الحمد لله رب العالمين والصلاة والسلام على سيدنا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين، أما بعد:
މީހަކު ބުރަ މަސައްކަތުން ގޮނޑުދޮށުގައި ހުސް ވެލިން ރީތިކޮށް ގަނޑުވަރެއް ބިނާކުރިއެވެ. ދެން ބޮޑު ރާޅެއް އައިސް އެގަނޑުވަރު ދޮވެލާފައި ދިޔަތަން ދުށިން ހެއްޔެވެ؟
މީހަކު ބުރަ މަސައްކަތުން ހިކި ދަރުތަކެއް އަންދާ އެއިން އުފެދުނު އަޅި ބޮޑު ފުންޏަކަށް ޖެހިއެވެ. ދެން ގަދަ ވައިރޯޅިއެއް އައިސް އޭނާގެ ބުރަމަސްކަތުން ޖަމާކުރި އަޅިފުނި ވިއްސިވިހާލިކޮށް ބިމާހަމަކޮށް ހުސްކޮށްލި މަންޒަރު ދުށިން ހެއްޔެވެ؟
ގަދަ ހޫނު ދުވަހެއްގައި މީހަކު ފެން ބޮވައިގެންފައި ވަނިކޮށް ދުރުން ފެންގަނޑެއް ފެނި އެފެންގަނޑުން ފެން ބޯން ދުވެފައި ދިޔަތަނުން އެނގުނީ އެއީ އަވާ މެންދުރެއް ކަމެވެ. އެފަދަ މަންޒަރެއް ހިތަށް ގެނެވުނު ހެއްޔެވެ؟
މިތިން ޙާލަތުންވެސް އެމީހާއަށް ލިބުނީ މާޔޫސް ކަމެވެ. ސުބުޙާނަﷲ! މިއީ އަދި މާކަބޮޑު ކަންތަކެއް ނޫނެވެ. ޤިޔާމަތް ދުވަހު ﷲގެ ޙަޟުރަތަށް ހެޔޮ ޢަމަލުގެ ބޮޑެތި ފަރުބަދަތައް ހިފައިގެންދާ ހިނދު އެއަޅާގެ އެހުރިހާ ޢަމަލަކީ ބުރަދަނެއް ނެތް ޢަމަލު ތަކަކަށް ވެގެންދާ ދުވަހު ކިހިނެތް ވާނެ ހެއްޔެވެ؟ ހިފައިގެން ދިޔަ ޢަމަލުތަކުން އެންމެ އެތިކޮޅުވެސް ބޭނުމެއް ނުހިފުނެވެ. އެމަންޒަރު ހިތަށް ގެންނަންވީ ނޫން ހެއްޔެވެ؟ އެހެންއެވީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟
މިގޮތަށް މިކަން ދިމާވުމުން ޢަޖާއިބު ވާނެ ކަމެއް ނެތެވެ. އެހެނީ އަޅަމެން ކުރާ ބުރަ މަސައްކަތުގެ ޢަމަލުތައް ﷲ ޤަބޫލުކުރައްވާ ދެ ރުކުން ފުރިހަމަ ނުވެއެވެ. މުހިންމު ޝަރުޠެއް ކަމުގައިވާ އިޚްލާޞް ތެރިކަން ވަނީ ގެއްލިފައެވެ. ޢަމަލުތައް ޤަބޫލުވުން ވަނީ އަސާސީ ދެ ރުކުނެއްގެ މައްޗަށެވެ. އެއީ ދޫނި އުދުހުމަށް ދެފިޔަ ބޭނުންވާ ފަދައިންނެވެ. އެދެ ރުކުނަކީ އިޚްލާޞް ތެރިކަމާއި ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ގެ ސުންނަތާ އެއްގޮތަށް އެކަމެއް ކުރުމެވެ.
ބައެއް ސަލަފުންގެ ފަރާތުން ރިވާވެފައިވެއެވެ. އެއްވެސް ޢަމަލެއް އަދި ބަހެއް ނިޔަތާއި ނުލައި ގަބޫލެއް ނުކުރެއްވޭނެއެވެ. ހެޔޮ ނިޔަތަކާ ނުލައި ކުރާ އަމަލެއްގެ ފައިދާއެއް ނެތެވެ. އަދި ހަމަ އެފަދައިން ބަހާއި އަމަލު އަދި ނިޔަތުގެ ފައިދާ ކުރާނީ ސުންނަތާއި އެއްގޮތަށް އެކަމެއް ކުރެވޭ ނަމައެވެ. އިބުނުލް ޤައްޔިމު ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. އިޚްލާޞްތެރި ކަމެއް ނެތި ކުރެވޭ ޢަމަލުގެ މިސާލަކީ ދަތުރުވެރިޔަކު އޭނާއަށް ފައިދާއެއް ނެތް ގޮތަށް އޭނާގެ ކީސާއަށް ވެލި އަޅައިގެން ގެންދާ މީހާގެ މިސާލެވެ.
ވީމާ، އަޚާއެވެ. ތެދުވެރިވެ އިޚްލާޞްތެރިކަމާއެކު ނަފުސު މުޙާސަބާ ކުރުމަށް ހުއްޓޭށެވެ. އަދި ނިޔަތް ވެސް މުރާޖަޢާ ކުރާށެވެ.
ތިބާ ނަމާދަށް ހުއްޓާ ވަކި މީހަކަށް ފެނުމުން ނަމާދު ކުރުން ރީތި ކުރިން ހެއްޔެވެ؟ ނުވަތަ އިތުރަށް ޚުޝޫޢަތްތެރިކަން ދެއްކިން ހެއްޔެވެ؟
ތިބާ އެލިޔުނު ލިޔުން ލިޔުނީ ނޫނީ އެދަރުސް ދިނީ ނޫނީ އެޚުޠުބާ ކިއީ ތިބާގެ އީމާން ކަމާއި ޢިލްމުގެ ވަރުގަދަ ކަމަށް މީސްތަކުން އިޝާރާތްކޮށް އެމީހުންގެ ތަޢުރީފު ލިބިގަތުމަށް ހެއްޔެވެ؟ ނޫނީ ސަވާބާއި ދަރުމައާއި ﷲގެ ވަޖުހުފުޅު އަދައިގެން ހެއްޔެވެ؟
ތިބާ މުސްކުޅިންނާއި ޔަތީމުންގެ ގެތަކަށް ޒިޔާރަށް ކުރީ އެމީހުން ދަޢުވަތު ދީގެން ހެއްޔެވެ؟ ނޫނީ އެހެން މީހުން އެ ގެތަކަށް ޒިޔާރަތް ކުރާތީ ލަދުން ހެއްޔެވެ؟ ނޫނީ އެމީހުންގެ ހިތާމަތައް ދުރުކޮށްދީ އެމީހުންގެ މޫނު މައްޗަށް ހިނިތުން ވުމެއް ގެނެސްދިނުމުގެ ބޭނުމުގައި ﷲ ގެ ވަޖުހުފުޅު އެދިގެން ކުރި ޒިޔާރަތެއް ހެއްޔެވެ؟
ތިބާ އެވެނި މިވެނި ޢަމަލެއް ކުރީ ﷲގެ ވަޖުހުފުޅަށްޓަކައި ހެއްޔެވެ؟ ނޫނީ ބަޔަކަށް ދެއްކުމަށްޓަކައި ހެއްޔެވެ؟
މީސްތަކުންގެ ހެޔޮބަސް ލިބިގަތުމަށް ނުވަތަ ދެއްކުމަށް މަސައްކަތް ކުރާ އަޅާއެވެ. ހަނދާން ނައްތާ ނުލާށެވެ. ޤިޔާމަތް ދުވަހު އެންމެ ފުރަތަމަ ނަރަކައިގައި އަންދާލުމަށް އަޅައިލެވޭނީ ކޮންބައެއްކަން އެނގޭ ހެއްޔެވެ؟ އެމީހުން އެނގެނީ ރަސޫލާގެ މިޙަދީޘުންނެވެ.
عن أبي هريرة رضي الله عنه قال سمعت رسول الله صلى الله عليه وسلم يقول إِنَّ أَوَّلَ النَّاسِ يُقْضَى يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَيْهِ رَجُلٌ اسْتُشْهِدَ فَأُتِيَ بِهِ فَعَرَّفَهُ نِعَمَهُ فَعَرَفَهَا قَالَ فَمَا عَمِلْتَ فِيهَا قَالَ قَاتَلْتُ فِيكَ حَتَّى اسْتُشْهِدْتُ قَالَ كَذَبْتَ وَلَكِنَّكَ قَاتَلْتَ لِأَنْ يُقَالَ جَرِيءٌ فَقَدْ قِيلَ ثُمَّ أُمِرَ بِهِ فَسُحِبَ عَلَى وَجْهِهِ حَتَّى أُلْقِيَ فِي النَّارِ وَرَجُلٌ تَعَلَّمَ الْعِلْمَ وَعَلَّمَهُ وَقَرَأَ الْقُرْآنَ فَأُتِيَ بِهِ فَعَرَّفَهُ نِعَمَهُ فَعَرَفَهَا قَالَ فَمَا عَمِلْتَ فِيهَا قَالَ تَعَلَّمْتُ الْعِلْمَ وَعَلَّمْتُهُ وَقَرَأْتُ فِيكَ الْقُرْآنَ قَالَ كَذَبْتَ وَلَكِنَّكَ تَعَلَّمْتَ الْعِلْمَ لِيُقَالَ عَالِمٌ وَقَرَأْتَ الْقُرْآنَ لِيُقَالَ هُوَ قَارِئٌ فَقَدْ قِيلَ ثُمَّ أُمِرَ بِهِ فَسُحِبَ عَلَى وَجْهِهِ حَتَّى أُلْقِيَ فِي النَّارِ وَرَجُلٌ وَسَّعَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَأَعْطَاهُ مِنْ أَصْنَافِ الْمَالِ كُلِّهِ فَأُتِيَ بِهِ فَعَرَّفَهُ نِعَمَهُ فَعَرَفَهَا قَالَ فَمَا عَمِلْتَ فِيهَا قَالَ مَا تَرَكْتُ مِنْ سَبِيلٍ تُحِبُّ أَنْ يُنْفَقَ فِيهَا إِلَّا أَنْفَقْتُ فِيهَا لَكَ قَالَ كَذَبْتَ وَلَكِنَّكَ فَعَلْتَ لِيُقَالَ هُوَ جَوَادٌ فَقَدْ قِيلَ ثُمَّ أُمِرَ بِهِ فَسُحِبَ عَلَى وَجْهِهِ ثُمَّ أُلْقِيَ فِي النَّارِ(ރިވާ ކުރެއްވީ މުސްލިމު)
މާނައީ: ”ހަމަކަށަވަރުން ޤިޔާމަތްދުވަހު އެބައެއްގެ މައްޗަށް އެންމެ ފުރަތަމަ ނިޔާ ކުރެވޭ މީސްތަކުންގެ ތެރޭގައި ޝަހީދުވީ މީހާވެއެވެ. ފަހެ އެމީހާ ގެނެވި އޭނާއަށް ﷲ ދެއްވި ނިޢުމަތްތައް ހަނދާން ކޮށް ދެވުމުން އެކަންތައް އޭނާއަށް އެނގިގެން ދެއެވެ. ދެންނެވޭނެއެވެ. ތިބާ އެނިޢުމަތް ތަކުން ކުރީ ކޮން ކަމެއް ހެއްޔެވެ؟ އެމީހާ ބުނާނެއެވެ. އަހަރެން ޝަހީދު ވަންދެން ﷲގެ މަގުގައި ޖިހާދު ކުރީމެވެ. ﷲ ވަޙީ ކުރައްވާނެއެވެ. ތިބާ ތިހެދީ ދޮގެކެވެ. އެކަމަކު ތިބާ ޖިހާދު ކުރީ ތިބާއަކީ ހިތްވަރު ގަދަ މީހެއް ކަމުގައި ބުނުވުމަށްޓަކައެވެ. ހަމަކަށަވަރުން އެހެން ބުނެވުނެވެ. ދެން ﷲ މަލާއިކަތުންނަށް އޭނަ މޫނުވަތަށް ވާގޮތަށް ދަމައިގެން ގޮސް ނަރަކައަށް އެއްލާލުމަށް އަމުރު ކުރައްވާނެއެވެ.
ދެން ޢިލްމު އުނގެނި އުނގަންނައިދީ އަދި ޤުރުއާން ކިޔަވައި އުޅުނު މީހާ ގެނެވޭނެއެވެ. އޭނާއަށް ﷲ ދެއްވި ނިޢުމަތްތައް ހަނދާން ކޮށް ދެވުމުން އެކަންތައް އޭނާއަށް އެނގިގެން ދެއެވެ. އޭނައަށް ބުނެވޭނެއެވެ. އެލިބުނު ޢިލްމުން ކުރީ ކޮން ކަމެއް ހެއްޔެވެ. އޭނަ ބުނާނެއެވެ. އަހަރެން ﷲގެ ވަޖުހުފުޅައްޓަކައި އެ ޢިލްމު މީސްތަކުންނަށް އުގަންނައިދީ ޤުރުއާން ކިޔަވައި ދިނީމެވެ. ﷲ ވަޙީ ކުރައްވާނެއެވެ. ތިޔަ ހެދީ ދޮގެކެވެ. ތިބާ ޢިލްމު އުނގެނުނީ މީސްތަކުންގެ ފަރާތުން ތިބާއަކީ ޢިލްމުވެރިއެކޭ ބުނުވުމަށްޓަކައެވެ. އަދި ޤުރުއާން އުނގެނުނީ ޤާރީއެކޭ ބުނުވުމަށްޓަކައެވެ. ހަމަކަށަވަރުން އެހެން ބުނެވުނެވެ. ދެން ﷲ މަލާއިކަތުންނަށް އޭނާ މޫނުވަތަށް ވާގޮތަށް ދަމައި ގެންގޮސް ނަރަކައަށް އެއްލާލުމަށް އަމުރު ކުރައްވާނެއެވެ.
މުސްލިމު އަޚާއެވެ. އަމިއްލަ ނަފްސު ވަޒަން ކުރާށެވެ. އަދި ތިމާގެ ޢަމަލު ތަކަށް ރައްކާތެރި ވާށެވެ. އަދި ތިބާގެ ސަލާމަތައްޓަކައި ދެއްކުންތެރިކަމާއި ތިބާއާއި ދެމެދު ވަރުގަދަ ފާރެއް ބިނާ ކުރާށެވެ. އެ ފާރުގެ މަތިން އެހެން މީހަކަށް ފުންމައިގެން އެރިޔަ ނުދޭށެވެ. މީހަކު އެރިޔަސް އަވަހައް އެއައި ތަނަކަށް އެއްލައިލާށެވެ. ތިބާގެ ޢަމަލާއި ހިތް ސާފު ކުރާށެވެ. ރަސޫލާ އުންމަތަށް ކިޔުމަށް ވަޞިއްޔަތް ކުރައްވާފައިވާ ދުޢާތައް ގިނަގިނައިން ކުރުމަށް ދަހިވެތި ވާށެވެ.
ތެދުވެރި، އިޚްލާޞްތެރި ތައުބާއަކުން ތިޔަބައި މީހުން اللَّهُ އަށް ތައުބާ ވާށެވެ! ﷲގެ ޙަޟުރަތަށް އިޚްލާޞްތެރި ކަމާއެކު ކުއްތަން ވާށެވެ.
اللهم ارزقنا الإخلاص في القول والعمل.
