އެހެން މީހުން ދެކެ ލޯބިވުމާއި އެމީހުންނަށް އިޙްސާންތެރިވުން

އެކަކު އަނެކަކުދެކެ ލޯބިވުމާއި އެކަކު އަނެކަށް އިޙްސާންތެރިވުމަކީ މާތްވެގެންވާ އިސްލާމްދީނުގެ ރީތި ސިފަތަކުގެ ތެރެއިން ސިފައެކެވެ. އިސްލާމީ އުއްމަތުގެ މާތް ނަބީއާ محمد صلى الله عليه وسلم ވަނީ އެސިފައަކީ އިސްލާމީ މުޖްތަމަޢުގައި ހުންނަން ޖެހޭނެ ސިފައެއްކަން ހާމަކޮށް ދެއްވާފައެވެ. އަދި ޢަމަލީގޮތުން ވަނީ އެކަން تطبيق ކުރައްވާފައެވެ. މުޖްތަޢުގައި އެކަކު އަނެކަކު ދެކެ ލޯބިވުމާއި ސަލާމް ފެތުރުމަށް އަންގަވާފައިވެއެވެ. (أَيُّهَا النَّاسُ أَفْشوا السَّلامَ، وَأَطْعِمُوا الطَّعَامَ، وَصَلُّوا باللَّيْل وَالنَّاسُ نِيامٌ، تَدخُلُوا الجَنَّةَ بِسَلامٍ)  الترمذي. މުޖްތަމަޢުގައި ސަލާމް ކުރުން އަށަގެންނެވުމާއި ބޭނުން ޖެހިފައިވާ މީހުންނަށް ކާންދިނުމާއި މީހުން ނިދާފައި ތިބޭއިރު (ދަމުނަމާދު) ނަމާދުކުރުމަކީ ސުވަރުގެ ވަނުމުގެ ސަބަބުކަން މިވަނީ ވަރަށް ސާފުކޮށް އަންގަވާ ދެއްވާފައެވެ. ފަހެ، މުޖްތަމަޢުގެ އަފުރާދުންގެ މެދުގައި ލޯއްބާއި ކުލުނުވެރިކަންނެތް މުޖްތަމަޢަކީ ބޯޖަންގައްޔެއް ފަދަ ތަނެކެވެ. އެފަދަ ތަނަކަށް މުޖްތަމަޢު ވެއްޖެނަމަ އެބައެއްގެ ދެމިއޮތުން ގެއްލި ހިގައިދާނެއެވެ. ހަމައެހެންމެ ތެދުވެރި ލޯތްބާއި އެކަކު އަނެކަކަށް އިޙްސާންތެރިވުމާއި ނުލައި ދިރިއުޅުން ހިތިވެދާނެއެވެ. ތަރައްގީއާއި ކުރިއެރުން ވަޅުޖެހި މުސްތަޤުބަލް ނާމާންވެދާނެއެވެ. އެހެންވެ އިސްލާމްދީން އެދީނުގެ އަހުލުވެރިންނަށް ގޮވާލަނީ އިޖްތިމާޢީ ޙަޔާތުގައި އެކަކު އަނެކަކު ދެކެ ލޯބިވުމަށާއި އެކަކު އަނެކަކަށް އިޙްސާންތެރި ވުމަށެވެ. އިޖްތިމާޢީ ޙަޔާތް ބަދަހިކުރުމަށެވެ. ނުރުހުމާއި ރުޅިވެރިކަމުން މުޖްތަމަޢު ސަލާމަތް ކުރުމަށެވެ. އެކަކު އަނެކަކަށް އެހީތެރިވެވޭނީ އެގޮތުގައި ދެމިތިބެގެންކަމަށްވާތީއެވެ.

މީހުންނަށް އިޙްސާންތެރިވުމަކީ އެމީހުންނަށް އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދިނުމެވެ. ކަމޭހިތުމެވެ. އެމީހުންގެ ހާލުއަހުވާލު ބެލުމެވެ. އަޅާލުމެވެ. މިއީ އިންސާނުންގެ މެދުގައިވާ އިޙްސާންތެރިކަމެވެ. ދީނުގެ އެންމެ މަތީ ދަރަޖާގައިވާ އިޙްސާންތެރިކަމަކީ، އަޅާއާއި ހެއްދެވި ކަލާނގެއާއި ދެމެދުގައިވާ އިޙްސާންތެރިކަމެވެ. އާދެ، (اَلْإحْسَانُ أَنْ تَعْبُد اللهَ كأنَكَ تَرَاهُ، فَإنْ لَمْ تَكُنْ تَرَاهُ فَإنَّهُ يَرَاكَ) مسلم. މިޙަދީޘުގައިވާ ފަދައިން ތިމާއަށް ﷲ ފެންނަކަމުގައި ނުވިޔަސް އެކަލާނގެ ތިމާ ދެކެވޮޑިގެންވާނެކަން ދަނެ އެކަލާނގެއަށް އަޅުކަންކުރުމެވެ. އެނެކާއަށް ފައިދާވާނެ ކަންތައް ކުރުމާއި މީސްތަކުންނަށް ދިމާވާ އުދަގޫތައް ފިލުވައި ދިނުމަށް މަސައްކަތް ކުރުމަކީވެސް އިޙްސާންތެރިކަމުގެ ތެރެއިން ވާކަމެކެވެ. އެއީ سلام އާއި صلوات ލެއްވިގެންވާ ހުރިހާ ނަބީބޭކަލުންގެ ވެސް ސިފަފުޅެވެ. ފަހެ، މުސްލިމުން އެކަކު އަކެކަށް ހެޔޮކޮށް ހިތާ އެމީހުންނަށް އޯގާތެރިވުމަށް އިސްލާމް ދީން އެދީނުގެ އަހުލުވެރިންނަށް ގޮވާލައެވެ. އެމީހުންނަށް ޚިދުމަތް ކުރުމަށް ހިތްވަރު ދެއެވެ. އެކަކު އަނެކެއްގެ ކަންތަކުގައި ލުއިފަސޭހަ ގޮތްތައް މެދުވެރިކޮށްދިނުމަށް ބާރު އަޅައެވެ. މިފަދަ ކަންކަމަކީ އެކަކު އެނެކެއްގެ ހިތް ސާފުވެ ރީތި އަޚްލާޤު އަށަގަތުމަށް ލިބޭ ބާރެކެވެ. އިޙްސާންތެރިވުމަށް އަމުރުކުރައްވައި މާތް ﷲ ވަޙީ ކުރައްވަނީ {وَأَحْسِنُوا ۛإِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ} البقرة : 195 – " އަދި إحسان ތެރިވާށެވެ! ހަމަކަށަވަރުން، إحسان ތެރިން ދެކެ ﷲ ލޯބިވެ ވޮޑިގެންވެއެވެ."

މައިންބަފައިންނަށް އިޙްސާންތެރިވުމަށް އެދޭމީހާ، އެމީހުންގެ ޚިދުމަތުގައި ދެމިހުރެ އެމީހުންގެ ބަސް އެހުން ވެއެވެ. ވާހަކަ ދައްކާއިރު އެމީހުންގެ ކުރިމަތީގައި އަޑު ނުއުފުލައި ބެނުންވާ ކަންތަކުގެ ވާހަކަ ބުނުމާއި އެމީހުންނަށް ބޭނުންވާ ކަންތައް ދެނެގަތުން ހިމެނެއެވެ. ހަމަ އެފަދައިން އެމީހުން މުސްކުޅިވެ އެހެންމީހުންގެ އެހީއަށް ބޭނުންވެފައިވާ ހާލު، ދިމާވާ ކަންކަމުގައި ކެތްތެރިވުމީ އިޙްސާންތެރިކަމުގެ އެންމެ މުހިއްމު އެއްކަމެވެ. މާތް ﷲ އަންގަވަނީ {وَقَضَىٰ رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا. . .} الإسراء : 23 – "އެކަލާނގެ އަށް މެނުވީ، ތިޔަބައި މީހުން އަޅުކަން ނުކުޅައުމަށާއި، މައިން ބަފައިންނަށް ހެޔޮކޮށް ހިތުމަށް، ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ ކަނޑައަޅުއްވައި އެންގެވިއެވެ. . ."

އަނބި ދަރީންނަށް އިޙްސާންތެރިވާ މީހާ رَحِمُ ގެ ގުޅުން ބަދަހިކޮށް އެމީހުންނަށް ހެޔޮކޮށް ހިތުމަކީ ވަރަށް ބޭނުންތެރިކަމެކެވެ. އެމީހުންނަށް ބޭނުންވާ ކަންތައް ދެނެގަނެ އެމީހުންނަށް އޯގާތެރިވާން ޖެހެއެވެ. އެމީހުންދެކެ ރުޅިނައައުމާއި އެމީހުންނަށް ހިތްވަރު ދިނުމަށް ކުރަންޖެހޭ އެންމެހާ ކަންތަކަށް ސަމާލުވުން މުހިއްމެވެ. ކީރިތި ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘުކުރައްވަނީ (خَيْرُكُمْ خَيْرُكُمْ لِأهْلِهِ وَأنَا خَيْرُكُمْ لِأهْلِيْ)  الترمذي وابن ماجه – މަފްހޫމަކީ "ތިޔަބައި މީހުންގެ ތެރެއިން އެންމެ ހެޔޮމީހަކީ ތިޔަބައިމީހުން ކުރެން، އެމީހެއްގެ أهل ވެރިންނަށް އެންމެ ހެޔޮކޮށްހިތާ މީހާއެވެ. ތިމަން ކަލޭގެފާނަކީ ތިޔަބައިމީހުންނަށް ވުރެ، ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ أهل ވެރިންނަށް އެންމެ ހެޔޮމީހާއެވެ."

އަވަށްޓެރީންގެ ޙައްޤު އަދާކުރުމަށް އިސްލާމް ދީނުގައި ބޮޑު އަހުމިއްޔަތުކަމެއް ދީފައިވަނީ އެމީހުންނަށް އިޙްސާންތެރިވުމަކީ ކޮންމެހެން ކުރަންޖެހޭ ކަމެއްކަން މީސްތަކުންނަށް އަންގައިދިނުމުގެ ގޮތުންކަން ކަށަވަރެވެ. އަވަށްޓެރިންނަށް ސަލާމްކުރުމާއި ސަލާމަށް ރައްދު ދިނުމާއި އެމީހުންގެ ދަޢުވަތަށް އިޖާބަ ދިނުމަކީ އެމީހުންގެ ހައްޤުގައި ކުރެވޭ އިޙްސާންތެރިކަމެވެ. އެމީހުންނަށް ދިމާވާ އުދަގޫތަކުން އެމީހުން ސަލާމަތްކުރުމާއި އެމީހުންގެ ފަރާތުން އުދަގުލެއްވާނަމަ އެކަމަކަށް ކެތްތެރިވުމާއި އެމީހުންނަށް ބޭނުންވާ ކަންތައް ދެނެގަތުންވެސް އިޙްސާންތެރިކަމުގައި ވެއެވެ. އަވަށްޓެރީންގެ ސިއްރުތައް ބޭޒާރުނުކޮށް، އެކަންތައް ފޮރުވުމާއި އެމީހުންގެ ކަންކަމުގައި ޖާސުސް ނުކުރުމަކީ ވެސް އޭގެ ތެރެއިންވާ ވަރަށް މުހިއްމު ކަމެކެވެ. އަވަށްޓެރި މީހާ އަކީ މުސްލިމެއްކަމުގައި ވިޔަސް ނުވަތަ މުސްލިމުނޫން މީހެއްކަމުގައި ވިޔަސް ދެންނެވުނު ކަންތަކުގައި އެންމެން އެއްވަރުކަމުގައި ދެކެންޖެހެއެވެ. އަވަށްޓެރީންނާއި ބެހޭ ގޮތުން މާތް ﷲ ކީރިތި قرآن ގައި ވަޙީ ކުރައްވަނީ {وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَبِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَالْجَارِ ذِي الْقُرْبَى وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ . . .} النساء : 36 – " ތިޔަބައިމީހުން، ﷲ އަށް އަޅުކަންކުރާށެވެ! އަދި، އެކަލާނގެއަށް އެއްވެސް އެއްޗެއް شريك ނުކުރާހުށިކަމެވެ! އަދި، މައިންބަފައިންނަށާއި، ގާތްތިމާގެ މީހުންނަށާއި، يتيم ންނަށާއި، مسكين ންނަށާއި، ގާތް އަވަށްޓެރިޔާއަށާއި، ދުރު އަވަށްޓެރިޔާއަށާއި، ކައިރި އެކުވެރިޔާއަށް ހެޔޮކޮށް (إِحْسَانً ތެރިކޮށް) ހިތާށެވެ. . ."