(18 ސެޕުޓެންބަރު 2021 ގައި ޝާއިއުކުރި ބަޔާ ގުޅޭ)
ވަޙީ ބާވައިލެއްވުން މެދުކެނޑުމާބެހޭގޮތުން، ރަސޫލު ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙާދީސްފުޅުކުރެއްވިކަމަށް، ޖާބިރުބްނި ޢަބްދުﷲ ރިވާ ކުރެއްވި ޙަދީޘެއްގައި ވެއެވެ. ތިމަން ކަލޭގެފާނު، ހިންގަވާފައި ވަޑައިގަންނަވަނިކޮށް، އުޑުން އަޑެއް އިވިވަޑައިގަތުމުން، ތިމަންކަލޭގެފާނު، އިސްއުފުއްލަވާލެއްވި އިރު، ފެނިވަޑައިގަތީ، ޙިރާ ފަރުބަދައިގެ ހޮހަޅައިގައި ތިމަންކަލޭގެފާނު އަރިހަށް ވަޑައިގެންނެވި މަލާއިކަތާ، އުޑާއި ބިމާ ދެމެދުގައި، ގޮނޑިކޮޅެއްގައި، އިށީނދެވަޑައިގެން އިންނަވަނިކޮށެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނު، ބިރުފުޅުން ގެޔަށް ވަޑައިގެން، ރަޖާ ތުރުކުރައްވައި ދެއްވާށޭ ވިދާޅުވީމެވެ. ދެން، ﷲ ވަޙީ ބާވައިލައްވައި ބަސް ވަޙީ ކުރެއްވިއެވެ. "އޭ ރަޖާ ތުރުކުރައްވައިގެން އޮންނެވި ކަލޭގެފާނެވެ! ތެދުވެވަޑައިގަންނަވާށެވެ! އަދި، އިންޒާރު ކުރައްވާށެވެ. (އެބަހީ؛ ގޯސްކޮށް އުޅޭ މީހުންނަށް ލިބެނިވި ޢަޒާބުގެ ވާހައިން އެމީހުން ބިރުގަންނުވާށެވެ.) އަދި ކަލޭގެފާނު ހައްދަވައި ބޮޑުކުރެއްވި، ﷲ އަށް ތަކުބީރު ވިދާޅުވާށެވެ. އަދި، ކަލޭގެފާނުގެ ހެދުންކޮޅު ޠާހިރު ކުރައްވާށެވެ. އަދި، ކަލޭގެފާނު، ބުދުތައް ދޫކޮށްލައްވާށެވެ." އެއަށްފަހު، މެދުކެނޑިފައި އޮތުމަށްފަހު، ގިނަގިނައިން ވަޙީ ބާވައިލައްވަން ފެއްޓުނެވެ.
ޖިބްރީލުގެފާނު ވަޑައިގެން، ތިމަން ކަލޭގެފާނަށް ވިދާޅުވިއެވެ. "ކަލޭގެފާނު ކިޔަވައި ވިދާޅު ވާށެވެ." ތިމަން ކަލޭގެފާނު ދެންނެވީމެވެ. އަޅުގަނޑަކަށް ނުކިޔޭނެއެވެ. އެ ހިނދު، ޖިބްރީލުގެފާނު ތިމަން ކަލޭގެފާނުގެ ހަށިކޮޅުގައި ހިއްޕަވައި ބާރުކޮށް ފިއްތަވައި ގެންނެވިއެވެ. އަދި ދޫކޮށް ލެއްވުމަށްފަހު، އަނެއްކާވެސް ވިދާޅުވިއެވެ. "ކަލޭގެފާނު ކިޔަވައި ވިދާޅު ވާށެވެ." އަނެއްކާވެސް ތިމަން ކަލޭގެފާނު ދެންނެވީމެވެ. އަޅުގަނޑަކަށް ނުކިޔޭނެއެވެ.
ކީރިތި ޤުރުއާން ބާވައި ލެއްވުމުގައި، އެތައް ގޮތަކަށް ވަޙީ ބާވައިލައްވާފައި ވެއެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ، ކީރިތި ރަސޫލާއަށް ފެނިވަޑައިގަންނަވާ، ޞައްޙަ ހުވަފެންފުޅެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އޭގެ ފަހުން ، ކީރިތި ރަސޫލާގެ ސާފު ސާދާ ހިތްޕުޅަށް، ސީދާ ބާވައި ލައްވާ ގޮތުގައެވެ. އަދި އެއަށްފަހު، ރަނގަބީލެއްފަދައިން، ގުގުމަމުން އަންނަ އަޑެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އަދި އެއަށްފަހު، އިންސާނެއްގެ ސިފައިގާ، ޖިބްރީލުގެފާނު ވަޑައިގެންނެވެ. އޭގެ ފަހުން، ޖިބްރީލުގެފާނުގެ އަސްލު ސިފަފުޅުގައި ރަސޫލާގެ އަރިހަށް ވަޑައިގެންނެވެ. އަދި އެންމެ ފަހުން، ﷲ ގެ ޙަޟުރަތުން، ކީރިތި ރަސޫލާއަށް ސީދާ ލިބިވަޑައިގަންނަވާ ވަޙީގެ ގޮތުގައެވެ. ކީރިތި ﷲ، ރަސޫލާއާ، ސީދާ ބަސް ވަޙީ ކުރައްވާފައި ވަނީ، މިޢުރާޖު އަރައިވަޑައިގެންނެވި ރޭގައި ސުވަރުގެ ތަކުންނެވެ.
ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ އެންމެ ފަހު އާޔަތް ބާވައި ލައްވާފައިވަނީ، ހިޖުރީ ސަނަތުން 10 ވަނަ އަހަރުގެ ޛުލްޙިއްޖާ މަހުގެ 9 ވަނަ ދުވަހުއެވެ. އެއީ ކީރިތި ރަސޫލާގެ ޢުމުރުފުޅުން 63 ވަނަ އަހަރު ފުޅެވެ. ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ އެންމެ ފަހު އާޔަތަކީ، މާއިދަތު ސޫރަތުގެ 3 ވަނަ އާޔަތެވެ.
حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّيَةُ وَالنَّطِيحَةُ وَمَا أَكَلَ السَّبُعُ إِلَّا مَا ذَكَّيْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَأَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلَامِ ذَلِكُمْ فِسْقٌ الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجَانِفٍ لِإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ
މުޅަ ތަކެއްޗާއި (އޮހޮރޭ) ލެޔާއި، އޫރުމަހާއި ﷲ ނޫން އެހެން ފަރާތެއްގެ ނަންގަނެވިގެން ކަތިލާ ތަކެއްޗާއި، ކަރުގައި ހިފައިގެން މަރާލާ ތަކެއްޗާއި، ޖަހައި މަރާލާ ތަކެއްޗާއި، އުސްތަނަކުން ވެއްޓި މަރުވާ ތަކެއްޗާއި، (އެހެން ޖަނަވާރެއްގެ) ދަޅުން ޖަހައިގެން މަރުވާ ތަކެއްޗާއި، މިނިކާ ޖަނަވާރެއް (އެއްބައި) ކައިފައިވާ ތަކެތި، ތިޔަބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ޙަރާމް ކުރައްވާފައި ވެއެވެ. (މިތަކެތީގެ ތެރެއިން ފުރާނަ ހުއްޓައި، އެއެއްޗެއް އަތުޖެހި، ޝަރުޢީ ހަމައިގެ މަތިން) ތިޔަބައިމީހުން ކަތިލި އެއްޗެއް މެނުވީއެވެ. އަދި، ބުދު ތަކުގެ ނަން މައްޗަށް ކަތިލާ ތަކެއްޗާއި އަޒުލާމް (ފާލުބެލުމަށް ޖާހިލިއްޔަ ޒަމާނުގައި ބޭނުން ކޮށް އުޅޭ ދަނޑިކޮޅު ނުވަތަ ދުނި ދަނޑި) ބޭނުންކޮށްގެން ތިޔަބައިމީހުންގެ ނަޞީބު ހުރިގޮތާއި، ކަންކަމުގެ ރަނގަޅުގޮތް ބަލައި ހެދުންވެސް، ތިޔަބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ޙަރާމް ކުރައްވާފައި ވެއެވެ. ފަހެ، އެކަންތައްތަކަކީ ފާސިޤު ކަންތައްތަކެކެވެ. މިއަދު، ތިޔަބައިމީހުންގެ ދީނާމެދު، (އެބަހީ، އެދީނަށް ގެއްލުމެއް ދެވިދާނެ ކަމާމެދު) ކާފަރުން ނާއުއްމީދު ވެއްޖެއެވެ. ފަހެ، އެއުރެން ދެކެ ތިޔަބައިމީހުން ބިރު ނުގަންނާށެވެ. އަދި، ތިމަން ﷲ އަށް ތިޔަބައިމީހުން ބިރުވެތި ވާށެވެ! މިއަދު، ތިޔަބައިމީހުންގެ ދީން، ތިޔަބައިމީހުންނަށް، ތިމަން ﷲ ފުރިހަމަކޮށް ދެއްވައިފީމެވެ. އަދި، ތިމަން ﷲ ގެ ނިޢުމަތް، ތިޔަބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ތިމަން ﷲ ފުރިހަމަކޮށް ދެއްވައިފީމެވެ. އަދި، އިސްލާމްދީން، ތިޔަބައިމީހުންނަށް ދީނެއްކަމުގައި، ތިމަން ﷲ ރުހިވޮޑިގެންފީމެވެ. ފަހެ، ބަނޑުހައިހޫނު ކަމެއްގެ ތެރޭގައި ފާފައިގެ ފަރާތަށް ލެނބިގަތުމެއްނެތި، (އިސްވެދިޔަ ހަރާން ތަކެތީގެ ތެރެއިން އެއްޗެއް ކެއުމަށް) މަޖުބޫރުވީ މީހާ (ދަންނާށެވެ!) ފަހެ، ހަމަކަށަވަރުން، ﷲ އީ، ގިނަގިނައިން ފާފަ ފުއްސަވާ، ރަޙީމުވަންތަ މަތިވެރި ކަލާނގެއެވެ. (އަލްމާއިދަތު: 3)
އެ އަހަރުގެ ބަރަކާތްތެރި ރަމަޟާންމަސް ތެރޭ، ޖިބްރީލުގެފާނު، ދެފަހަރު ރަސޫލާގެ އަރިހަށް ވަޑައިގަތެވެ. އަދި ދެބޭފުޅުން އެކުގައި، ކިޔަވާ ވިދާޅުވެ، ކީރިތި ޤުރުއާން، ދެފަހަރަށް ޚަތިމު ކުރެއްވިއެވެ. އެ އަހަރަށްފަހު، ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ އަކުރަކަށް އަދި ފިއްޔަކަށް ބަދަލެއް އައިސްފައެއް ނުވެއެވެ. އަދި، އެގޮތުގައި، ޤިޔާމަތްދުވަހަށް ދާނދެން، އެ ބަރަކާތްތެރި ފޮތް، ﷲ ގެ ވަޙީގެ ބަސްފުޅު ދެމި އޮންނާނެއެވެ. އެ ޤުރުއާން، ޤިޔާމަތަށް ދާނދެން، ރައްކާތެރި ކުރައްވާނެކަމުގެ ވަޢުދުގެ ބަސްފުޅު، ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި، ﷲ ވަނީ ވަޙީ ކުރައްވާފައެވެ. އެއީ މިމުޅި ކާއިނާތާއި، ޢާލަމްތަކާއި، އެންމެހައި ޚަލްޤުތަކުން، ނެތުމުގެ ތެރެއިން އުފައްދަވައި އުފަން ކުރެއްވި މަތިވެރި ﷲ އަށް، ކުޅަދުންވަންތަވެ ވޮޑިގެން ނުވާނެކަމެއް ނޫނެވެ.
އެންމެ ފުރަތަމަ، ކީރިތި ޤުރުއާން ރެކޯޑު ކުރެވިގެން ދިޔައީ ހިތުދަސް ކުރެވިގެންނެވެ. ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ އާޔަތްތައް، ރަސޫލާ އަށް ބާވައިލެއްވުމުން، އެކަލޭގެފާނު ހިތުދަސްކުރައްވައި، ހިތްޕުޅުގައި ހަރުލައްވަވައެވެ. އޭގެ ފަހުން، އެކަލޭގެފާނުގެ އަޞްޙާބު ބޭކަލުންނަށް އެ އާޔަތްތައް ވިދާޅުވެ ދެއްވައެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ ފަހަރަށް، މީސްތަކުންގެ ކުރިމަތީ ކީރިތި ޤުރުއާން، ކިޔަވާ ވިދާޅުވީ، މައްކާގައި، އިބްނު މަސްޢޫދު އެވެ.
ކީރިތި ރަސޫލާގެ ޙަޔާތްޕުޅުގައި، އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިސް އަޞްޙާބު ބޭކަލުން ޤުރުއާން ހިތުދަސްކުރެއްވުމުގެ އިތުރަށް، ކީރިތި ޤުރުއާން ލިޔުއްވުމުގެ މަސައްކަތްޕުޅު ވެސް ކުރެއްވިއެވެ. އެއިން ކޮންމެ ލިޔުއްވުމެއް، ކީރިތި ރަސޫލާ ޗެކް ކުރައްވައި އޭގެ ޞައްޙަކަން ކަށަވަރު ކުރައްވައެވެ. އަދި އެ އާޔަތެއް އޮނަންވީ ސޫރަތެއް ބަޔާންކޮށް ދެއްވައި އަންގަވައެވެ. ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ އާޔަތްތައް ތަރުތީބު ކުރެވިފައިވަނީ، އެ އާޔަތްތައް ބާވައި ލެއްވުނު ތަރުތީބަކުން ނޫނެވެ. އާޔަތްތައް ތަރުތީބު ކުރެވިފައިވަނީ، ޖިބްރީލުގެފާނު މެދުވެރި ކުރައްވައި، ﷲ އެންގެވި ޙިކުމަތްތެރި ގޮތެއްގެ މަތިންނެވެ.
ޢަރަބި ކަރައިގާ އެދުވަސްވަރު، ކަރުދާހެއް ނުގެންގުޅެއެވެ. އެހެންކަމުން ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ އާޔަތްތައް ކީރިތި ރަސޫލާ، އެބޭކަލުންނަށް ވިދާޅުވެ ދެއްވަމުން ގެންދަވާ ވަރަކަށް، ހިލަކޮޅު ކޮޅުގައްޔާއި، ކަދުރު ރުކުގެ އޮށީގައްޔާއި، އޮނާއި ފަތްފަތުގައި އަދި، ޖަނަވާރުގެ ހަމާއި ކަށީގައި ލިޔުއްވަމުން ގެންދެވިއެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ، ކީރިތި ޤުރުއާން ފޮތެއްގެ ސިފައިގާ، އެއްފޮތެއްގެ ގޮތުގައި ލިޔެވެމުން ގޮސްފައެއް ނުވެއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް، ބައެއް ޞަޙާބީން، ކީރިތި ޤުރުއާން ހިތުދަސްކުރެއްވުމަށްފަހު، ލިޔުއްވައި، އަމިއްލަފުޅު އެއްޗެއްގެ ގޮތުގައި އޭގެ ކޮޕީ ރައްކާ ކުރައްވަމުން ގެންދެވިއެވެ.
ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ އާޔަތްތައް އެއްކުރައްވައި، މުޞްޙަފެއްގެ ގޮތުގައި ތައްޔާރު ކުރެއްވުމުގެ މަސައްކަތްޕުޅު އެންމެ ފުރަތަމަ ފެއްޓެވީ، ކީރިތި ރަސޫލާ އަވަހާރަވުމަށްފަހު، މާ ގިނަދުވަސްތަކެއް ނުވަނިސް، ޢުމަރުގެފާނުގެ ލަފާފުޅުގެ މަތިން، އަބޫބަކުރުގެފާނުގެ ޚާލީފާ ކަމުގައެވެ. ޞަޙީޙު ބުޚާރީގައި ޒައިދު ބިން ޘާބިތުގެ ފަރާތްޕުޅުން ވާރިދު ވެފައިވާ ޙަދީޘެއްގައި މިވާހަކަ ތަފުޞީލް ކުރެވިފައި ވެއެވެ.
ކީރިތި ރަސޫލާ އަވަހާރަ ވުމަށްފަހު، މުސްލިމާ އެވެ ކިޔުނު ޖާހިލަކު އޭނާއަކީ، ރަސޫލެއް ކަމުގައި ދަޢުވާކޮށް، އެކަން އިޢުލާން ކުރިއެވެ. މުސްލިމުންގެ ޚަލީފާ، އަބޫބަކުރުއްޞިއްދީޤު އޭނާ އާ ހަނގުރާމަ ކުރެއްވުމަށްޓަކައި ލަޝްކަރު ތައްޔާރު ކުރައްވައި ފޮނުއްވިއެވެ. މި ހަނގުރާމަ ހިނގާފައި ވަނީ، ޢީސާގެފާނުގެ ސަނަތުން 632 ވަނަ އަހަރުއެވެ. އެއީ ހިޖުރީ ސަނަތުން 11 ވަނަ އަހަރެވެ. މި ހަނގުރާމަ ހިނގާފައި ވަނީ ޔަމާމާ އެވެ ކިއުނު ރަށެއްގައެވެ. މި ހަނގުރާމައިގާ، ކީރިތި ޤުރުއާން ހިތުދަސް، އެތައް ސަތޭކަ އަޞްޙާބު ބޭކަލުންނެއް ޝަހީދުވެ ވަޑައިގަތެވެ. މިކަމާމެދު ސައްޔިދުނާ ޢުމަރުގެފާނު ވަރަށް ބޮޑަށް ކަންބޮޑުވެ ވަޑައިގަތެވެ. ކީރިތި ޤުރުއާން ހިތުދަސް އަޞްޙާބު ބޭކަލުން ކުރެ، ގިނަ ޢަދަދެއްގެ ބޭކަލުން ޝަހީދުވެ ދާން ވެއްޖިއްޔާ، ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ބޮޑުބައެއް ގެއްލިގެން ހިނގައިދާނެތީ، ޢުމަރުގެފާނު ކަން ބޮޑުވެ ވަޑައިގަތެވެ.
ޢުމަރުގެފާނުގެ މި ކަންބޮޑުވުން އަބޫބަކުރުގެފާނަށް ހުށަހެޅުއްވިއެވެ. އަދި ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ އެކިބައިތައް އެއްކޮށް ހަމަ ކުރައްވައި، މުޞްޙަފެއްގެ ގޮތުގައި ތައްޔާރު ކުރެއްވުމަށް ލަފާ އެރުއްވިއެވެ. ޢުމަރުގެފާނުގެ މި ލަފާފުޅާ މެދު އަބޫބަކުރުފާނަށް ސިހުން ލިބިވަޑައިގެން ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލާގެ ޙަޔާތްޕުޅުގައި ނުކުރެއްވި ކަމެއް ތިމަން ކަލޭގެފާނު ކުރައްވާނީ ކިހިނެއް ތޯއެވެ ؟ އެހެން ނަމަވެސް، އަބޫބަކުރުގެފާނު ވިދާޅުވިގޮތުގައި، ޢުމަރުގެފާނު ދޫނުކުރައްވާ އެކަމަށް އެދިވަޑައިގެން ހިއްޕެވިވަރުން ، ތިމަން ކަލޭގެފާނުގެ ހިތްޕުޅުވެސް އެކަމަށް އެދުންވެރި ކުރުވައި، ﷲ ހުޅުއްވައި ދެއްވިއެވެ. އަދި އެންމެ ފަހުން، އެކަން ކުރެއްވުމަށް އަބޫބަކުރުގެފާނު އެއްބަސްވެ ވަޑައިގަތެވެ.
އަބޫބަކުރުގެފާނު، އެ މަސައްކަތްޕުޅު ފެއްޓެވި ސަބަބު ބަޔާން ކުރައްވައި، ސައްޔިދުނާ ޒައިދު އިބްނި ޘާބިތު ރިވާ ކުރައްވާފައި ވެއެވެ. ޔަމާމާ ހަނގުރާމަ ނިމުމާއެކު، އެއްދުވަހަކު، ތިމަން، ޚާލީފާގެ ދަރުބާރަށް ޙާޟިރުވުމަށް، އަބޫބަކުރުގެފާނު އެންގެވުމުން، އެ ދަރުބާރަށް ޙާޟިރުވީމެވެ. އެވަގުތު އެ ދަރުބާރުގައި ޢުމަރުގެފާނުވެސް އިންނެވިއެވެ. އަބޫބަކުރުގެފާނު ތިމަންނައަށް ވިދާޅުވިއެވެ. ޔަމާމާ ހަނގުރާމައިގާ، ކީރިތި ޤުރުއާން ހިތުދަސް ވަރަށް ގިނަ ބޭކަލުން، ޝަހީދު ވެއްޖެ ވާހަކަ ޢުމަރުގެފާނު އެބަ ވިދާޅު ވެއެވެ. ކީރިތި ޤުރުއާން ހިތުދަސް ބޭކަލުން، ޝަހީދުވެ ދާން ފަށައިފިނަމަ، ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ބޮޑުބައެއް އުނިވެ ގެއްލި ދިއުމަކީ އެކަށީގެންވާ ކަމެއްކަމަށް ތިމަންކަލޭގެފާނަށްވެސް ފެނިވަޑައިގަންނަވައެވެ. އެހެންކަމުން ކަލޭގެފާނު، އެ ޤުރުއާން، ކަލޭގެފާނުގެ ބެއްލެވުމުގެ ދަށުން އެއްކުރައްވައި އެއްފޮތެއްގެ ގޮތުގައި ތައްޔާރު ކުރެއްވުމަށް، ތިމަން ކަލޭގެފާނަށް ފެނިވަޑައި ގަންނަވައެވެ.
އެވަގުތު، ތިމަން ދެންނެވީމެވެ. ރަސޫލާގެ ޙަޔާތްޕުޅުގައި ކުރައްވާފައި ނުވާކަމެއް ތިމަންނާ ކުރާނީ ކިހިނެއް ތޯއެވެ؟ އެވަގުތު، ޢުމަރުގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. މާތް ﷲ ގަންދީ ވިދާޅުވަމެވެ. އެއީ ރަނގަޅަކަށް ނޫނީ ކުރެވޭކަމެއްނޫންތޯއެވެ؟ އެހެން ވިދާޅުވެ، ޢުމަރުގެފާނު ވާހަކަފުޅު ދައްކަވަން ފެއްޓެވީމަ، ތިމަންނައަށް ވެސް އެއީ ތެދެއްކަން ވިސްނެން ފަށައިފިއެވެ. އަދި ޢުމަރުގެފާނާ ތިމަންވެސް އެއްބައި ވީމެވެ. އޭގެ ފަހުން، އަބޫބަކުރުގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ.
ތިއީ، ޒުވާން އަދި ވިސްނުންފުޅު ތޫނު ބޭކަލަކީމުއެވެ. ތިމަންމެން ކަލޭގެފާނާ މެދު އެއްވެސް ޝައްކެއް ނުކުރަމެވެ. ވަޙީ ލިޔުއްވާ ބޭކަލެއްގެ ގޮތުގައި އަދި ރަސޫލާގެ އަރިސް ބޭކަލެއްގެ ގޮތުގައި ކަލޭގެފާނު ވަނީ މަސައްކަތްޕުޅު ކުރައްވާފައެވެ. އެހެންކަމުން، ކަލޭގެފާނު، ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ އާޔަތްތައް އެއްކުރައްވައި ހަމަކޮށްދެއްވާށެވެ.
ސައްޔިދުނާ ޒައިދު އިބްނި ޘާބިތު ވިދާޅު ވެއެވެ. ﷲ ގެ ޙަޟްރަތުން ރުއްސުން ލެއްވިގެންވާ، މި ބޭކަލުން، ބިޔަ ފަރުބަދަތަކެއް އެއްކުރުމަށް ތިމަން ގާތު ވިދާޅުވިޔަސް، އެއީ ކީރިތި ޤުރުއާން އެއްކޮށް، ހަމަ ކުރުމުގެ މަތިވެރި ވާޖިބަށްވުރެ، ލުއި ފަސޭހަ ކަމަކަށް ވާނެއެވެ. އަނެއްކާވެސް އަހަރެން ދެންނެވީމެވެ. ރަސޫލާގެ ހަޠާތްޕުޅުގައި ނުކުރައްވާ އޮތް ކަމެއް އަޅުގަނޑު ކުރާނީ ކިހިނެއްތޯއެވެ ؟ އަބޫބަކުރުގެފާނު އަނެއްކާވެސް ވިދާޅުވިއެވެ. ﷲ ގަންދެއްވާ ވިދާޅުވަމެވެ. އެއީ ރަނގަޅަކަށް ކުރާ ކަމެކެވެ. އޭގައި ރަނގަޅެއް ނޫނީ ނެތެވެ. ﷲ ގެ ހެޔޮ ރަޙުމަތްފުޅާއެކު، އަހަރެންގެ ހިތަށް، އެކަން ކުރުމުގެ މަތިވެރި ޢަޒުމް ވަންނަންދެން، އަބޫބަކުރުގެފާނުގެ އެބަސް ފުޅު ތަކުރާރު ކުރައްވަމުން ގެންދެވިއެވެ. އަދި އެންމެ ފަހުން، އަބޫބަކުރުގެފާނާއި ޢުމަރުގެފާނާ ތިމަން އެއްބަސް ވީމެވެ. އަދި ކީރިތި ޤުރުއާން އެއްކޮށް ފުރިހަމަ ކުރުމުގެ މަސައްކަތް ފެށީމެވެ. އެކި އާޔަތްތައް ހޯދަން ޖެހުނީ އެކި ތަނުންނެވެ. ލަކުޑި ކޮޅުކޮޅު ގައްޔާއި، ކަދުރު ރުކުގެ އޮށީގައްޔާއި، ހިލަ އާއި، ބައެއް ބޭބޭކަލުންގެ ހިތްޕުޅުގައި ހުރި އެއްޗެއް ހޯދައިގެން، ކީރިތި ޤުރުއާން އެއްކޮށް ފުރިހަމަ ކުރުމުގެ މަތިވެރި ނަޞީބު، ތިމަންނައަށް ﷲ މިންވަރު ކުރެއްވިއެވެ.
ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ އާޔަތްތައް އެއްކުރައްވައި، ކީރިތި ރަސޫލާގެ އަރިސް ޞަޙާބީންކުރެ، ކީރިތި ޤުރުއާން ހިތުދަސްކުރައްވައިގެން ތިއްބެވި ގިނަ ޢަދަދެއްގެ ޞަޙާބީން ލައްވައި، އޭގެ ޞައްޙަކަން މުތާލިޢާ ކުރައްވައި، މުރާޖަޢާ ކުރެއްވުމަށްފަހު، ފޮތެއްގެ ސިފައިގާ ތައްޔާރު ކުރެއްވިއެވެ. އަބޫބަކުރުގެފާނު އަވަހާރަ ވުމަށްފަހު، އެ ފޮތް އޮތީ ޢުމަރުގެފާނުގެ ބެއްލެވުމުގެ ދަށުގައެވެ. އަދި ޢުމަރުގެފާނު އަވަހާރަ ވުމަށްފަހު، އެކަލޭގެފާނުގެ ދަރިކަނބަލުން، ޙަފުޞަތުގެފާނުގެ އަތްޕުޅުގައެވެ. ޙަފުޞަތުގެފާނަކީ، ކީރިތި ރަސޫލާގެ އަނބި ކަނބަލެކެވެ.
(ނުނިމޭ)
މިއީ ފުރިިހަމަލިޔުމެއް ނަމަވެސް މިލޔުން އެންމެ ފުރިހަމަވީސް ލިޔުމަށް މަޢުލޫމާތު ހޯއްދެވި މަސްދަރުތައް ނުވަތަ މަޢުލޫމާތު ހޯއްދެވި ރެފަރެންސާއި އެކު ލިޔުން ހުށައެޅުއްވި ނަމަ.