މިލިޔުންކޮޅު ކިޔުމުގައި އަވަސްވެނުގަންނާށެވެ. ވަގުތު ދީގެން ވިސްނުންތެރި ކަމާއެކު ކިޔާށެވެ. اللَّه ތަޢާލާ عيسى عليه السلام އަށް ޅަފަތުގެ ދާނުގައި ނަމާދު ކުރުމަށް ވަޞިއްޔަތް ކުރެއްވައި ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ وَأَوْصَانِي بِالصَّلَاةِ ނަމާދުކުރުމަށް وصية ކުރެއްވިއެވެ. ނިކަން ވިސްނާށެވެ اللَّه ގެ މިއަމުރުފުޅު އައީ އެކަލޭގެފާނު ޅަފަތުގެ ދާނުގައި ވަނިކޮށެވެ.
ހަމަ ކަށަވަރުން އެއީ ނަމާދެވެ.
إبراهيمُ عليه السلام އެކަލޭގެފާނުންގެ ތުއްޕުޅު ދަރިކަލުން ޞަޙަރާއަށް ދޫކޮށްލައްވައި اللَّه ގެ ޙަޟްރަތުގައި ދުޢާ ދަންނަވަމުން ވިދާޅުވެފައިވަނީ رَّبَّنَا إِنِّي أَسْكَنتُ مِن ذُرِّيَّتِي بِوَادٍ غَيْرِ ذِي زَرْعٍ عِندَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنَا لِيُقِيمُوا الصَّلَاةَ އަޅަމެންގެ ވެރިރަސްކަލާކޮ! ހަމަކަށަވަރުން، އަޅުގެ ދަރިންކުރެ ބަޔަކު، ގަހެއް ރުކެއް ނެތް ވާދީއެއްގައި، ޙުރުމަތްތެރި ކުރައްވާފައިވާ އިބަރަސްކަލާނގެ ގެފުޅު އަރިހުގައި، ވަޒަންވެރިކޮށްފީމެވެ. އަޅުގެ ވެރިރަސްކަލާކޮ! އެއުރެން ނަމާދު ޤާއިމުކޮށް އުޅުމަށްޓަކައެވެ.
ހަމަކަށަވަރުން އެއީ ނަމާދެވެ.
موسى عليه السلام، اللَّهގެ ޙަޟްރަތަށް ޠޫރު ފަރުބަދަ ކާރިއަށް މީޢާދަށް ވަޑައިގެންނެވުމުން (އެމީޢާދުގެ ހައިބަތު އިންސާނާގެ ސިކުނޑިއަށް ނުގެނެވޭ) ވަރަށް މާތް ދެ އަމުރެއް އެކަލޭގެފާނަށް اللَّه ވަޙީ ކުރެއްވިއެވެ. إِنَّنِي أَنَا اللَّـهُ لَا إِلَـٰهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدْنِي وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންރަސްކަލާނގެއީ اللَّه އެވެ. ތިމަންރަސްކަލާނގެ މެނުވީ، إله އަކު ނުވެއެވެ. ފަހެ، ތިމަންރަސްކަލާނގެއަށް ކަލޭގެފާނު އަޅުކަން ކުރައްވާށެވެ! އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ހަނދުމަ ކުރެއްވުމަށްޓަކައި، ނަމާދު ޤާއިމުކުރައްވާށެވެ!
ހަމަ ކަށަވަރުން އެއީ ނަމާދެވެ.
މިއަށްވުރެ މަތިވެރި ވަޙީއެއް ވާނެތޯއެވެ؟ وَأَوْحَيْنَا إِلَىٰ مُوسَىٰ وَأَخِيهِ أَن تَبَوَّآ لِقَوْمِكُمَا بِمِصْرَ بُيُوتًا وَاجْعَلُوا بُيُوتَكُمْ قِبْلَةً وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ ۗ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ ތިމަންރަސްކަލާނގެ موسى ގެފާނާއި، އެކަލޭގެފާނުގެ އަޚް (هارون ގެފާނު) އަށް ވަޙީކުރެއްވީމެވެ. ތިޔަ ދެބޭކަލުންގެ ޤައުމުގެމީހުންނަށް މިޞްރު ގައި ގޭގެ ހައްދަވާށެވެ! އަދި ތިޔަބައިމީހުންގެ ގޭގެ، قبلة އަށް ބަހައްޓައި، ނަމާދު ޤާއިމު ކުރާށެވެ! އަދި ކަލޭގެފާނު މުއުމިންތަކުންނަށް (ނަޞްރު ލިބޭނެކަމުގެ) އުފާވެރި ޚަބަރުދެއްވާށެވެ!
ހަމަ ކަށަވަރުން އެއީ ނަމާދެވެ.
ސުލައިމާން ޢަލައިހިއްސަލާމަށް ޢަޞްރު ނަމާދު ނުކުރެވި މަޝްޢޫލު ކުރުވި އެކަލޭގެފާނުގެ އަސްކޮޅުގެ ކަނދުރާގައާއި ފައިގައި ކޯފާ އިސްކުރައްވައި ޖެއްސެވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، މިޙާދިޘާއަށް އިޝާރާތް ކުރައްވައި اللَّه ވަޙީ ކުރައްވާފައިވަނީ: فَقَالَ إِنِّي أَحْبَبْتُ حُبَّ الْخَيْرِ عَن ذِكْرِ رَبِّي حَتَّىٰ تَوَارَتْ بِالْحِجَابِ އަހުރެންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ ހަނދުމަކޮށް ޛިކުރުކުރުން ފިޔަވައި، އިރު ފަރުދާވެ ނިވައިވެއްޖައުމަށްދާނދެން އަހަށް ލޯބިކުރުން، އަހުރެންނަށް އިސްކުރެވިއްޖެއެވެ.
ނަމާދު ފާއިތުވުމުން އަހަރުމެން ކަންތައް ކުރަނީ ކިހިނެއްހެއްޔެވެ؟ ވިސްނާށެވެ!
ހަމަ ކަށަވަރުން އެއީ ނަމާދެވެ.
زكريا عليه السلام މުސްކުޅިފުޅުވުމުން ލިބިލެއްވި އުފާވެރި ޚަބަރު ލިބިވަޑައިގަތީ ނަމާދަށް ހުންނަވަނިކޮށެވެ. اللَّه ވަޙީ ކުރައްވާފައިވަނީ: فَنَادَتْهُ الْمَلَائِكَةُ وَهُوَ قَائِمٌ يُصَلِّي فِي الْمِحْرَابِ أَنَّ اللَّـهَ يُبَشِّرُكَ بِيَحْيَىٰ مُصَدِّقًا بِكَلِمَةٍ مِّنَ اللَّـهِ وَسَيِّدًا وَحَصُورًا وَنَبِيًّا مِّنَ الصَّالِحِينَ މާނައީ: ދެންފަހެ، އެކަލޭގެފާނު މިޙުރާބުގައި ނަމާދު ކުރެއްވުމުގައި ޤާއިމުވެވަޑައިގެން ހުންނަވަނިކޮށް، އެކަލޭގެފާނަށް، މަލާއިކަތުން ގޮވައިލައްވައި ދެންނެވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، اللَّه، ކަލޭގެފާނަށް يحيى ގެފާނު ދެއްވާނެކަމުގެ އުފާވެރި ޚަބަރު ދެއްވަތެވެ. اللَّه ގެ ޙަޟުރަތުންވާ ކަލިމަ ފުޅެއް ތެދުކުރައްވާ ބޭކަލެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އަދި، (އެކަލޭގެފާނު ވާހުށީ) މާތް ސާހިބެއްކަމަށާއި، އަންހެނުންނާ ދުރުހެލިވެ ރައްކާތެރިވެ ވަޑައިގެންވާ ބޭކަލެއްކަމަށާއި، ޞާލިޙުންގެ ތެރެއިންވާ ނަބީބޭކަލެއްކަމަށެވެ.
ހަމަ ކަށަވަރުން އެއީ ނަމާދެވެ.
ކާފިރުން ރަސޫލު اللَّه صَل الله عليه وسلم ޢަޞްރު ނަމާދުން މަޝްޢޫލު ކުރެވުމުން އެމީހުންގެ މައްޗަށް ވަރުގަދަ ބިރުވެރި ދުޢާއެއް ކުރެއްވިއެވެ. "އަހަރުމެން ނަމާދުން އެމީހުން މަޝްޢޫލު ކުރުވިފަދައިން އެމީހުންގެ ޤަބުރުތަކާއި ގެތަށް އަލިފާނުން ފުރުއްވާނދޭވެ!"
ހަމަ ކަށަވަރުން އެއީ ނަމާދެވެ.
ރަސޫލާ صَل الله عليه وسلم އާލާސްކަންފުޅުގެ ތަންމަތި ކޮޅުގައި ކުރެއްވި އެންމެ ފަހުގެ ވަޞިއްޔަތަކީ: ނަމާދު ނަމާދެވެ.
ހަމަ ކަށަވަރުން އެއީ ނަމާދެވެ.
اللَّه ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ނަމާދު ވަނީ ތަފާތު އެހެން އަޅުކަންތަކާއެކު ގެންނަވާފައެވެ. އޭގެ ތެރެއިން:
ނަމާދުވަނީ ޒަކާތާއެކު ގެންނަވާފައެވެ. وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ މާނައީ އަދި ތިޔަބައިމީހުން ނަމާދު قائم ކުރާށެވެ! އަދި ތިޔަބައިމީހުން ޒަކާތް ދޭށެވެ! އަދި ރުކޫޢު ކުރާ މީހުންނާ އެކުގައި ތިޔަބައިމީހުން ރުކޫޢު ކުރާށެވެ!
ނަމާދުވަނީ ކެތްތެރިކަމާއެކު ގެންނަވާފައެވެ. وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ ۚ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِينَ މާނައީ: އަދި ކެތްތެރިކަމާއި ނަމާދުން ތިޔަބައިމީހުން ވާގި ހޯދާށެވެ! ބިރުވެތިވެ މަޑުމައިތިރިވާ މީހުންނަށް މެނުވީ، ހަމަކަށަވަރުން، އެއީ ވަރަށް ބޮޑުކަމެކެވެ. (އެބަހީ: ދަތި އުނދަގޫ ކަމެކެވެ.)
ނަމާދުވަނީ ޙައްޖުގެ އަޅުކަމާއެކު ގެންނަވާފައެވެ. رَّبَّنَا إِنِّي أَسْكَنتُ مِن ذُرِّيَّتِي بِوَادٍ غَيْرِ ذِي زَرْعٍ عِندَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنَا لِيُقِيمُوا الصَّلَاةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِّنَ النَّاسِ تَهْوِي إِلَيْهِمْ وَارْزُقْهُم مِّنَ الثَّمَرَاتِ لَعَلَّهُمْ يَشْكُرُونَ އަޅަމެންގެ ވެރިރަސްކަލާކޮ! ހަމަކަށަވަރުން، އަޅުގެ ދަރިންކުރެ ބަޔަކު، ގަހެއް ރުކެއް ނެތް ވާދީ އެއްގައި، ޙުރުމަތް ތެރި ކުރައްވާފައިވާ އިބަރަސްކަލާނގެ ގެފުޅު އަރިހުގައި، ވަޒަންވެރިކޮށްފީމެވެ. އަޅުގެ ވެރިރަސްކަލާކޮ! އެއުރެން ނަމާދު ޤާއިމުކޮށް އުޅުމަށްޓަކައެވެ. ފަހެ، މީސްތަކުންކުރެ ބަޔެއްގެ ހިތްތައް އެއުރެންގެ ފަރާތަށް ލަންބަވާނދޭވެ! އަދި މޭވާތަކުން އެއުރެންނަށް ރިޒުޤު ދެއްވާނދޭވެ! (އެއީ) އެއުރެން ޝުކުރު ވެރި ވުމަށްޓަކައެވެ.
ނަމާދުވަނީ ޖިހާދާއެކު ގެންނަވާފައެވެ أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ قِيلَ لَهُمْ كُفُّوا أَيْدِيَكُمْ وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتَالُ إِذَا فَرِيقٌ مِّنْهُمْ يَخْشَوْنَ النَّاسَ كَخَشْيَةِ اللَّـهِ أَوْ أَشَدَّ خَشْيَةً ۚ وَقَالُوا رَبَّنَا لِمَ كَتَبْتَ عَلَيْنَا الْقِتَالَ لَوْلَا أَخَّرْتَنَا إِلَىٰ أَجَلٍ قَرِيبٍ ۗ قُلْ مَتَاعُ الدُّنْيَا قَلِيلٌ وَالْآخِرَةُ خَيْرٌ لِّمَنِ اتَّقَىٰ وَلَا تُظْلَمُونَ فَتِيلًا ތިޔަބައިމީހުންގެ އަތްތައް (ހަނގުރާމައިން) އެއްކިބާކުރާށޭ، އަދި، ތިޔަބައިމީހުން ނަމާދު قائم ކޮށް، زكاة ދީ، އުޅޭށޭ އަންގަވާފައިވާ މީހުން، ކަލޭގެފާނު ދެކެވަޑައި ނުގަންނަވަމުތޯއެވެ؟ ދެންފަހެ، ހަނގުރާމަކުރުން އެއުރެންގެ މައްޗަށް فرض ކުރެއްވި ހިނދު، އެހާރުން އޭގެތެރެއިން ބަޔަކު اللَّه އަށް ބިރުވެތިވާފަދައިން، ނުވަތަ، އެއަަށްވުރެވެސް ގަދަ ބިރުވެތިވުމަކުން، މީސްތަކުންދެކެ ބިރުވެތިވެތެވެ. އަދި، އެއުރެން ބުނެތެވެ. އަޅަމެންގެ ވެރިރަސްކަލާކޯއެވެ! އިބަރަސްކަލާނގެ އަޅަމެންގެ މައްޗަށް ހަނގުރާމަކުރުން فرض ކުރެއްވީ ކީއްވެގެންތޯއެވެ؟ ކައިރި مدة އަކަށް އަޅަމެންނަށް ފަސްކޮށްދެއްވިނަމަ، ކޮންފަދަތޯއެވެ؟ ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވާށެވެ! ދުނިޔޭގެ އުފަލަކީ ކުޑަވަގުތުކޮޅެއްގެ ކަމެކެވެ. އަދި، تقوى ވެރިވި މީހަކަށް آخرة ހެޔޮކަން ބޮޑެވެ. އަދި، ތިޔަބައިމީހުންނަށް ކިތަންމެ ކުޑަމިންވަރަކުންވެސް ބޭއިންސާފެއް ނުކުރައްވާހުށްޓެވެ.
ނަމާދު ނިދުމަށްވުރެ ހެޔޮކަން ބޮޑެވެ.
