ކޮރޯނާ ޖާއިހާގެ ސަބަބުން މި އަހަރު (1441 ހ. ވަނަ އަހަރު) ސަޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާއިން ބޭރުން ހަމަ އެކަކަށް ވެސް ޙައްޖަށް ދިޔުމުގެ ފުރްޞަތު ވަނީ ނުލިބިފައެވެ. އެހެނަސް ސަޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާގައި ތިބި އިސްލާމީ ޤައުމުތަކުގެ މަދު ބަޔަކަށް ވަނީ ޙައްޖުގެ މަނާސިކުތައް އަދާކުރެވިފައެވެ. މިއީ ޙައްޖުގެ ފަރީޟާ އަދާކުރުމަށް ހުރަސްއެޅުނު ފުރަތަމަ ފަހަރެއްނޫނެވެ.
"ހިޖްރައިން 430 ވަނަ އަހަރު މިޞްރާއި ޝާމުކަރައާއި ޢިރާޤާއި ޚުރާސާނުން އެއްވެސް މީހަކަށް ޙައްޖަށް ދެވިފައެއް ނުވެއެވެ. " އިމާމުއް ސުޔޫޠީ (އަވަހާރަވީ 1506 މ.) އެކަލޭގެފާނުގެ މަޝްހޫރު ފޮތެއް ކަމުގައިވާ (حسن المحاضرة) ގައި ލިޔުއްވައިފައި ވެއެވެ.
ކޯވިޑް-19ގެ ސަބަބުން ކުރިމަތިވި ފަދަ ޙާދިސާތައް ކުރިމަތިވެގެން ޙައްޖަށް ދިޔުމަށް ހުރަސް އެޅިފައިވަނީ އެންމެ ފަހަރަކު ދެފަހަރަކު ނޫނެވެ. ތާރީޚީ ގޮތުން ބަލާއިރު ޙައްޖަށް ދިޔުން ބައެއްފަހަރަށް މަނާކުރެވިފައި ވަނީ ސިޔާސީ ސަބަބުތަކަށް ޓަކައެވެ. އަނެއްބައިފަހަރަށް ސަލާމަތީ ސަބަބުތަކަށް ޓަކައެވެ. އަނެއްބައިފަހަރަށް ދާޚިލީ ފިތުނަފަސާދައެއްގެ ސަބަބުންނެވެ.
ވެރިކަމާހެދި ހިނގައިފައިވާ ކޯޅުންތަކުގެ ސަބަބުން
ހިޖްރައިން 73 ވަނަ އަހަރު : މިފަދަ ފުރަތަމަ ކޯޅުން ހިނގައިފައިވަނީ އުމަވީންނާއި ޒުބައިރީންނާ ދެމެދުގައެވެ. އެއީ ހިޖްރައިން ފުރަތަމަ ސައްތައިގެ ހަތްދިހައިގެ އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައެވެ. ޠަބަރީ (އަވަހާރަވީ ހިޖްރައިން 310 ގައި) ވިދާޅުވެފައިވާ ގޮތުގައި ޢަބްދުﷲ ބުނުއްޒުބައިރު (ޤަތުލުކޮށް ޞަލީބަށް އެރުވުނީ ހިޖްރައިން 73 ގައި) ގެ ވެރިކަމުގެ ދަށުގައި ތިބި މައްކާގެ އަހްލުވެރީން ވަނީ ޙައްޖާޖު ބުނު ޔޫސުފުލް ޘަޤަފީ (އަވަހާރަވީ ހިޖްރައިން 95 ވަނަ އަހަރު) ގެ ޙިޞާރުގެ ސަބަބުން މައްކާގައި ބަންދުވެފައެވެ. އެމީހުންނަށް އެ އަހަރު (ހިޖްރައިން 73 ވަނަ އަހަރު) ޢަރަފާތަށް ނުދެވުމުގެ ސަބަބުން އެމީހުންނަށް އެ އަހަރު ޙައްޖެއް ނުވެވުނެވެ. އެހެނަސް ޙައްޖާޖާ އޭނާގެ މީހުން އެ އަހަރު ޙައްޖުވިއެވެ.
ހިޖްރައިން 145 ވަނަ އަހަރު : މުޙައްމަދު ބިން ޢަބްދުﷲ ބުނުލް ޙަސަން (އަވަހާރަވީ 145 ވަނަ އަހަރު) އާއި އެކަލޭގެފާނުގެ ކޮއްކޯފުޅު އިބްރާހީމު (އަވަހާރަވީ ހިޖްރައިން 145 ވަނަ އަހަރު) ގެ ޒަޢާމަތުގެ ދަށުގައި މައްކާއާއި ބަޞްރާގައި، ޢަލަވީން ޢައްބާސީ ދައުލަތާ ދެކޮޅަށް ނުކުތުމުގެ ސަބަބުން މިޞްރާއި ޝާމު ކަރައާއި ބައެއް އސްލާމީ ރަށްތަކުގެ މީހުން އެބައިމީހުންނަށް ތާއީދު ކުރުމުގެ ޙަރަކަތްތަކުގައި ބައިވެރިވިއެވެ. މި ޙަރަކާތް ކޮންޓްރޯލް ކުރައްވަންވެގެން މިޞްރުގެ ވާލީ ޔަޒީދު ބުނު ޙާތިމުއްމުހައްލަބީ އަލްއަޒްދީ މިޞްރާއި ޝާމުކަރައިގެ މީހުން ޙައްޖަށް ދިޔުން މަނާކުރެއްވިއެވެ. އޭނާ އެ ކަން މަނާކުރެއްވީ މިޞްރުންނާއި ޝާމުކަރައިން ޙައްޖަށްދާ މީހުން ޢަލަވީންނަށް ތާއީދުކޮށް ޢައްބާސީންނާ ދެކޮޅަށް ނުކުމެދާނެތީ ބިރުފުޅުންނެވެ. އިބްނު ތަޣްރީ ބަރްދީ (އަވަހާރަވީ ހިޖްރައިން 874 ގައި) މި ވާހަކަތައް "އައްނުޖޫމުއް ޒާހިރާ" ނަމަކަށް ކިޔާ ފޮތުގައި ލިޔުއްވައިފައި ވެއެވެ.
ހިޖްރައިން 401 ވަނަ އަހަރު : އިބްނުލް ޖައުޒީ (އަވަހާރަވީ ހިޖްރައިން 597 ގައި) އޭނާގެ މަޝްހޫރު ތާރީޚު ފޮތް "އަލްމުންތަޡަމު" ގައި ބަޔާން ކުރައްވައިފައިވާ ގޮތުގައި ޢައްބާސީ ޚިލާފަތުގައި ހިނގައިފައިވާ ގަނޑުބަޑުތައް ގިނަވުމުގެ ސަބަބުން ޢިރާޤާއި ޚުރާސާނާއި މެދުތެރޭ އޭޝިޔާގެ ޤައުމުތަކުގެ މުސްލިމުން ޙައްޖަށް ދިޔުމަށް ހުރަސްއެޅުނެވެ. މި އަހަރު ޙައްޖަށް ދިޔުމަށް ހުރަސްއެޅުނު ސަބަބަކީ ޢައްބާސީ ދައުލަތާ ދެކޮޅަށް މޫޞަލުގެ ވާލީ ޤަރްވާޝް ބިން މުޤައްލަދު ބަޣާވަތް ކުރައްވާ ފާޠިމީންނާ ގުޅިވަޑައިގަތުމުގެ ސަބަބުން ހިނގި ހަނގުރާމަތަކެވެ.
ހިޖްރައިން 401 ވަނަ އަހަރު : މިޞްރު މީހުންނަށް ޙައްޖަކަށް ނުދެވުނެވެ. އެއީ ފާޠިމީންނާއި ފަލަސްޠީނުގެ އަމީރު ޙައްސާނު ބުނުލް ޖައްރާޙާ (އަވަހާރަވީ ހިޖްރައިން 415 ގައި) ދެމެދުގައި ހިނގި ކުރިމަތިލުންތަކުގެ ސަބަބުންނެވެ. މި ވާހަކަތައް އަލްމަޤްރީޒީ އޭނާގެ ފޮތް " اتعاظ الحنفاء بأخبار الأئمة الفاطميين الخلفاء " ގައި ވަރަށް ތަފްޞީލުކޮށް ބަޔާންކުރައްވައިފައިވެއެވެ.
ހިޖްރައިން 407 ވަނަ އަހަރު : އިބްނުލް ޖައުޒީ ވިދާޅުވާގޮތުގައި މި އަހަރު ޢިރާޤުންނާއި ޚުރާސާނުން އެކަކުވެސް ޙައްޖަކަށް ނުދެއެވެ. އެއީ ބުވައިހީ ވެރިކަމާހެދި ސުލްޠާނުއްދައުލަތި އަބޫ ޝުޖާޢާއި (އަވަހާރަވީ ހިޖްރައިން 415 ގައި) އޭނާގެ ކޮއްކޯފުޅު އަބުލް ފަވާރިސް (އަވަހާރަވީ ހިޖްރައިން 419 ގައި) އާ ދެމެދުގައި ހިނގަމުން ދިޔަ ކުރިމަތިލުންތަކާ ހެދިއެވެ.
ހިޖްރައިން 430 ވަނަ އަހަރު : އިބްނުލް ޖައުޒީ ވިދާޅުވެފައިވާ ގޮތުގައި މެދުތެރޭ އޭޝިޔާއާއި އީރާނުގެ ބިންތަކާހެދި ސަލްޖޫޤީންނާއި ޣަޒްނަވީންނާ ދެމެދުގައި ހިނގަމުން ދިޔަ ހަނގުރާމަތަކުގެ ސަބަބުންނާއި، މިޞްރާއި ޝާމުކަރައިގައި ހިނގަމުން ދިޔަ ދާޚިލީ ގަނޑުބަޑުތަކުގެ ސަބަބުން އެ އަހަރު މިޞްރުންނާއި ޝަމުކަރައިންނާއި ޚުރާސާނުންނާއި ޢިރާޤުން އެކަކުވެސް ޙައްޖަކަށް ނުދެއެވެ.
ހިޖްރައިން 486 ވަނަ އަހަރު : ސަލްޖޫޤީ ރަސްގެފާނު ސުލްޠާނު މަލިކްޝާހު އަވަހާރަވުމާ ވިދިގެން ސަލްޖޫޤީ އަމީރުންގެ މެދުގައި ވެރިކަމާހެދި ތޮޅުންތަކެއް ހިނގިއެވެ. މިކަމާހެދި އެ ދައުލަތުގެ ރައްޔިތުން ޙައްޖަށް ދިޔުމާ ދުރުވެގަތެވެ. އެމީހުންގެ ތެރެއިން ޙައްޖަށް ދެވޭތޯ މަސައްކަތް ކުރި ގިނަ ބަޔަކުވަނީ ލޫޓުވައިލެވިފައެވެ. މަގުފޭރޭމީހުންގެ ނިރުބަވެރިކަމުގެ ޝިކާރައަކަށްވެ ހަލާކުވެފައެވެ. އައްޛަހަބީ (އަވަހާރަވީ ހިޖްރައިން 748 ވަނަ އަހަރު) އޭނާގެ މަޝްހޫރު ފޮތް "އަލްޢިބަރު" ގައި ވިދާޅުވެފައިވާ ގޮތުގައި ހިޖްރައިން 486 ވަނަ އަހަރު ޢިރާޤުން ހަމަ އެކަކުވެސް ޙައްޖަކަށް ނުދެއެވެ. ޝާމުކަރައިން ޙައްޖަށް ދިޔަމީހުންގެ މުދާތައް ވަނީ މައްކާގެ ވެރިޔާ މުޙައްމަދު ބިން އަބީ ހާޝިމުގެ އަމުރަށް ފޭރިގަނެވިފައެފެ.
ހިޖްރައިން 441 ވަނަ އަހަރު : އިބްނު ކަޘީރު (އަވަހާރަވީ ހިޖްރައިން 774 ވަނަ އަހަރު) އޭނާގެ މަޝްހޫރު ފޮތް "އަލްބިދާޔަތު ވައްނިހާޔަތު" ގައި ވިދާޅުވެފައިވާ ގޮތުގައި ރަވާފިޟުންނާ ސުންނީންނާ ދެމެދުގައި ބަޣްދާދުގައި ހިނގަމުންދިޔަ ފިތުނަތައް ދިގުލުމުގެ ސަބަބުން ޢިރާޤުގެ އެއްވެސް މީހަކު އެ އަހަރު ޙައްޖެއް ނުވެއެވެ. މި ފިތުނައިގެ ސަބަބުން މީސްތަކުންގެ ހިތްތަކަށް ވަނީ ޙައްޖަށް ދިޔުން ބިރުވެރި ކަމަކަށް ވެފައެވެ.
ހިޖްރައިން 447 ވަނަ އަހަރު : ޢައްބާސީ ދައުލަތުގެ މަރްކަޒީ ބާރު ނިކަމެތިވުމުގެ ސަބަބުން ޢަރަބީ ބައެއް ޤަބީލާތަކުން ވަނީ ޢިރާޤުގެ އުތުރާއި ދެކުނުގައި މިނިވަން އިމާރާތްތައް (އަމީރުން ވެރިކަން ކުރާ ރަށްތައް) ޤާއިމުކޮށްފައެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ މަޝްހޫރު އެއް އިމާރަތަކީ "އިމާރަތުލް މަރްޔަދިއްޔާ" (388 ން 558 ށް) އެވެ. މަޝްހޫރު އަމީރުންގެ ތެރޭގައި ދުބައިސް ބިންޢަލީ އަލްއަސަދީ (އަވަހާރަވީ 474 ވަނަ އަހަރު) ވެއެވެ. އޭނާއަކީ ފާޠިމީންނަށް ތާއީދު ކުރެއްވި އަމީރެކެވެ. އޭނާ 447 ވަނަ އަހަރު ވަރަށް ގިނަ ރަށްތައް ހިއްޕަވައި އެ ރަށްތައް ޚަރާބު ކުރެއްވިއެވެ. އިބްނު ކަޘީރު ވިދާޅުވެފައިވާ ގޮތުގައި މީސްތަކުންނަށް އޭނާ ދުއްތުރާ ކުރެއްވުމުގެ ސަބަބުން އެ އަހަރު ޢިރާޤުން އެކަކުވެސް ޙައްޖަކަށް ނުދެއެވެ.
ހިޖްރައިން 562 ވަނަ އަހަރާއި 563 ވަނަ އަހަރު : މިޞްރަށް ވެރިވެ ގަތުމަށް ފާޠިމީންނާ ދެކޮޅަށް އައްޔޫބީން ކުރަމުންދިޔަ ހަނގުރާމަތަކުގެ ސަބަބުން ހިޖްރައިން 562 ވަނަ އަހަރު މިޞްރު މީހުންނަށް ޙައްޖަކަށް ނުދެވުނެވެ. ޢަބްދުލް ޤާދިރުއް ޖަޒަރީ (އަވަހާރަވީ 977 ގައި) " الدرر الفرائد المنظمة في أخبار الحاج وطريق مكة المعظمة " ނަމަކަށް ކިޔާ ފޮތުގައި ވިދާޅުވެފައިވާ ގޮތުގައި މިޞްރުގައި ހިނގަމުންދިއަ ހަނގުރާމަތަކުގެ ސަބަބުން މިޞްރު މީހަކު މިއަހަރު ޙައްޖަކަށް ނުދެއެވެ. މި ކަމުގެ ސަބަބުން މައްކާގެ ބާޒާރުތައް މި އަހަރު އޮތީ ވަރަށް ފަޅުވެފައެވެ. އެއީ މި ތަންތާނގައި މަސައްކަތްކޮށް ހަދާ މިޞްރު މީހުންނަށް މި އަހަރު ހައްޖަށް ނުދެވުނީމައެވެ. އައްޛަހަބީ " تاريخ الإسلام " ފޮތުގައި ވިދާޅުވެފައިވާ ގޮތުގައި މިޞްރުގައި ވާދަވެރި ދެ ފަރާތުގެ ދެމެދުގައި ހިނގަމުންދިޔަ ހަނގުރާމައިގެ ސަބަބުން ހިޖްރައިން 563 ވަނަ އަހަރުގައި ވެސް މިޞްރު މީހުންނަށް ޙައްޖަކަށް ނުދެވުނެވެ.
ހިޖްރައިން 624 ން 627 ށް : ޞަލީބީން ޝާމުކަރައިގެ އައްސޭރިފަށުން އެތައް ރަށްތަކަކާއި ފަލަސްޠީނުގެ އެތައް ބިމެއް ހިފުމާ ވިދިގެން ޞަލީބީންނާ ދެކޮޅަށް އައްޔޫބީން ފެށި ޖިހާދުގެ ތެރޭގައި ވެރިކަމާ ކޯޅުމުގެ އެތައް ހާދިސާތަކެއް ހިނގައިފައިވެއެވެ. އިބްނު ކަޘީރު ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި ވެރިކަމާހެދި ހިނގި ތޮޅުންތަކުގެ ސަބަބުން ޝާމުކަރައިން އއްވެސް މީހަކަށް ޙައްޖަށް ނުދެވުނު ހަތަރު އަހަރެއް ވެއެވެ. އެއީ 624 ވަނަ އަހަރާއި 625 ވަނަ އަހަރާއި 626 ވަނަ އަހަރާއި 627 ވަނަ އަހަރެވެ.
ހިޖްރައިން 648 ވަނަ އަހަރު : ހިޖްރައިން 647 ވަނަ އަހަރު މިޞްރުގެ ދިމްޔާޠުގައި ޞަލީބީން ބަލިވުމާވިދިގެން މަމާލިކުންގެ ތަރި މިޞްރުގެ އުޑުގައި ފިޔަޖަހަން ފަށައިފިއެވެ. މަމާލިކުންނާ އެމީހުންގެ ސާހިބުންކަމުގައިވާ އައްޔޫބީންނާ ދެމެދުގައި ވާދަވެރިކަން ބޮޑުވެ ކުރިމަތިލުންތައް ހިނގަން ފެށިއެވެ. މި އަރާރުންތަކުގެ ސަބަބުން 648 ވަނަ އަހރު މިޞްރުންނާއި ޝާމުކަރައިން އެކަކުވެސް ޙައްޖަކަށް ނުދެއެވެ. "އައްނުޖޫމުއް ޒާހުރާ" ނަމަކަށް ކިޔާ ފޮތުގައި އިބްނު ތުޣްރާ ބުރްދީ މި ވާހަކަތައް ބަޔާންކުރައްވައިފައި ވެއެވެ.
ހިޖްރައިން 709 ވަނަ އަހަރު : މަމާލިކުންގެ މެދުގައި ހިގި އަހްލީ ހަނގުރާމައިގެ ސަބަބުން ޝާމުކަރައިން އެއްވެސް މީހަކު ޙައްޖަށް ނުދާކަމަށް އިބްނު ތުޣްރީ ބުރްދީ ލިޔުއްވައިފައި ވެއެވެ. މި ހަނގުރާމަ ހިނގަން ދިމާވި ސަބަބަކީ ވެރިކަމުން ވަކިކޮށް ޝާމުކަރައަށް އަރުވައިލެވުނު އައްނާޞިރު މުޙައްމަދު ބިން ޤަލާވޫނާ ވެރިކަމަށް އިސްވެވަޑައިގެންނެވި އަލްމުޡައްފަރު ބީބުރުސް އާ ދެމެދުގައި ވެރިކަމުގެ މަސްއަލައިގައި އަރާރުންތައް ހިނގުމެވެ.
(ނުނިމޭ)
