(1 އޯގަސްޓް 2020 ގައި ޝާއިއުކުރި ބަޔާ ގުޅޭ)
ޑރ. މާރިޔާ މޮންޓެސޯރީގެ ހުރިހައި ކާމިޔާބެއްގެ ފަހަތުގައި ހުންނެވި، އަދި އެކަމަނާގެ ދިރިއުޅުއްވުމުގައި ދިމާވި ކޮންމެ ހަނގުރާމައެއްގައި ވާގިވެރިވެދެއްވައި ހިތްވަރު ދެއްވި ޙަޔާތުގެ އެއް ތަނބު ކަމުގައިވި ލޯބިވާ މަންމާފުޅު 1912 ވަނަ އަހަރު، ނިޔާވުމުން ލިބިލެއްވި ފުން ހިތާމައިގައި، މިހާރު އުމުރުން 14 އަހަރުވެފައިވާ ދަރިފުޅު މާރިއޯ އޭނާ ދިރިއުޅޭ ހިސާބުން ގެންނަވައި ދެމައިން އެއްގޭގައި އުޅުއްވަން ފެއްޓެވިއެވެ.
ލޯބިވާ މަންމާފުޅު ނިޔާވުމުން މޮޅިވެރިކަމުގެ ދުވަސްކޮޅަކަށްފަހު އަނެއްކާވެސް ކުރިން ފަށްޓަވާފައިވާ މަސައްކަތްޕުޅުތައް ފުޅާކުރެއްވިއެވެ. " މޮންޓެސޯރީ އުސޫލަށް" ކިޔަވައިދެއްވާނެ އެދުރުން ތަމްރީން ކުރެއްވުމާއި އިތުރު އިސްކޫލުތައް ދުނިޔޭގެ އެކި ކަންކޮޅުގައި ފެއްޓެވުން ހިމެނެއެވެ. ކިޔަވައިދިނުމުގެ މި އައު ގޮތާ ބެހޭގޮތުން މީހުންގެ ތެރޭގައި ތަގުރީރު ކުރެއްވުމާއި ވިލާތުގެ އެކި ކަންކޮޅުތަކުގައްޔާއި އެމެރިކާގައިވެސް އެފަދަ ބައްދަލުވުންތައް ބާއްވަވަމުން ގެންދެވިއެވެ. މިހާރު ބޭސްވެރިކަމާ ދުރައްޖެވަޑައިގެން، ބޮޑަށް ވަގުތު ދެއްވީ ތައުލީމު އުނގަންނައިދެއްވުން ފުޅާކުރެއްވުމުގައެވެ. ނަމަވެސް ފުރަތަމަ ބޮޑުހަނގުރާމައިގެ ސަބަބުން ކުރައްވަން ހުރި ތަފާތު ގިނަގުނަ މަސައްކަތްތަކަށް ހުރަސް އެޅުނެވެ.
ފުރަތަމަ ބޮޑުހަނގުރާމައިގެ ތެރޭގައި 1917 ގައި ޑރ. މޮންޓެސޯރީގެ ދަރިކަލުން މާރިޔޯ މޮންޓެސޯރީ އެމެރިކާ އަންހެނަކާ ކާވެނި ބައްލަވައިގަތުމުން ޑރ. މޮންޓެސޯރީ ދުވަސްކޮޅަކު ސްޕެއިންގައި މަޑުކުރެއްވިއެވެ. އަދި އެގައުމުގެ މައި ސަރުކާރާއި ސަރަހައްދީ ސަރުކާރުތަކުން ދެއްވި އެއްބާރުލެއްވުމުގެ ދީލަތިކަމުގެ ސަބަބުން ސްޕެއިންގައި އޭނާގެ ނިޒާމަށް ކިޔަވައިދޭ ސްކޫލްތައް ފެއްޓެވުމުގެ އިތުރުން ޅަފަތުގެ ތައުލީމާބެހޭ އިލްމީ ދިރާސާކުރާ މަރުކަޒެއްވެސް ސްޕެއިން ސަރުކާރުން ޑރ. މޮންޓެސޯރީ އާ ހަވާލުކުރެއްވިއެވެ. ލިޔުންތަކުން ފެންނަ ގޮތުގައި އިނގިރޭސިވިލާތަށްވުރެ، ވިލާތުގެ އެހެން ގައުމުތަކުން މި ކުޅަދާނަ ހުނަރުވެރި މުދައްރިސާއަށް އެއްބާރުލެއްވުން ފޯރުކޮށްދެއްވިލެއް މާ ފުރިހަމައެވެ.
ކިޔަވައިދެއްވުމުގެ އާ ހުނަރުތައް ހޯއްދަވައި، އެހެން މީހުންނަށް އުނގަންނައިދެއްވަން އުޅުއްވުމުގެ ތެރޭގައި ޑރ. މޮންޓެސޯރީގެ ފިރިހެން ދަރިކަލުންނާއި އަލަތު އަނބިކަނބަލުންވެސް ސްޕެއިނަށް ވަޑައިގެން މަންމައާ އެކީގައި ކިޔަވައިދިނުމާއި ސްކޫލްތައް ހިންގެވުމުގައި ބައިވެރިވެވަޑައިގަތެވެ. މާރިޔޯގެ ފަރާތުން ޑރ މޮންޓެސޯރީއަށް މާމަވިދާޅުވާ 4 ބޭފުޅުން ލިބިވަޑައިގަތެވެ. 2005 ވަނަ އަހަރާ ހަމައަށް " އިންޓަރނޭޝަނަލް މޮންޓެސޯރީ އެސޯސިއޭޝަން" ގެ އެންމެ އިސް ވެރިޔެއްގެ ގޮތުގައި ހުންނެވީ ޑރ މޮންޓެސޯރީގެ އެންމެ ތުއްޕުޅު މާމަ ދަރިކަލުންނެވެ. މާމާފުޅު 1929 ގައި ފެއްޓެވި މަސައްކަތްޕުޅު މުޅި ދުނިޔެއަށް ފުޅާ ކުރެއްވުމުގައެވެ!
ޑރ. މޮންޓެސޯރީ އެންމެ ކާމިޔާބު ކުރައްވާ ހިތްޕުޅުވި އެއް އުންމީދަކީ ޅަފަތުގެ ތައުލީމަށް ބޭނުންވާ އިލްމީ ހޯދުންތައް ވިލަރެސްކުރާނެ މައި އޮފީހެއް ވިލާތުގައި ގާއިމު ކުރެއްވުމެވެ. ނަމަވެސް ދެވަނަ ބޮޑުހަނގުރާމަޔަށް މަގުފަހިވި ނޭއްގާނީ ވިހަ ފިކުރުތަކުގެ ސަބަބުން އެކަން އަމަލީ ގޮތުން ކުރެއްވޭނެ ފުރުސަތު ލިބިވަޑައެއް ނުގަތެވެ. 1933 އާ ހިސާބުގައި ޖަރުމަންވިލާތުގައި ހުރި އޭނާގެ ނަންފުޅަށް ނިސްބަތްވާ ހުރިހައި އިސްކޫލުތަކެއް ބަންދުކޮށް، ޑރ. މޮންޓެސޯރީގެ ފޮތިބުދެއްހަދައި މުޒާހަރާއެއްގައި އޭގައި އަލިފާން ރޯކޮށް އަންދައިލިއެވެ. އެވަރުން ނުފުދިގެން ޑރ މޮންޓެސޯރީ ލިޔުއްވާފައިވާ ފޮތް ފުންޏަކައް އެއްކޮށް އެ ފޮތްތަކުގައިވެސް ރޯކޮށް އަންދައިލިއެވެ.
އުފަން ގައުމު، އިޓަލީގައިވެސް މުސޯލިނީ ބޭނުންވީ އޭނާގެ ވިހަ ފެސިސްޓު ޚިޔާލުތައް ޑރ މޮންޓެސޯރީގެ މުގައްރަރުގައި ހިމަނައި ތުއްތު ސިކުނޑިތައް ކިލަނބު ކުރާށެވެ. މިކަމާ އިދިކޮޅު ހެއްދެވުމުން އިޓަލީގައި ހުރި މޮންޓެސޯރީ ނިޒާމަށް ކިޔަވައިދޭ ހުރިހައިތަނެއް، އެދުވަސްވަރު ބޮޑުވަޒީރުކަން ކުރެއްވި ބެނިޓޯ މުސޯލިނީގެ އަމުރުފުޅަށް ބަންދުކުރިއެވެ. ސްޕެއިނުގައިވެސް ދާޚިލީ ހަނގުރާމައެއްގެ ހުޅުގަނޑު ރޯވުމުން ޑރ. މޮންޓެސޯރީ ސްޕެއިންގެ ބާސެލޯނާގައި ތިއްބެވި ގެކޮޅު ދޫކުރައްވައި، އާއިލާ ބަދަލު ކުރެއްވީ އިނގިރޭސިވިލާތަށެވެ. ފަހުން އިނގިރޭސިވިލާތުން ނެދަރލޭންޑްސް އަށް ދިރިއުޅުއްވުން އަނެއްކާ ބަދަލުކުރެއްވީއެވެ!
ދެވަނަ ބޮޑުހަނގުރާމަ ފެށުމުގެ ކުރިން، 1939 ވަނަ އަހަރު ޑރ. މޮންޓެސޯރީ އާއި ދަރިކަލުން މާރިޔޯ، 3 މަސްދުވަހުގެ ތަމްރީން ޕްރޮގްރާމެއް ހިންގަވަން އިންޑިޔާގެ މެޑްރާސް އަށް ދަތުރުކުރެއްވިއެވެ. އަދި އެއަށްފަހު، ޅަފަތުގެ ތައުލީމާމެދު އޭނާ ދެކިލައްވާ ގޮތުގެ ތަގުރީރު ކެރެއްވުމުގެ ދަތުރުތަކެއްވެސް ހަމަޖެހިފައި އޮތެވެ. ނަމަވެސް ދެވަނަ ބޮޑުހަނގުރާމަ ފެށުމުގެ ސަބަބުން 3 މަސްދުވަހަށް ރޭއްވެވި ކުރު ދަތުރުފުޅު، ދިގު 7 އަހަރަށް ދެމިގެންދިޔައެވެ. އިންޑިޔާގައި 7 އަހަރު ހޭދަކުރައްވަން މި ދެމައިންނަށް މަޖުބޫރުވިއެވެ. އެދުވަސްވަރަކީ އިނގިރޭސީންގެ ދަށުގައި އިންޑިޔާ އޮތް ދުވަސްވަރެކެވެ. ދެވަނަ ބޮޑުހަނގުރާމައިގައި އިޓަލީއަކީ އިނގިރޭސީންގެ އަދާވާތްތެރި ގައުމެކެވެ. މިހެންވެ މާރިޔާގެ ދަރިކަލުން ވަކިތަނެއްގައި އެކަހެރިކޮށް، ޑރ. މޮންޓެސޯރީ ބެހެއްޓެވީ ލުއި ގޭބަންދެއްގައެވެ!
ޑރ. މޮންޓެސޯރީއަކީ އިޓަލީވިލާތުގެ ރައްޔިތެއްނަމަވެސް، އަދި ފެށިފައިވާ ހަނގުރާމައިގެ ސަބަބުން އަދާވާތްތެރި ގައުމަކަށް ނިސްބަތްވެވަޑައިގެންނެވި ނަމަވެސް، އިންޑިޔާގައި އެކަމަނާއަށް ފުރިހަމަ މެހުމާންދާރީ ލިބިލެއްވިއެވެ. ހޫނު މޫސުމުގައި އިންޑިޔާގެ ފަރުބަދަމަތީ ފިނިހިސާބަށް ދަތުރުކުރެއްވެއެވެ. ފަރުބަދަމަތީ ސަހަރެއްގައި މިހެން މަޑުކުރެއްވުމުގައި ޑރ. މޮންޓެސޯރީ އަށް ވިސްނިވަޑައިގަތީ ކައުނުގައިވާ ތަރިތަކާއި ގަސްގަހާގެއްސާއި ކޯރުތަކާއި ކަނޑުތަކާއި ދިރުންހުރި ކޮންމެ އެއްޗެއް ދެންހުރި ތަކެއްޗާ ގުޅި ލާމެހިފައިވާ މުހިންމު މިންވަރެވެ. އަދި ތައުލީމު ވަށާޖެހޭނީ އެ ހުރިހައި ތަކެއްޗަށް އިޙްތިރާމްކޮށް އެކަތީގެ ބޭނުމުގައި ދެންހުރި ތަކެއްޗަށް ގެއްލުންނުދީ އުޅެން ދަސްވުމުންނެވެ. ކައުނުގައިވާ ތަކެތީގެ އަގުވަޒަން ކުރަން ދަންނަ ކުޑަކުއްޖަކީ އޭނާގެ ވަށައިގެންވާ ވެއްޓަށް އިހްތިރާމު ކުރާނެ ޒުވާނަކަށް، އަދި ފަހުން ބޮޑު މީހަކަށް ވާނޭކަމުގައެވެ. ކައުނުގައި ދިރުންވާ ކޮންމެ އެއްޗަކަށް މުހިންމު މަސައްކަތެއް ހަވާލުވެފައިވާ ފަދައިން އިންސާނާއަށް އަދި މާ މުހިންމު ދައުރެއް ހަވާލުކުރެވިފައިވާނޭ ކަމެވެ.
ޑރ މޮންޓެސޯރީ ދެކިލެއްވިގޮތުގައި 6 އަހަރާއި 12 އަހަރުގެ ދަރިވަރުންނަށް އެމީހުންގެ ވަށައިގެންވާ ގުދުރަތީ ވެށީގެ އިލްމުން މިންވަރެއް ލިބުމުން، ތިމަންނާއަކީވެސް މުޅި ދުނިޔެއަށް ނިސްބަތްވާ އިންސާނެއްކަން އެނގި އެކަން ގަބޫލުކުރާނެއެވެ. މިހެންވުމުން އޭނާ އުޅޭ ހިސާބެއްގައި ސަރަހައްދީ ކަމެއް ކުރާނީ މުޅިދުނިޔެ މަތިން ހަނދާން ހުރެއެވެ. އޭނާއަކީ ކޮންމެ ހިސާބެއްގައި އުޅުނު ނަމަވެސް މުޅި ދުނިޔެއަށް ފެތުރިފައިވާ އިންސާނީ ނަސްލުގެ މީހެއްކަމެވެ. 6 އަހަރާއި 12 އަހަރާ ދެމެދުގެ ކުދިންނަކީ އެކުދިންގެ ކިބައިގައި ގުދުރަތީގޮތުން ލައްވާފައިވާ، ކަންކަމާ ސުވާލުކޮށް ހޯދައި އުޅުންފިލުވާހިތްވާ އުމުރުގެ ކުދިންނެވެ. އެކުދިން ކަންކަން ހޯދައި އޮޅުންފިލުވައި ދަސްކުރާހިތްވާ މިންވަރަކީ ހައްދެއް ނެތް މިންވަރެކެވެ. އަޅުގަނޑުމެން، މައިންބަފައިންނާއި މުދައްރިސުންގެ ދައުރަކީ އެކުދިންނަށް ކަންކަން ފަހިކޮށްދިނުމެވެ.
ޑރ. މޮންޓެސޯރީ ދެކިލެއްވިގޮތުގައި ފުރިހަމަ ތައުލީމެކޭ ކިޔުން ހައްގު މިންވަރުގެ ތައުލީމެއް ދަރިވަރުންނަށް ފޯރުކޮށްދެވިއްޖެނަމަ އިންސާނާ ވަށައިގެންވާ ވެއްޓާއި އެ ވެއްޓާ އިންސާނާއާ ގުޅި ލާމެހިފައިވާ މިންވަރު ދަރިވަރުންނަށް ވިސްނޭނެއެވެ. އިންސާނާ އަކީ އެހެން ހުރިހައި ޚަލްގުތަކަށްވުރެ ވިސްނުން ތޫނު ބަޔަކަށް ވީހިނދު އިންސާނާގެ ވާޖިބާއި ޒިންމާ އަދި މާބޮޑެވެ. އިންސާނާއަށް މި ދުނިޔޭގައި އުޅެވެނީ އޭނާއަށްވުރެ ކުރިން އުފެދުނު ގަސްގަހާގެއްސާއި އެ ގަސްގަހާގެހި ކައިގެން އުޅޭ ޖަނަވާރުގެ އެހީގައި ކަމާއި އޭނާގެ ތަރައްގީއަށް މަގު ކޮށާއިރު ދެމެހެއްޓެނިވި ގޮތެއްގައި ތަރައްގީކުރާނީ އޭނާއަށް އޭނާގެ ޒިންމާ ޅަފަތުގައި އެނގިފައިވާނަމައެވެ! މި ދެންނެވުނީ އިންޑިޔާގެ ހިތްފަސޭހަ ފަރުބަދަމަތީ ސަހަރެއްގައި ހޫނުމޫސުމެއްގައި މަޑުކޮށްލެވި ދަތުރެއްގައި ޑރ. މޮންޓެސޯރީއަށް ވިސްނިވަޑައިގެން ކަންކަމެވެ.
އިންޑިޔާގައި ޑރ މޮންޓެސޯރީގެ ދަރިކަލުންނަށް ކޮންމެވެސް މިންވަރެއްގެ ހުރަސްތަކެއް ހުރިނަމަވެސް، ޑރ. މޮންޓެސޯރީ އުޅުއްވީ ފުރިހަމަ އިއްޒަތުގައި ފަނޑުކަމެއްނެތް މެހުމާންދާރީގައެވެ. މި ދަތުރުފުޅުގައި ނެހްރޫ އާއި މަހާތަމާ ގާންދީއާއި މަޝްހޫރު ޝާޢިރު އަދި އަދީބު އަދި އަމިއްލަ މަދަރުސާ ހިންގެވި، ރާބެންދުރަނާތު ޓޭގޯ އާއި ބައްދަލުކުރެއްވިއެވެ. އުމުރުފުޅުން 70 އަހަރުވީ، އެކަމަނާ އިންޑިޔާގައި ހުންނަވަނިކޮށެވެ. އެދުވަހު އުފަންދުވަހުގެ ހަދިޔާއެއްގެ ގޮތުން އިންޑިޔާ ސަރުކާރުގެ ކިބައިން އެދިވަޑައިގަތީ ދަރިކަލުން މާރިޔޯ ގޭބަންދުން ވީއްލަވައި ދެމައިން އެކީގައި އުޅެވޭނެ ގޮތެއް ހައްދަވައިދެއްވުމެވެ. އިންޑިޔާ ސަރުކާރުން އެކަން އެދިވަޑައިގެންނެވި ގޮތަށް ކޮށްދެއްވިއެވެ. އެއަށްފަހު ދެމައިން ކުރެއްވި މަސައްކަތްޕުޅުން ހާހަކަށްވުރެ ގިނަ ޓީޗަރުން ތަމްރީނު ކުރެއްވިއެވެ.
އުމުރުފުޅުން 76 އަހަރުގައި " ތައުލީމާއި ޞުލްޙަ " މިނަމުގައި އދ ގެ ކުޑަކުދިންނާއި ތައުލީމާ ބެހޭ ގޮފި ޔުނެސްކޯގައި ޑރ. މޮންޓެސޯރީ ތަގުރީރު ކުރެއްވިއެވެ. އެކިފަހަރު މަތިން 3 ފަހަރު (1949،1950 އަދި 1951 ގައި) ނޮބެލް ސުލްހައިގެ އިނާމަށް އެކަމަނާގެ ނަންފުޅު ހުރަހެޅުނެވެ. އާންމުންގެ ތެރޭގައި އެންމެ ފަހުން ތަގުރީރުކުރައްވައި މީހުންނާ ބައްދަލުކުރައްވައި ހެއްދެވީ 1951 ވަނަ އަހަރުގެ ކުރީކޮޅުގައި ލަންޑަނުގައެވެ.
ކާމިޔާބު ދިގު އުމުރުފުޅަކަށްފަހު ޑރ. މާރިޔާ މޮންޓެސޯރީ މި ފަނާވަނިވި ދުނިޔެ ދޫކުރެއްވީ ނެދަރލޭންޑްސްގައި، ގާތް ރަހުމަތްތެރިއެއްގެ ގެކޮޅުގައި ދަރިކަލުން މާރިޔޯ އަރިހުގައި ހުންނަވަނިކޮށެވެ. ފަހުން އެކަމަނާ ދޫކުރެއްވި އިލްމީ ތަރިކަ ދުނިޔޭގެ ހުރިހައި ކުދިންނާ ދީލަތި ކަމާއެކު ހިއްސާކުރެއްވީ މި ދަރިކަލުން މާރިޔޯ މޮންޓެސޯރީއެވެ.
މި ދިވެހިރާއްޖޭގައި މޮންޓެސޯރީ ސްކޫލެއް ހުޅުވުނީ 1961 ވަނަ އަހަރުގެ މޭމަހުގެ 10 ވަނަ ދުވަހުގެ ހެނދުނެވެ. މި އިސްކޫލު ހުޅުވަން ވަކި ޚާއްސަ ޖަލްސާއެއް ނުބާއްވައެވެ. ނަމަވެސް އޭރުގެ ވަޒީރުލް މަޢާރިފުގެ ބަދަލުގައި ހުންނެވި ص س الفاضل ابراهيم رشيد ވަޑައިގެން ހުންނެވިއެވެ. ހުޅުވުނީ" ޙަމީދިއްޔާ މޮންޓެސޫރީ"ގެ ނަމުގައެވެ. އެއިރު އެ އިސްކޫލުގައި ތިބެނީ 2 އަހަރާ 6 މަސްދުވަހާއި 6 އަހަރާ ދެމެދުގެ ދެ ޖިންސުގެ ކުދިންނެވެ. ކިޔެވުން އޮންނަނީ ހުކުރު ދުވަހާއި ހޮނިހިރު ދުވަސް ފިޔަވައެވެ. މި އިސްކޫލުގެ ނާޒިރަކީ މޮންޓެސޯރީ ތައުލީމުގެ ބާނީ ޑރ. މޮންޓެސޯރީގެ އަރިހުން ތައުލީމު ލިބިފައިވާ ތަޖުރިބާކާރެކެވެ. އާދެ، ސިލޯނުގެ މިސިޒް ވެންކިޔުލަމްބަރގް އެވެ.
ޑރ. މާރިޔާ މޮންޓެސޯރީގެ ތައުލީމީ ފަލްސަފާގެ ބިންގަލުގެ އެންމެ މުހިންމު އެއްބައި ކަމުގައިވާ ކައުނުން، ތިމާގެ ވަށައިގެންވާ ވެށީން ހޯދައި ލިބިގަންނަންޖެހޭ އިލްމުގެ މުހިންމު ބައި ފަހުގެ ދިވެހި ތައުލީމުގައި ހިމެނޭ ބާއެވެ. ދިވެހި ރާއްޖޭގެ ޖޯގްރަފީން ގިރިގިރިޔާ ފަރުފަރާ ވިލުވިލާ، އުތުރާއި ދެކުނާއި، ކަނޑުގައި އުޅޭ ރެއްސެއް، ބޯއްޖެއް މުށިމަހެއް އަދުގެ ދަރިވަރުންނަށް ވަކިކުރަން އެނގޭބާއެވެ؟ ދުނިޔޭގެ އެހެން މީހުން ހަސަދަވެރިވާހައި ސާފުކޮށް އުޑުމަތިފެންނަ ހިސާބު ކަމުގައިވާ، ދުނިޔޭގެ ދެބައި ހަމައިގެ މަތީގައި އަޅުގަނޑުމެން ތިބެ، ބޯހިއްލާލައި އުޑުމަތި ބަލައިލާއިރު ފަލަކުން، އިރާއި ހަނދު ނޫން ތަރިއެއް، ގުރަހައެއް ފާހަގަ ކުރަން އެނގެނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ލޮބުވެތި ދަރިވަރުންގެ ތެރެއިން ކިތައް ޒުވާނުންނަށް ބާއެވެ؟
ނިމުނީ
