްމީ ވާހަކަތަކާ ދެކޮޅު ހެދުމުގައި އެތައް ގަރުނެއް ހޭދަކޮށްފައިވާ ކެތަލިކް ފައްޅީގެ މީހުންނެވެ. މި ދެންނެވުނު އެންސައިކްލޮޕީޑިއާގައި ބަޔާން ކޮށްފައިވާ ގޮތުގައި ކީރިތި ޤުރްއާނަކީ ވަޙީއެވެ. އެހެންވީމާ މިހާރު އެމީހުން އެ ފޮތް ދިރާސާވެސް ކުރެއެވެ. އެކަމަކު ދިރާސާ ކުރަނީ އެއީ ވަޙީ ނޫންކަން ސާބިތުކޮށްދޭނޭ ގޮތެއް ހޯދުމުގެ ބޭނުމުގައެވެ. އެތައް ދިރާސާއަކަށް ފަހުވެސް އެމީހުންނަކަށް އެކަށީގެންވާ، ބުއްދި ގަބޫލުކުރާ ދަލީލެއް ހޯދިފައެއް ނެތް ކަމުގައި ވިޔަސް އެމީހުންގެ މަސައްކަތުގައި ތެދުވެރިކަން އެބަހުރި ކަމަށް ގަބޫލު ކުރާން ޖެހެއެވެ. މީސްމީހުން ދައްކާފައި ހުރި ފޫނުބެދޭ ވާހަކަތައް އެމީހުން ގަބޫލެއް ނުކުރެއެވެ. ފައްޅިން ބުނާ ގޮތުގައި ބުއްދި ގަބޫލުކުރާ އެއްވެސް ދަލީލެއް ފާއިތުވި ސާދަ ގަރުނުގެ ތެރޭގައި އެމީހުންނަކަށް ފެނިފައެއް ނެތެވެ. އެހެންވީމާ ހަމަ ގައިމުވެސް ކީރިތި ޤުރްއާނަކީ އެހައި ފަސޭހައިން ބޮލުން ނައްޓައިލައި، އެއްފަރާތް ކޮށްލެވޭނޭ ފޮތެއް ނޫންކަމަށް އެމީހުން އެބަ ގަބޫލުކުރެއެއް ނޫންތޯއެވެ؟ މިކަމުގައި ބައެއް މީހުންގެ އުސޫލު ހުންނަނީއަކީ ފައްޅީގެ ހަމަތަކާ އެއް ގޮތަކަށް ނޫނެވެ. އެފަދަ މީސްމީހުން އަވަސް ވެގަންނަނީ (ހެއްކެއް ނެތް ކަމުގައި ވިޔަސް) ތިޔައީ އެވެނި މިވެނި ގޮތަކަށް އައިސްފައިވާ ފޮތެކޭ ކިޔައި އެކި ކަހަލަ ފޫނުދެބޭ ދަލީލުތައް ނެރެގަންނާށެވެ. ގިނަ ފަހަރަކަށް ތިމާ މި ދައްކާ ވާހަކައަކީ ކިހައިވަރެއްގެ އުރައްޕެއް ހުރި ވާހަކައެއްތޯ ބަލައިލާކަށްވެސް މަސައްކަތެއް ނުކުރެއެވެ.
ފައްޅީގެ މި ދެންނެވި ވާހަކަތަކުގެ ސަބަބުން އާއްމު ކްރިސްޓިއަނުންނަށް ބައެއް ކަހަލަ މައްސަލަތަކާ ކުރިމަތިލާން ޖެހޭކަމީ ޝައްކެއް އޮތް ކަމެއް ނޫނެވެ. (ބޭނުންހައި ވާހަކައެއް ދައްކައިފައި މިހިރީ ދަލީލޭ ބުނާން އުނދަގޫވާ ހާލަތަކަށް އެމީހުން ހިނގައިދެއެވެ.) ކީރިތި ޤުރްއާނުގެ އަސްލަކީ ކޮބައިކަމާ މެދު ކްރިސްޓިއަނަކު އަމިއްލަ ހައިސިއްޔަތުން ދެކޭ ގޮތެއް އޮވެދާނެއެވެ. އެކަމަކު ފައްޅީގެ މެންބަރެއްގެ ގޮތުގަައި ހުރެ އޭނާގެ އަމިއްލަ ޚިޔާލު ނެރެ ހާމަކޮށްގެން އުޅުމަކީ އޭނާއަކަށް ކުރެވޭނޭ ކަމެއް ނޫނެވެ. ސަބަބަކީ ފައްޅީން އޭނާގެ ކިޔަމަންތެރިކަމާއި އިޚްލާސްތެރިކަމުގެ މިންގަނޑެއް ކަނޑައަޅައިފައި އޮންނަ އޮތުމެވެ. އެމިންގަނޑުން ބޭރަށް ގޮސް ފައްޅީގެ ވާހަކަތަކާ ދެކޮޅު ހެދުމަކީ އޭނާއަކަށް ކުރެވޭނޭ ކަމެއް ނޫނެވެ. ނުވަތަ ކޮށްގެން ވާނޭ ކަމެއް ނޫނެވެ. އޭނާއަށް ޖެހެނީ ފައްޅީން ކަމެއްގައި ވަކި ގޮތެއް ނިންމައި ކަނޑައަޅައިފިނަމަ އެއްވެސް ސުވާލަކާ ނުލައި ކިޔަމަންގަތުމަށް ފަހު އެ ގޮތެއްގެ މައްޗަށް ދިރިއުޅުމުގެ ހުރިހައި ކަމެއް ފަހިކުރާށެވެ. ފައްޅިން ބުނަނީ ކީކޭތޯއެވެ؟ "ޤުރްއާނާ ބެހޭ ގޮތުން މީސްމީހުން އެ ދައްކާ ސާބިތު ނުކުރެވޭ ދަލީލުތައް އަޑު ނާހާށެވެ." މިހެންނެވެ. މި އުސޫލަށް ބަލައިފައި އިސްލާމުން ހިފަހައްޓަމުން ގެންދާ އުސޫލާމެދު ބުނާނީ ކީކޭތޯއެވެ؟ ކީރިތި ޤުރްއާނަކީ އެ ފޮތާމެދު ވިސްނައި ފިކުރު ކުރާން މަޖުބޫރުވާ އަދި އެ ފޮތުގައި ބަލައި ދިރާސާ ކުރާން ޖެހޭ އެތައް ވާހަކައެއް ހުރި ފޮތެއް ކަމަށް ޣައިރުމުސްލިމުން އެބަ އެއްބަސްވެއެވެ. އެކަމަކު މުސްލިމުން ހަމަ މި ނަޒަރިއްޔާ ހިފަހައްޓާން ފެށުމާއެކު ބައެއް މީހުންނަށް ގަބޫލު ނުކުރެވޭފަދަ ނަޒަރިއްޔާއަކަށް ވެދެއެވެ. އެއީ ކީއްވެގެންތޯއެވެ؟ މިއީ ބުއްދީގެ އަހުލުވެރިންނާއި އިލްމުވެރިން ވިސްނައި ފިކުރު ކުރާން ޖެހޭ ކަމެކެވެ.
ހޭންސް އަކީ ކެތަލިކް ފައްޅީގެ އިސް ޢިލްމުވެރިއެކެވެ. ފައްޅީން ގަދަރުކުރާ އަދި އޭނާގެ ދާއިރާގައި އެތައް އަހަރެއް ހޭދަ ކުރައްވައިފައިވާ ބޭކަލެކެވެ. އޭނާ ކީރިތި ޤުރްއާން ވަރަށް ރަނގަޅަށް ދިރާސާ ކުރައްވައި ބެއްލެވުމަށް ފަހު ނެރުއްވުނު ނަތީޖާާ ހާމަ ކުރެއްވީ މި ފަދައިންނެވެ. "ކަލާނގެ މުޙައްމަދުގެފާނު މެދުވެރި ކުރައްވައި އިންސާނުންނާ މުޚާޠަބު ކުރެއްވީއެވެ." މިއީވެސް ޣައިރުމުސްލިމެއްގެ ވާހަކައެވެ. ކެތަލިކް ފައްޅީގެ އިސް ޢިލްމުވެރިއެއްގެ ވާހަކައެވެ. ޕޯޕް މި ވާހަކަތައް ގަބޫލު ކުރައްވާނޭ ހެންނެއް އަޅުގަނޑަކަށް ހިއެއް ނުވެއެވެ. އެކަމަކު މިފަދަ އިލްމީ، ނުފޫޒު ހުރި ބޭކަލެއްގެ ވާހަކަ މުސްލިމުން ގަބޫލުކުރާ ގޮތްތައް ސާބިތުކުރާން ބޭނުން ހިފިދާނެކަން ޔަގީނެވެ. ކީރިތި ޤުރްއާނަކީ ﷲ ގެ ވަހީބަސްފުޅުކަމަށް ބުނުއްވައި، އެ ފޮތަކީ ފަސޭހައިން އެއްފަރާތަށް ޖައްސައިލެވޭނޭ ފޮތެއް ނޫން ކަމަށް ގަބޫލު ކުރެއްވިޔަތީ އޭނާއަށް ތައުރީފު ހައްގެވެ.
މި ދެންނެވުނު ހުރިހައި ވާހަކައަކުން އެނގުނު ގޮތުގައި (ކީރިތި ޤުރްއާނާ ބެހޭ ގޮތުން) ޣައިރު މުސްލިމުން ދައްކާން ހުރި ހުރިހައި ބަހަނާއެއް ހުސްވެއްޖެއެވެ. އެއީ ވަޙީ ނޫން ކަމަށް އިތުރަކަށް ދެއްކޭނޭ އެއްވެސް ދަލީލެއް ނެތެވެ. އެހެނީ ކީރިތި ޤުރްއާނަކީ ވަޙީ ނޫން ކަމުގައި ވަނީނަމަ އެއީ އޮޅުވައިލެވުމަކަށް ވާން ވާނެއެވެ. މަގުފުރައްދާ އެއްޗަކަށް ވާން ވާނެއެވެ. އެއީ އެފަދަ ފޮތެއް ކަމުގައި ވަނީ ނަމަ ކުރާން ޖެހޭ ސުވާލުތަކެއް އެބަހުއްޓެވެ. "މި ފޮތް އައީ ކިހިނެއް ކޮން ތަނަކުން ހެއްޔެވެ؟ ފޮތުގެ އަސްލަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ އަދި މި ފޮތުން އަހަރެމެން މަގުފުރައްދާ ގޮތަކީ ކޮބައި ހެއްޔެވެ؟" މި ސުވާލުތަކަަށް ދެވޭ ތެދުވެރި ޖަވާބަކީ ކީރިތި ޤުރްއާނުގެ ސައްހަކަން ސާބިތުކޮށްދޭ ދަލީލެވެ. އަދި ޣައިރުމުސްލިމުންގެ ހެއްކެއް ނެތް ވިޔާނުދާ ވާހަކަތަކުގެ ރައްދުވެސް މެއެވެ. ކީރިތި ޤުރްއާނަކީ މަގުފުރައްދާ އެއްޗެއް ކަމަށް ބުނާނަމަ އެކަމުގެ ހެކި ދައްކާން ވާނެއެވެ. ހެކި ދެއްކުން އޮތީ އެމީހުންގެ (ޣައިރުމުސްލިމުންގެ) އަތްމަތީގައެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ (މުސްލިމުންގެ) އަތްމައްޗަކު ނޫނެވެ. މާނައަކީ އެއީ އަޅުގަނޑުމެން ކުރާން ޖެހޭ ކަމެއް ނޫނެވެ. އެމީހުން ކުރާން ޖެހޭ ކަމެކެވެ. ސާބިތުކޮށް ދެވޭނޭ އެކަށީގެންވާ ދަލީލުތަކެއް ނެތި އެއްވެސް ވާހަކައެއް ދެއްކުމަކީ ކޮށްގެން ވާނޭ ކަމެއް ނޫނެވެ. އެމީހުންނާ ދިމާއަށް އަޅުގަނޑު ބުނަމެވެ. "އެ ފޮތުގައި އޮތް ހަމަ އެންމެ މަގުފުރައްދުމެއް އަހަންނަށް ދައްކާށެވެ. ކީރިތި ޤުރްއާނުން އަހަރެން މަގުފުރައްދާ ވާހަކައެއް (އާޔަތެއް) ދައްކާށެވެ. ނުދެއްކޭ ކަމުގައި ވަނީނަމަ އެއީ މަގުފުރައްދާ އެއްޗެކޭ ނުކިޔާށެވެ."
ކީރިތި ޤުރްއާނުގެ އެންމެ އާދަޔާ ޚިލާފު އެއް ކަމަކީ މާޒީގެ ޤުދްރަތީ ބައެއް ކަންތައްތަކާއި މި ޒަމާނުގެ ބައެއް ކަންތައްތައް ކިޔައިދީފައި ހުންނަ ގޮތެވެ. ކުރުކޮށް ދަންނަވާނަމަ އެ ފޮތް ޣައިރު މުސްލިމުންނަށް "މައްސަލައަކަށް" ވެފައި އޮތީ ހަމައެކަނި ބާވައިލެއްވި ދުވަސްވަރަކު ނޫނެވެ. އެއީ މިއަދުވެސް އެމީހުންނަށް ކުރިމަތިވެފައިވާ ބޮޑު މައްސަލައެކެވެ. އެހެނީ ކޮންމެ ދުވަހަކު، ކޮންމެ ހަފުތާއަކު، ކޮންމެ މަހަކު އައު ކަންތައްތަކެއް އެ ފޮތުން ކަޝްފުކޮށް ދައްކައެވެ. އެހެންވީމާ ކީރިތި ޤުރްއާނުގެ ސައްހަކަމާމެދަކު މިއަދަކު އުފެއްދޭނޭ އެއްވެސް ސުވާލެއް ނެތެވެ. މިސާލަކަށް އަލްއަންބިޔާއު ސޫރަތުގައި ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީ ކުރައްވައިފައިވެއެވެ.
أَوَ لَمۡ يَرَ ٱلَّذِينَ كَفَرُوٓاْ أَنَّ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ كَانَتَا رَتۡقًا فَفَتَقۡنَٰهُمَاۖ وَجَعَلۡنَا مِنَ ٱلۡمَآءِ كُلَّ شَيۡءٍ حَيٍّۚ أَفَلَا يُؤۡمِنُونَ (٣٠)
"ހަމަކަށަވަރުން، އުޑުތަކާއި، ބިން، އެކަތިގަނޑަކަށްވެފައިވަނިކޮށް، ފަހެ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެދޭތި ވަކިކޮށްލެއްވިކަން، ކާފިރުވި މީހުން ނުދަންނަނީ ހެއްޔެވެ؟ އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ދިރޭ ކޮންމެ އެއްޗެއް ފެނުން ހެއްދެވީމެވެ. ފަހެ، އެއުރެން އީމާން ނުވަނީ ހެއްޔެވެ؟"
ޙައިރާންވާން ޖެހޭ ފަދަ ވާހަކައެއް ދަންނަވައިލާނަމެވެ. 1973 ވަނަ އަހަރު ދެ ކާފަރަކަށް ނޮބެލް އިނާމު ދީފައި ވަނީ (ކީރިތި ޤުރްއާނުގައިވާ) މި ހަގީގަތް ހޯދައި އާއްމު ކުރުމުންނެވެ. (އެމީހުން މި ހަގީގަތް ހޯދީ ކީރިތި ޤުރްއާނަކުންނެއް ނޫނެވެ.) ކާއިނާތު އެކަތިގަނޑެއްގެ ގޮތުގައި އުފެއްދެވި ކަމަށް (އެމީހުން މި ހަގީގަތް ހޯދުމުގެ މާ ކުރީން) ކީރިތި ޤުރްއާނުގައި ވަނީ އަންގަވައިފައެވެ. މިއަދާ ހަމައަށްވެސް އިންސާނުން ގެންދަނީ މި ހަގީގަތް ސާބިތު ކުރާން މަސައްކަތް ކުރަމުންނެވެ. މީގެ އިތުރަށް ހުރިހައި ދިރުމެއް އުފެއްދެވީ ފެނުން ކަމުގައި އަންގަވައިފައިވާ އެންގެވުމަކީ މީގެ ސާދަ ގަރުނު ކުރީން ދިރިއުޅުނު ބައެއްގެ ބޮލަށް ވައްދައިދޭން ފަސޭހަ ވާހަކައަަކަށް ނުވާނޭކަން ކަށަވަރެވެ. މިސާލަކަށް މީގެ ސާދަ ސަތޭކަ އަހަރު ކުރީން ހަނަފަސް ހިކި ސަހަރާއެއްގައި ހުރެފައި އަމިއްލަ ނަފުސަށް އިޝާރަތް ކޮށްފައި ކަލެއަށް މި ފެންނަ މީހާ އުފެއްދެވީ ފެނުންނޭ އެ ދުވަސްވަރުގެ މީހެއް ގާތު ބުނެފިއްޔާ އެމީހަކު ގަބޫލު ކުރާނެތޯއެވެ؟ ގަބޫލު ނުކުރާނޭކަން ޔަގީނެވެ. އެހެނީ އެކަމުގެ ހެކި ފެނުނީ ދާދި މިދާކަށް ދުވަހު މައިކްރޮސްކޯޕް އީޖާދު ކުރެވުނީމައެވެ. ހަށިގަނޑުގައި ހިމެނޭ ސެލްގެ އަސާސީ އެއް މާއްދާ ކަމުގައިވާ ސިޓޯޕްލާޒަމް ގެ 80 އިންސައްތައަކީ ފެންކަން އެނގުނީ މައިކްރޮސްކޯޕުގެ އެހީގައި ބެލީމައެވެ. ކީރިތި ޤުރްއާނަކީ ޒަމާނަށް ދެމިގެންދާ ދާއިމީ މުއުޖިޒާތެއްކަން މި ހޯދުމާއެކު އަނެއްކާވެސް އެނގުނީއެވެ.
އިހު ދެންނެވުނު ތެދުތޯ ނުބައިތޯ ބަލާ މިންގަނޑަކީވެސް މާޒީއަށްވެސް އަދި މިހާރަށްވެސް ފެތޭ މިންގަނޑެކެވެ. ބައެއް ކަހަލަ ވާހަކަތައް އައިސްފައި ވަނީ ﷲ ތަޢާލާގެ ދެނެވޮޑިގަތުމާއި ބާރުވެރިވަންތަކަން ދެއްކެވުމުގެ ގޮތުންނެވެ. އެކަމަކު ބައެއް ވާހަކަތައް މިއަދާ ހަމައަށްވެސް ހުރީ ތަހައްދީގެ ގޮތުގައެވެ. ފުރަތަމަ ދެންނެވުނު ވާހަކައިގެ އެއް މިސާލަކީ ކުރީން ދެންނެވުނު އަބޫ ލަހަބުގެ ވާހަކައެވެ. އެ ވާހަކައިން އެނގިގެން ދަނީ އަބޫ ލަހަބު އިސްލާން ނުވާނޭކަން ހުރިހައި ކަމެއް މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެން، ބައްލަވައިވޮޑިގެންވާ ﷲ ދެނެވޮޑިގެންވާ ކަމެވެ. އޭނާ ނަރައަކަށް އެއްލައިލެއްވޭނޭ ވާހަކަ އެންގެވި ސަބަބަކީ އެއީއެވެ. މަސަދު ސޫރަތަކީ ﷲ ގެ ދެނެވޮޑިގަތުން އެންގެވުމުގެ އިތުރަށް އަބޫ ލަހަބު ފަދަ މީސްމީހުންނަށް ދެއްވި އިންޒާރެއްވެސް މެއެވެ.
ދެވަނައަށް ދެންނެވުނު ވާހަކައިގެ އެއް މިސާލަކީ މުސްލިމުންނާއި ޔަހޫދީންނާ ދެމެދު އޮންނަ ގުޅުމުގެ ވާހަކަތައް ބަޔާން ކުރައްވައިފައިވާ ކުރެއްވުމެވެ. މި އާޔަތުގައި ވަނީ ސީދާ ދެ ދީނެއްގެ ވަކި ފަރުދުންގެ މެދުގައި އޮންނަ ގުޅުމަށް މުޅި ވާހަކަ ހަނިނުކޮށް ސީދާ ވާހަކަ ބަޔާންކޮށްފައެވެ. އާދެ، ޖުމުލަގޮތެއްގައި ބަލާއިރު ދެބައިމީހުންގެ މެދުގައި އޮންނަ ގުޅުމަށް ސަމާލުކަން ދީފައެވެ. އާޔަތުގައި ވަނީ ކްރިސްޓިއަނުންނާ އަޅައި ބަލާއިރު މުސްލިމުންނާ މެދު ޔަހޫދީން ކަންތައް ކުރާގޮތް އަބަދުވެސް މާ ނުބައި ވާނޭ ކަމުގައެވެ. މި ވާހަކަފުޅުގެ ސީދާ އަސަރާއި ބަރުދަން ރަނގަޅަށް އެނގޭނީ އާޔަތުގެ މާނައަށް ފުންކޮށް ބަލައި ވިސްނީމައެވެ. ކްރިސްޓިއަނުންނާއި ޔަހޫދީންގެ އެތައް ބަޔަކު އިސްލާމްދީނަށް ވަދެފައިވާ ކަމީ ދެކޮޅު ހެދޭން ނެތް ހަގީގަތެކެވެ. އެކަމަކު ޖުމުލަގޮތެއްގައި ބަލާއިރު ޔަހޫދީން އަބަދުވެސް ފެނިފައި ވަނީ އިސްލާމްދީނުގެ ދާއިމީ ދުޝްމިނުންގެ ގޮތުގައެވެ. ކީރިތި ޤުރްއާނުގައި ބަޔާންވެފައިވާ މި ވާހަކައިން މި ހުޅުވެނީ ކިހައި ވަރެއްގެ ދޮރެއްކަން ވިސްނަނީ ވަރަށް މަދު މީހެކެވެ. ހަގީގަތުގައި މިއީ ކީރިތި ޤުރްއާނަކީ ދޮގު ނުވަތަ ބާޠިލު ފޮތެއްކަމާއި އެއީ ﷲ ގެ ވަޙީ ނޫންކަން ސާބިތުކޮށްދޭން ޔަހޫދީންނަށް ލިބިފައިވާ ވަރަށް ރަނގަޅު ފުރުސަތެކެވެ. (މުޅި ދުނިޔޭގައި ތިބީ ގާތްގަނޑަކަަށް ސައުވީހަކަށް މިލިއަން ޔަހޫދީންނެވެ.) ޔަހޫދީން ކުރާން ޖެހޭހައިވެސް ކަމަކީ އެންމެން އެއް ލަވައެއް ކިޔާފައި ގޮސް ދެތިން އަހަރެއްހައި ދުވަސް ވާންދެން މުސްލިމުންނަށް ހެޔޮ ވެގަތުމެވެ. އެޔަށް ފަހު ބުނަންވީއެވެ. "ކަލޭމެންނަށް އެންމެ ހެޔޮ ބަޔަކީ ކޮބައިކަން ކަލޭމެންގެ އިލާހީ ފޮތުގައި މިހާރު އޮތީ ކޮން ބައެއް ކަމުގައި ހެއްޔެވެ؟ ޔަހޫދީން ހެއްޔެވެ؟ ކްރިސްޓިއަނުން ހެއްޔެވެ؟ ޔަހޫދީން ކަލޭމެންނަށް ކޮށްދިން ހެޔޮ ކަންތައްތައް ނިކަން ދެކިބަލާށެވެ." ކީރިތި ޤުރްއާނުގެ ބާޠިލުކަން ސާބިތުކޮށްދޭން އެމީހުން ކޮށްލާން ޖެހޭހައިވެސް ކަމަކީ އެއީއެވެ. އެކަމަކު ދިގު ސާދަ ސަތޭކަ އަހަރު ފާއިތު ވެގެން ދިޔައިރުވެސް އެމީހުން އެފަދަ ކަމެއް ނުކުރެއެވެ. މިހާރުވެސް އެ އާޔަތް ހަމަ އޮތް ގޮތަށް އެބައޮތެވެ. އެމީހުންނަށް ހުޅުވިފައި އޮތް ފުރުސަތެއްގެ ގޮތުގައެވެ.
ކީރިތި ޤުރްއާނުގެ މައްޗަށް އެކި ގޮތްގޮތަށް ބަލައިލެވޭނޭ ކަމަށް އަޅުގަނޑު މި ބަޔާންކުޅަ ހުރިހައި މިސާލަކީ އެއް ހަމަޔަކުން ބަލާއިރު މުޅީންވެސް ޣައިރު މަވްޟޫޢީ (ސަބްޖެކްޓިވް) މިސާލެވެ. އެހެންނަމަވެސް އެ ފޮތުގެ މައްޗަށް މަވްޟޫއީ (އޮބްޖެކްޓިވް) ގޮތަކަށް ބަލައިލެވޭނޭ ގޮތްތައްވެސް އެބަހުއްޓެވެ. އެއްގޮތަކީ ހިސާބު ޢިލްމުގެ ބޭނުން ކޮށްގެން ބެލުމެވެ. ތެދު ލަފާކުރުންތަކެއްގެ މައްޗަށް ބަލައިގެން ހިސާބު ޖެހީމާ ކީރިތި ޤުރްއާނުގެ ސައްހަކަން އެނގިގެންދާލެއް ރީތިކަމުން ހައިރާންވާހައިވެއެވެ. ހިސާބު އިލްމަށް ބަލާނަމަ މިކަން ސާބިތުކޮށްދޭން ބޭނުން ކުރަން ޖެހެނީ އަންދާާސާކުރުމަކާއި ލަފާކުރުމުގެ މިސާލަކާ އެކީގައެވެ. މިސާލަކަށް މީހެއްގެ ކުރިމައްޗަށް ހުށަހަޅާ ކަމެއްގައި އޭނާއަށް އޮތީ ދެ ގޮތެއް ކަމުގައި ބައްލަވާށެވެ. އެއީ ރަނގަޅު ގޮތަކާއި ނުބައި ގޮތެކެވެ. އޭނާ ލޯ މަރައިލައިފައި މި ދެ ގޮތުން އެއް ގޮތެއް ޚިޔާރު ކޮށްފިނަމަ އޭނާ ޚިޔާރުކުޅަ ގޮތް ނުބައި ވުމުގެ ފުރުސަތު އޮންނާނީ ދެބައިކުޅަ އެއްބަޔަށެވެ. ރަނގަޅުވުމުގެ ފުރުސަތުވެސް އޮންނާނީ ދެބައިކުޅަ އެއްބަޔަށެވެ. ދެން ހަމަ އެމީހާގެ ކުރިމައްޗަށް މި ދެންނެވުނު ފަދަ ދެ ހާލަތެއް ހުށަހަޅައިފިނަމަ ވާނޭ ގޮތާ މެދު ވިސްނާވަޑައިގަންނަވާށެވެ. އެއީ ރަނގަޅަކާއި ނުބައެއް ހިމެނޭ ދެ ހާލަތެވެ. އޭނާ ގާތު ވިދާޅުވާނީ ރަނގަޅާއި ނުބައިގެ ހަތަރު ފުރުސަތަކުން ވަކި ގޮތެއް ޚިޔާރު ކުރާށެވެ. ދެ ހާލަތުން ކުރެ ކޮންމެ ހާލަތެއްގައިވެސް އޭނާ ޚިޔާރު ކުރާ ގޮތް ރަނގަޅު ވުމާއި ނުބައި ވުމުގެ ފުރުސަތު އޮންނާނެއެވެ. މިފަހަރު އޭނާ ލޯ މަރައިލައިފައި ވަކި ގޮތެއް ޚިޔާރު ކޮށްފި ނަމަ ވާނީ ކިހިނެއްތޯއެވެ؟ އޭނާއަށް މިފަހަރު ރަނގަޅު ގޮތް ޚިޔާރު ކުރުމުގެ ފުރުސަތު އޮންނާނީ ހަތަރުބައިކުޅަ އެއްބަޔަށެވެ. މާނައަކީ ރަނގަޅު ވާނީ ހަތަރު ފަހަރުން އެއް ފަހަރުއެވެ. ތަންކޮޅެއް ތަފުސީލުކޮށް ދަންނަވައިލާނަމެވެ. އޭނާ ފުރަތަމަ ހާލަތުން އެއްގޮތް ޚިޔާރުކޮށްފިނަމަ ރަނގަޅުވެސް ވެދާނެއެވެ. ނުވަތަ ނުބައިވެސް ވެދާނެއެވެ. ދެވަނަ ގޮތް ޚިޔާރު ކުރިނަމަވެސް ވާނީ ހަމަ މިހެންނެވެ. ކުރުކޮށް ދަންނަވާނަމަ ފުރަތަމަ ހާލަތާއި ދެވަނަ ހާލަތާއި ދެ ހާލަތުންވެސް އޭނާއަށް ނުބައި ގޮތް ޚިޔާރު ކުރެވުމަކީ ވެދާނޭ ގޮތެކެވެ. ނުވަތަ ފުރަތަމަ ހާލަތުން ނުބައި ގޮތް ޚިޔާރު ކޮށްފައި ދެވަނަ ހާލަތުން ރަނގަޅު ގޮތް ޚިޔާރުކުރެވުމަކީ ވެދާނޭ ގޮތެކެވެ. ނުވަތަ ފުރަތަމަ ހާލަތުން ރަނގަޅު ގޮތް ޚިޔާރު ކޮށްފައި ދެވަނަ ހާލަތުން ނުބައި ގޮތް ޚިޔާރު ކުރެވުމަކީ ވެދާނޭ ގޮތެކެވެ. ނުވަތަ ފުރަތަމަ ހާލަތާއި ދެވަނަ ހާލަތާއި ދެ ހާލަތުންވެސް ރަނގަޅު ގޮތް ޚިޔާރު ކުރެވުމަކީ ވެދާނޭ ގޮތެކެވެ. މުޅީން ރަނގަޅު ގޮތް އޭނާއަށް ޚިޔާރު ކުރެވޭނީ ދެ ހާލަތުގައިވެސް ރަނގަޅު ގޮތް ޚިޔާރު ކުރެވިއްޖެނަމައެވެ. ރަނގަޅު ގޮތް ޚިޔާރު ކުރެވުމުގެ ފުރުސަތު މި ފަހަރު ހަނި ވެފައި ވަނީ އޭނާ ލަފާކުރާން ޖެހޭ އަދަދު ނުވަތަ ފަހަރު ގިނަވީމައެވެ. ހިސާބު ޢިލްމުގައި މި ހާލަތު ބަޔާން ކުރާ ވިޔައަކީ 2/1 × 2/1 އެވެ. މާނައަކީ ފުރަތަމަ ހާލަތުގައި ދެފަހަރުން އެއް ފަހަރާއި ދެވަނަ ހާލަތުގައި ދެ ފަހަރުން އެއް ފަހަރެވެ.
(ނުނިމޭ)
